Microbiologie

Microbiologie is de wetenschap van de micro-organismen, meer specifiek vooral de bacteriën, eencellige schimmels ofwel gisten, (soms ook) schimmels, en virussen. Microbiologen houden zich bezig met de studie van dergelijke micro-organismen. Daarbij ligt het accent vooral op de studie van de biochemie en de ecologie. Ziekteverwekkende micro-organismen worden vanouds vooral bestudeerd in de medische en veterinaire microbiologie.

Geschiedenis

Spontane generatie

Tientallen eeuwen voor Christus werd er al bier gebrouwen, met gist. De bijbel vermeldt broodbakken met of zonder zuurdesem. De conservering van melk door verzuring is al even oud. Men geloofde sedert Aristoteles dat alles door spontane generatie tot stand kwam. Later geloofde men niet meer in de spontane generatie van zoogdieren. De ark van Noach was dan niet nodig geweest. Antonie van Leeuwenhoek, de wetenschapper die als een van de eersten successen behaalde met de microscoop, beschreef en tekende kleine, bewegende - dus levende - "dierkens" in regenwater (1677) en tandplak (1684) en stelde hun bestaan daarmee wetenschappelijk vast. De strijd over spontane generatie ontbrandde opnieuw. Joseph Needham stelde dat in een gesloten fles gekookte bouillon vanzelf "kleine diertgens" groeiden. Lazaro Spallanzani toonde in 1799 experimenteel aan dat zij al in de fles of op de kurk zaten of met lucht binnen kwamen, en dat "sporen" koken weerstaan, Gerald Schröder ontdekte de wattenprop die besmetting tegenhoudt, maar zuurstof doorlaat. Louis Pasteur beëindigde de strijd in 1861 door te laten zien dat Tyndalls luchtstofjes vele microben bevatten en dat bouillon opgekookt in een open Balardkolf steriel blijft.

Micro-organismen

Pasteur vond micro-organismen in bodem, water en lucht. Pasteurs studies over melkzuur- en alcoholgisting leerden dat verschillende micro-organismen verschillende reacties voltrekken en een verschillende rol vervullen in natuurlijke afbraakprocessen. Tegenover Liebig die alle ontleding van organische stof aan spontane enzymatische autolyse toeschreef vormde dit de basis voor de ontdekking van micro-organismen als consumenten van organische stof, als oorzaak van bederf en, misschien van ziekten bij mens, plant of dier.

Micro-organismen als ziekteverwekker

In 1546 schreef Fracastero van Verona ziekten toe aan kiemen (seminaria) die door voorwerpen, door direct contact en zelfs op afstand konden worden overgebracht. Deze interpretatie van epidemiologische gegevens kon echter geen stand houden zonder feitelijke gegevens. Pas in het begin van de 19e eeuw werd de tijd hiervoor rijp. In 1846 bestreed Ignaz Semmelweis met succes de kraamvrouwenkoorts door zorgvuldige desinfectie van de handen met een chlooroplossing. Ruim 20 jaar later, in 1867, schreef Joseph Lister de infectie van open fracturen toe aan het binnendringen van bacteriën en bestreed wondinfecties met carbol. Nog iets later toonde Klebs de aanwezigheid van bacteriën in weefsel en bloed bij wondsepsis microscopisch aan. In 1876 wees Robert Koch de bacterie Bacillus anthracis aan als veroorzaker van miltvuur bij het vee (de wijze waarop Koch zijn bewijsvoering ten uitvoer bracht staat heden nog steeds bekend als de Trias van Koch). Toen Koch in 1883 meerdere demonstraties met de verwekker van cholera (nu bekend als Vibrio cholerae) en in 1903 van de verwekker van buiktyfus (Salmonella typhi) uitvoerde, werd men meer bewust van hygiëne, en werd er meer aandacht besteed aan de afvoer van afvalwater.
Het werd dus duidelijk dat micro-organismen veroorzakers waren van ziekten.

Andere belangrijke personen in de geschiedenis van de microbiologie

• Edward Jenner, de eerste vaccinatie voor bescherming van het koepokvirus.
• Ilja Iljitsj Metsjnikov, beschreef een belangrijk afweermechanisme van de gastheer, de fagocytose.
• Richard Pfeiffer ontdekte de werking van het complement.
• Armauer Hansen was de ontdekker van de eerste bacil in 1873
• Robert Koch toont aan dat een koortsende ziekte het gevolg was van een bacterie.
• Georges Widal en Max von Gruber beschreven het proces van agglutinatie.
• Rudolf Kraus (1868-1932) beschrijft immunoprecipitatie
• Alexander Fleming ontdekte het eerste toepasbare antibioticum, penicilline, in 1929 in de schimmel Penicillium notatum.
• Martinus Beijerinck, de wetenschapper die de medische bacteriologie verhief tot algemene bacteriologie door zijn niet-medisch onderzoek en zijn ontdekking van de virussen.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Microbiology op Wikimedia Commons.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties

Biologie