Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Kerstbal: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerstbal&oldid=54687986) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (4 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
[[Bestand:Kerstbal.jpg|thumb|Kerstbal in [[Nordmann-spar]]]] | [[Bestand:Kerstbal.jpg|thumb|Kerstbal in [[Nordmann-spar]]]] | ||
[[Bestand:Giant christmas ball.jpg|thumb|Reuzenkerstbal]] | [[Bestand:Giant christmas ball.jpg|thumb|Reuzenkerstbal]] | ||
Een '''kerstbal''' is een [[ornament]] dat in | Een '''kerstbal''' is een [[ornament]] dat in een [[kerstboom]] wordt gehangen. | ||
In een kerstboom hangen vaak tientallen kerstballen. Kerstballen zijn oorspronkelijk van geblazen [[glas]], maar tegenwoordig worden ze, vanwege de onbreekbaarheid, ook vaak van [[Kunststof (materiaal)|kunststof]] gemaakt. In het bijzonder heeft de rage om [[kerstverlichting]] en -versiering in bomen in de tuin te plaatsen hiermee te maken. | In een kerstboom hangen vaak tientallen kerstballen. Kerstballen zijn oorspronkelijk van geblazen [[glas]], maar tegenwoordig worden ze, vanwege de onbreekbaarheid, ook vaak van [[Kunststof (materiaal)|kunststof]] gemaakt. In het bijzonder heeft de rage om [[kerstverlichting]] en -versiering in bomen in de tuin te plaatsen hiermee te maken. | ||
==Geschiedenis== | |||
Vroeger werden papieren slingers en geknipte papieren figuren, snoepgoed, koekjes en fruit (walnoten, appelen) in een [[kerstboom|boom]] gehangen als versiering. Midden 19e eeuw kwamen de glazen kerstballen op, die door mensen thuis geproduceerd werden, vooral in Thüringen. | |||
Mogelijk diende de ''[[heksenbal]]'' hen als voorbeeld. Omdat men geloofde dat [[heks (persoon)|heksen]] geen [[Spiegelbeeld (reflectie)|spiegelbeeld]] hadden, diende zo een spiegelende bal als bescherming tegen heksen. Deze heksenballen, die in de tuin werden gelegd of in een boom werden gehangen, werden vooral geproduceerd in Engeland.<ref>https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-de-kerstbal</ref> | |||
Volgens een legende was een glasblazer uit Lauscha de eerste die glazen kerstballen maakte, omdat hij in 1847 geen geld had voor noten en appelen. Hij zou daarom parfum- of balsemflesjes als ballen opgeblazen hebben om ze in de kerstboom te hangen. Het waarheidsgehalte van dit verhaal kon niet met schriftelijke documenten worden aangetoond; in elk geval was ook het basismateriaal voor het glas niet gratis. Wel is een werkopdracht bewaard gebleven van een glasblazer die in 1848 voor het eerst zes dozijn ’Weihnachtskugeln’ in verschillende groottes maakte. Deze waren dus ook niet voor zijn eigen kerstboom bedoeld. | |||
De ballen werden binnenin voorzien van een laagje metaal om de oppervlakte te laten spiegelen. Aanvankelijk gebruikte men hiervoor een [[legering]] uit [[tin]] en [[lood]], die schadelijk was voor de gezondheid. Vanaf 1870 verkregen de ballen hun glans door zilvernitraat, dat ook vandaag nog gebruikt wordt bij het maken van spiegels. De verzending naar andere streken gebeurde door uitgeverijen en transporteurs uit Sonneberg. De massaproductie van deze versiering werd in 1867 mogelijk door de bouw van een industriële glasblazerij met gas. Voordien gebruikte men thuis een [[bunsenbrander]] met [[koolzaad]]olie of [[paraffine]]. Door de hetere gasvlam konden grotere glazen ballen worden gemaakt met een dunnere buitenkant. De spiegelende ballen werden door de thuiswerkende familieleden of later de fabriekswerkers in verf gedompeld of soms van glanzende stukjes voorzien. | |||
<!---De eerste glazen kerstbal werd in 1831 geblazen door glasblazer Linder uit de Vogezen. Men ging steeds vaker glazen ballen gebruiken in plaats van vergulde noten, rode appeltjes en koek. Voordat de kerstbal in de negentiende eeuw bij rijke mensen in de kerstboom kwam, werd de kerstboom versierd met papieren slingers en geknipte papieren figuren. De piek was onbekend. Meestal werd de boom bekroond met een ster. | |||
---> | |||
Het zetten van een [[kerstboom]] was vóór de negentiende eeuw in Nederland een zeldzaamheid. Het gebruik werd waarschijnlijk meegebracht door Duitse middenstanders zoals banketbakkers. | |||
{{Appendix| | Kerstballen worden ook gebruikt als decoratief element in [[kerststuk]]ken, [[guirlande]]s of als losse decoratie. | ||
{{Appendix| | |||
<references/> | |||
* J. L. de Jager, ''Volksgebruiken in Nederland. Een nieuwe kijk op tradities'' (Utrecht/Antwerpen 1981) | * J. L. de Jager, ''Volksgebruiken in Nederland. Een nieuwe kijk op tradities'' (Utrecht/Antwerpen 1981) | ||
* Helsloot, J.I.A. (2004) | * Helsloot, J.I.A. (2004) ''De kerstboom prijkt, ’t is kinderfeest. Kinderen en Kerstmis tussen 1840 en 1960.'' In: S. Noorda & Chr. Oele [red.] ''Er is een kindeke… De geboorte van Jezus in de Nederlandse en Vlaamse cultuur.'' Amsterdam University Press, Amsterdam, pp. 123-146. | ||
* {{Citeer web |url=https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-de-kerstbal |titel=Geschiedenis van de kerstbal |werk=IsGeschiedenis.nl |bezochtdatum=1 oktober 2019}} | * {{Citeer web |url=https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-de-kerstbal |titel=Geschiedenis van de kerstbal |werk=IsGeschiedenis.nl |bezochtdatum=1 oktober 2019}} | ||
}} | }} | ||
Huidige versie van 19 jan 2020 om 18:35
Een kerstbal is een ornament dat in een kerstboom wordt gehangen.
In een kerstboom hangen vaak tientallen kerstballen. Kerstballen zijn oorspronkelijk van geblazen glas, maar tegenwoordig worden ze, vanwege de onbreekbaarheid, ook vaak van kunststof gemaakt. In het bijzonder heeft de rage om kerstverlichting en -versiering in bomen in de tuin te plaatsen hiermee te maken.
Geschiedenis
Vroeger werden papieren slingers en geknipte papieren figuren, snoepgoed, koekjes en fruit (walnoten, appelen) in een boom gehangen als versiering. Midden 19e eeuw kwamen de glazen kerstballen op, die door mensen thuis geproduceerd werden, vooral in Thüringen.
Mogelijk diende de heksenbal hen als voorbeeld. Omdat men geloofde dat heksen geen spiegelbeeld hadden, diende zo een spiegelende bal als bescherming tegen heksen. Deze heksenballen, die in de tuin werden gelegd of in een boom werden gehangen, werden vooral geproduceerd in Engeland.[1]
Volgens een legende was een glasblazer uit Lauscha de eerste die glazen kerstballen maakte, omdat hij in 1847 geen geld had voor noten en appelen. Hij zou daarom parfum- of balsemflesjes als ballen opgeblazen hebben om ze in de kerstboom te hangen. Het waarheidsgehalte van dit verhaal kon niet met schriftelijke documenten worden aangetoond; in elk geval was ook het basismateriaal voor het glas niet gratis. Wel is een werkopdracht bewaard gebleven van een glasblazer die in 1848 voor het eerst zes dozijn ’Weihnachtskugeln’ in verschillende groottes maakte. Deze waren dus ook niet voor zijn eigen kerstboom bedoeld.
De ballen werden binnenin voorzien van een laagje metaal om de oppervlakte te laten spiegelen. Aanvankelijk gebruikte men hiervoor een legering uit tin en lood, die schadelijk was voor de gezondheid. Vanaf 1870 verkregen de ballen hun glans door zilvernitraat, dat ook vandaag nog gebruikt wordt bij het maken van spiegels. De verzending naar andere streken gebeurde door uitgeverijen en transporteurs uit Sonneberg. De massaproductie van deze versiering werd in 1867 mogelijk door de bouw van een industriële glasblazerij met gas. Voordien gebruikte men thuis een bunsenbrander met koolzaadolie of paraffine. Door de hetere gasvlam konden grotere glazen ballen worden gemaakt met een dunnere buitenkant. De spiegelende ballen werden door de thuiswerkende familieleden of later de fabriekswerkers in verf gedompeld of soms van glanzende stukjes voorzien. Het zetten van een kerstboom was vóór de negentiende eeuw in Nederland een zeldzaamheid. Het gebruik werd waarschijnlijk meegebracht door Duitse middenstanders zoals banketbakkers.
Kerstballen worden ook gebruikt als decoratief element in kerststukken, guirlandes of als losse decoratie.
|
| Kerstmis |
|---|
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Christmas baubles op Wikimedia Commons.