Aansprakelijkheid

Aansprakelijkheid oftewel aansprakelijk zijn is een begrip uit het burgerlijk recht. Met aansprakelijkheid wordt bedoeld dat de ene persoon gehouden is de schade van een andere persoon te vergoeden. De persoon in kwestie is 'aansprakelijk' voor die schade.

Contractueel of wettelijk

Dat men dient op te draaien voor de schade van een ander is uiteraard niet vanzelfsprekend. De hoofdregel van het recht in Nederland is dan ook dat ieder zijn eigen schade moet dragen. Als die schade door een ander is veroorzaakt ligt het echter voor de hand dat die ander ook voor die schade opdraait.

Het kan zijn dat iemand schade lijdt omdat zijn wederpartij niet doet wat was afgesproken. Voorbeeld: X heeft met Y afgesproken zijn huis aan Y te verkopen en in eigendom te leveren door op een bepaalde datum bij de notaris de overdrachtsakte te tekenen en de koopprijs te doen betalen door Y. Y blijft echter in gebreke, verschijnt niet op het afgesproken tijdstip bij de notaris en neemt het huis niet af. Daardoor moet X zijn huis uiteindelijk aan Z voor een lagere koopprijs verkopen. Voor de schade die X dan lijdt, de lagere prijs en de extra kosten, is Y aansprakelijk. Y is te kort geschoten in de nakoming van de koopovereenkomst. Dit is een voorbeeld van contractuele aansprakelijkheid.

Een week later steekt X de weg voor zijn huis over en wordt daarbij aangereden door een auto bestuurd door Y voornoemd. Bij die aanrijding loopt X ook weer schade op, persoonlijke- of letsel-schade, toevallig weer veroorzaakt door Y. Deze keer is echter geen sprake van een overeenkomst, die niet wordt nagekomen, maar van een onrechtmatige daad van Y. Dit type van aansprakelijkheid wordt ook wel wettelijke aansprakelijkheid genoemd. De wet bepaalt in dit geval dat Y aansprakelijk is voor de schade van X. Overigens gelden voor de verkeersaansprakelijkheid daarnaast specifieke regels. Voor het veroorzaken van schade in het verkeer is men meestal verzekerd. Dergelijke verzekeringen heten dan ook wa(wettelijke aansprakelijkheids)verzekeringen, in het geval van een motorvoertuig ook wel WAM-verzekering genoemd.

Schuld of risico

Het burgerlijk recht maakt een onderscheid tussen schuld en risico. Bij schuld-aansprakelijkheid moet er sprake zijn van enige verwijtbaarheid aan de zijde van de het incident veroorzakende persoon om tot aansprakelijkheid te komen.

De onrechtmatige daad is een juridisch feit waarbij sprake is van schuldaansprakelijkheid. Als de schuld aan de kant van de schadeveroorzaker helemaal wegvalt is er geen sprake meer van een onrechtmatige daad. In het geval bv. dat een voetganger onverhoeds de weg oversteekt, en wordt aangereden door een automobilist die deze oversteekhandeling niet kon zien aankomen, kan er sprake zijn van overmacht. De automobilist kon redelijkerwijze de aanrijding niet voorkomen. En is dan niet zonder meer aansprakelijk. Aan het met succes doen van beroep op overmacht worden zeer hoge eisen gesteld. De rechter zal op grond van Artikel 185 Wegenverkeerswet in het algemeen zeer terughoudend zijn met een erkenning van overmacht. Men mag er van uitgaan dat een bestuurder van een motorrijtuig (in de ruimst mogelijke betekenis) doorgaans 'schuldig' wordt geoordeeld in een verkeersincident jegens een 'zwakkere' verkeersdeelnemer.

Bij risicoaansprakelijkheid speelt 'schuld' geen rol. Als een bepaald risico zich voltrekt dan is daarmee de aansprakelijkheid gegeven. Een voorbeeld hiervan is de aansprakelijkheid van de eigenaar van een pand waaraan een gebrek kleeft. Als door dat gebrek schade ontstaat, het huis van mijn buurman stort in door een constructiefout en bij het instorten ontstaat schade aan mijn schuur, dan is de eigenaar aansprakelijk voor mijn schade ook al kende hij het gebrek niet. Andere veel voorkomende voorbeelden zijn de aansprakelijkheid van ouders voor de daden van hun kinderen die jonger dan 14 jaar zijn (of 15 of 16 jaar, als de ouders zich niet (kunnen) disculperen), van werkgevers voor de daden of het nalaten daarvan door hun ondergeschikten, of van dierenbezitters (particulier) voor de zelfstandige gedragingen van hun dieren (uitgebroken paarden, loslopende honden). Deze vormen van aansprakelijkheid heten behalve risicoaansprakelijkheid ook wel kwalitatieve aansprakelijkheid.

Zie ook

• Wettelijke-aansprakelijkheidsverzekering (WA-verzekering)