Zeloten

Bestand:Simon (Caravaggio).jpg

Simon de Zeloot volgens Caravaggio

Zeloten is een verzamelbegrip voor verschillende, voornamelijk radicaal anti-Romeinse groepen in het Palestijnse Jodendom van de eerste eeuw van de gebruikelijke jaartelling.

Ontstaan

In oudere literatuur komt regelmatig de gedachte naar voren dat de groepering van de zeloten gesticht werd door Judas de Galileeër, die na de dood van Herodes de Grote in 4-2 v.Chr. een opstand leidde. Deze gedachte is gebaseerd op een kritiekloze aanname van wat de Joodse schrijver Josephus over de Zeloten zegt. In de laatste decennia is echter de overtuiging gegroeid dat Josephus de feiten voor zijn (Grieks-Romeinse) lezerspubliek wat vereenvoudigd weergeeft, om niet teveel aandacht te schenken aan de anti-Romeinse sentimenten onder Joden in de eerste eeuw.

Tegenwoordig beperkt men het spreken over een ’groepering’ of ’partij’ van de zeloten tot de tijd van de Joodse Opstand (66-70 n.Chr.). Alleen met betrekking tot die periode zijn er aanwijzingen dat er sprake is van een min of meer centrale organisatie. Naast deze ’partij’ van de Zeloten waren er in de eerste eeuw nog vele kleine guerrilla-achtige groepjes. Samenvattend worden deze in de literatuur wel als ’zelotische bewegingen’ aangeduid. Wat organisatie betreft hadden zij niets met elkaar te maken, maar zij deelden wel voor een groot deel dezelfde overtuigingen. Het is mogelijk dat sommigen van hen zich ook met de naam ’zeloten’ aanduidden.

Overtuiging

De naam zeloot is afgeleid van het Griekse woord ζῆλος, zelos, wat ’hitte’ en in figuurlijke zin [brandende] ’ijver’ kan betekenen. ’Zeloot’ betekent dus ijveraar (Grieks: ζηλωτής, zèlootès). Zij zagen zichzelf als de bewakers van het goddelijke recht en traden hard op tegen aanhangers van andere joodse stromingen (vooral de sadduceeën en de farizeeën). Zij ervoeren het keizerlijk gezag (en de Romeinse overheersing in het algemeen) als godslasterlijk en weigerden dan ook belasting te betalen aan de Romeinen. Wegens de verwachting van Gods regering in de eindtijd voelden zij zich verplicht om te strijden voor de heerschappij over het land Israël. Zo vormden zij de kracht achter de joodse opstand tegen Rome. (66-70 n. Chr.).

De meest extreme zelotische beweging was die van de sicariërs, die met een dolk (Lat. sica) aanslagen pleegden op hooggeplaatste Joden die goede contacten onderhielden met de Romeinse bezetter.

Huidige betekenis

Zeloot is iemand die fanatiek ijvert voor religieuze of ethische denkbeelden, waarbij vaak gekonkel met politici niet geschuwd wordt. Afgeleid woord: zelotisme (religieuze dweepzucht). In de tweede helft van de twintigste eeuw voornamelijk in het licht van de strijd tegen het communisme.

Zie ook

• Massada
• Joodse Opstand