Wikisage, de vrije encyclopedie van de tweede generatie, is digitaal erfgoed

Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.

  • Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
  • Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
rel=nofollow

Paasvuur

Uit Wikisage
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Bestand:OsterfeuerBlankenese.JPG
Voorbereidingen voor de drie paasvuren ("Osten", "Knüll" en "Viereck") aan de Elbe bij Hamburg-Blankenese
Bestand:Paasvuur Diepenheim 2012.webm
Timelapse video van paasvuur in Diepenheim (2012)
Bestand:Osterfeuer mit Strohpuppe.jpg
Bij het Osterfeuer in Seestermühe wordt een stropop verbrand
Bestand:Mensen bekijken paasvuur in Eibergen.jpg
Mensen bekijken paasvuur te Eibergen op 1e Paasdag 2006.
Bestand:Paasvuur.jpg
Paasvuur te Onstwedde op 2e Paasdag 2004.
Bestand:Lüdge Osterrad rollend.jpg
Brandend vuurwiel rolt van een heuvel tijdens Pasen in de stad Lügde, katholieke enclave binnen Lippe.

Het aansteken van een paasvuur is een oud ritueel dat in delen van Europa voorkomt. Met Pasen worden in een deel van Europa paasvuren aangestoken. Hiervoor wordt hout verzameld en op een grote stapel gelegd, die soms tientallen meters hoog is. Als het duister invalt wordt het geheel aangestoken. Het spektakel trekt vaak veel toeschouwers en meestal is het een echt dorpsgebeuren.

De noordgrens van het gebied waarin dit volksgebruik plaatsvindt, loopt door Denemarken en de zuidgrens door Zwitserland en Oostenrijk. Het oosten van Nederland is de westgrens en de oostgrens loopt oostelijk van de Harz. Maar ook buiten dit gebied worden paasvuren ontstoken.

Het paasvuur is waarschijnlijk voor voorchristelijke origine (mogelijk uit de Oudsaksische godsdienst en de Germaanse mythologie of overgenomen van andere Indo-Europeanen[1]), maar kreeg later na de kerstening een christelijke invulling als het licht van Pasen en teken van de Verrijzenis van de Zoon van God, het licht der wereld. Oorspronkelijk vaak een eerbetoon aan de godin Ostara op haar gewijde offerplaatsen,[2] werd het vuur een symbool van de overwinning op de dood door Christus' Verrijzenis met Pasen. In Duitsland wordt op de paasvuren ook een pop of figuur als Judas Iskariot symbolisch verbrand. In twee steden in Duitsland zijn nog de Germaanse vuurraderen van de nachtevening gebruikelijk die aan het nog algemener verspreide paasvuur verwant zijn: brandende houten raderen worden van een berg afgerold.[2]

Op Stille Zaterdag wordt tijdens de paasvigilie uit een steen vuur geslagen voor de kerken (Latijnse ritus) als symbool van het licht van de Verrijzenis. Paasvuren zijn in elk geval sinds 1559 uit schriftelijke bronnen bekend.

Geschiedenis

Het aansteken van een paasvuur is een oud gebruik waarvan verondersteld wordt dat het een voorchristelijke oorsprong[3][4] heeft. Paasvuren zijn in elk geval sinds 1559 uit schriftelijke bronnen bekend. Het paasvuur wordt in verband gebracht met Ostara.[5] Het paasvuur (vuur en rook) zou voor vruchtbaarheid zorgen. Mensen sprongen door het vuur of werden (net als de veestapel) tussen vuren geleid.[6] Ook vonden wilde dansen rond het vuur plaats en werd er veel gedronken. Wilde uitspattingen vonden plaats.

Ook bestaat de mogelijkheid dat de paasvuurtraditie is terug te voeren op de crematie van Julius Caesar tijdens het joods paasfeest in 44 voor onze jaartelling.[bron?]

Bestand:Timbre Saint Patrick 1937.jpg
St. Patrick, de nationale beschermheilige van Ierland treft voorbereidingen voor een paasvuur, postzegel uit 1937.

In de 17e eeuw werden er in het protestantisme pogingen ondernomen om deze traditie te beëindigen. Paasvuren werden verboden, maar toen dat niet bleek te helpen werden de paasvuren gekerstend.[7] De Kerk maakte van het paasvuur het aansteken van de paaskaars.[8][9] Ook vonden wijdingen van het paasvuur plaats.[10] maar kreeg later na de kerstening een christelijke invulling als het licht van Pasen en teken van de Verrijzenis van de Zoon van God, het licht der wereld. In Duitsland wordt op de paasvuren ook een pop of figuur als Judas Iskariot of een heks symbolisch verbrand.

Op een postzegel uit Ierland is St. Patrick te zien die voorbereidingen treft voor een paasvuur. Deze postzegel is gewijd aan de kerstening van Ierland in de vijfde eeuw.[11]

In 1959 kreeg het paasvuur van Lunteren geen vergunning, omdat predikanten van hervormde en gereformeerde kerk het in strijd met de geest van het paasfeest vonden door de heidense afkomst.[12] Op het laatste moment werd echter toch toestemming gegeven.[13] Door de aandacht in de media kwamen er meer dan tienduizend toeschouwers naar Lunteren[14]

De paasvuren bleven ondanks de kerstening bestaan, alhoewel de betekenis en rituelen aangepast werden aan de tijd. In bepaalde gevallen werd het aansteken van het paasvuur, na een tijd van afwezigheid, in ere hersteld.[15]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden paasvuren tussen zonsondergang en zonsopkomst verboden.[16][17] Toch bleef na dit verbod het gebruik van het aansteken van een paasvuur in veel gebieden bestaan.[18][19][20][21][22]

Aan het eind van de 20e eeuw kwam het paasvuur onder druk te staan door strenge milieuvoorschriften.[23] De bergen snoeihout werden inmiddels aangevuld met verzameld zwerfafval,[24] maar ook met bijvoorbeeld autobanden[25] en ander materiaal.[26] Een verbod op paasvuren bleek echter niet overal haalbaar.[27] In de meest plaatsen resulteerde dit in gemeentelijke bepalingen die onder andere voorschrijven dat alleen snoeihout op de paasvuurbult gelegd mag worden.[28] Ook werden paasbulten vlakbij bebouwing verboden, dit resulteerde niet zelden in een reusachtige paasbult op een centrale plek.[29][30] Vaak helpt de overheid hierbij, door het beschikbaar stellen van snoeihout[31] en het beschikbaar stellen van brandweer en politie. Tegenwoordig kijkt het publiek alleen naar het vuur, het vuurspringen en wilde uitspattingen blijven (vaak) achterwege.

De paasvuren worden soms bedreigd, er wordt geprobeerd de paasbulten voortijdig in brand te steken. Daarom zal bij bepaalde vuren de wacht gehouden worden.[32] Af en toe lukt het toch het paasvuur voortijdig te ontsteken.[33][34]

Nederland

In Nederland zijn de meeste vuren in Drenthe, Groningen, Overijssel en Gelderland. Maar ook in Friesland (voornamelijk in de Stellingwerven[35]) en in Noord-Brabant komen paasvuren voor. Het bekendste zijn de Twentse vuren (Boakebraandn) vanwege de geringe afstand van vuur tot vuur.

In het Saksische oosten van het land en het zuiden van Drenthe worden de vuren op Eerste Paasdag aangestoken, in de rest van Drenthe en Friesland gebeurt dit juist op Tweede Paasdag.[36]

In Huissen wordt een duivelspop (Judas) verbrand tijdens het paasvuur.

Paasberg en paasweide

Paasbergen en paasweiden komen (of kwamen[37]) in veel gebieden voor, zoals in Arnhem (zie paasberg (Arnhem)), Tiel, Wageningen,[38] bij Oldenzaal (zie Paasberg (Overijssel)) en Terborg (zie paasberg (Terborg)). Bij enkele paasbergen gaat het om een prehistorische grafheuvel.[39]

In Denekamp wordt een boom (de paasstaak, een spar) gehaald bij Singraven en deze boom wordt naar de paasweide gesleept. Daar wordt er een teerton aan gehangen. Na het opzetten van de boom wordt hij door Judas verkocht. De teerton wordt samen met het paasvuur in brand gestoken.[40] In Tilligte wordt eenzelfde ritueel opgevoerd.

Paasbult en keuring

Het hout wat verzameld wordt, vormt de paasbult (ook wel peaskebult(e) of poasbult genoemd), baak (of boak(en)) of paasstapel. Het verzamelen van het hout wordt ook poasboeske hoaln genoemd. Soms worden paasliederen of bedelliedjes gezongen tijdens het inzamelen van brandbaar materiaal.[41] Men ging rond bij boerderijen en haalde de troep die bij de grote schoonmaak tevoorschijn kwam op.

In sommige gebieden vormt de meiboom (of paasstaak) een vast onderdeel van de paasbult.[42][43]

Soms vindt er een keuring van de paasbulten plaats, waarbij de mooiste paasbult een prijs wint.[44][45]

Vlöggelen en poaskearls

In Ootmarsum komt het vlöggelen (vleugelen) voor. Men verzamelt zich op de paasweide en trekt zingend door de omgeving naar het marktplein. Op paasmaandag trekt men opnieuw vleugelend naar de paasweide en omliggende heuvels, waarna het paasvuur ontstoken wordt.[46] De poaskearls (paaskerels) spelen bij de festiviteiten een grote rol.

Grootste paasvuur ter wereld

Bestand:Paasvuur Espelo 8 april 2012.jpg
Paasvuur Espelo 8 april 2012

Het wereldrecord van het grootste geheel met de hand gebouwde paasvuur staat op naam van de Holtense buurtschap Espelo met een hoogte van ruim 27 meter kaphout van de Holterberg. Dit record stamt uit 1987. Espelo houdt ieder jaar samen met Dijkerhoek, Holterbroek, Ligtenberg en de Beuseberg een strijd om het grootste en het mooiste paasvuur. Deze paasvuren worden geheel met de hand gebouwd, waarbij het is toegestaan om maximaal 4,5 meter met de kraan te bouwen. Hiervoor stond het record van het hoogste paasvuur ter wereld op naam van Lochuizen, waar in 1985 een paasvuur van ruim 16 meter werd gebouwd.

In 2012 heeft Espelo een paasvuur van 45,98 meter hoogte gebouwd en heeft deze prestatie ingestuurd als record bij het Guinness Book of Records.[47] De geschatte omtrek van dit paasvuur is 160 meter.[48] Het vorige record stamt uit 2005, een hoogte van meer dan 43 meter, en is van een paasvuur in Slovenië.[49]

Varianten

In sommige delen van Europa brandt het paasvuur niet op eerste of tweede Paasdag, maar op de voorafgaande zaterdag, Stille Zaterdag.

Ook op Texel worden in de lente grote vuren ontstoken, alleen dan niet met Pasen, maar op de vooravond van 30 april op 1 mei of 29 april op 30 april indien 30 april op een zondag valt. Deze vuren worden meierblissen (ook wel meijerblissen of meiblitsen)[50] genoemd. Dit gebeurde ook op andere plaatsen.[51][52]

Noord-Friesland in Duitsland kent op 21 februari een soortgelijk gebruik, het biikebrennen.

Zie ook

Wikimedia Commons  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Easter fires op Wikimedia Commons.

rel=nofollow

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen, noten en/of referenties
  1. º H.J. Solle, 'Paasvuur', 2008
  2. 2,0 2,1 H.J. Solle, 'Paasvuur', 2008.
  3. º Leeuwarder Courant 21-04-1879
  4. º Leeuwarder Courant 20-04-1908
  5. º Leeuwarder Courant 28-03-1910
  6. º Nieuwsblad van het Noorden 18-04-1981
  7. º Leeuwarder Courant 12-04-1909
  8. º Leeuwarder Courant 24-03-1894
  9. º Leeuwarder Courant 16-04-1900
  10. º Leeuwarder Courant 28-03-1964
  11. º Leeuwarder Courant 22-07-1982
  12. º Leeuwarder Courant 14-03-1959
  13. º Leeuwarder Courant 28-03-1959
  14. º Leeuwarder Courant 31-03-1959
  15. º Paasvuur te Deventer in ere hersteld, 01-04-1927
  16. º Leeuwarder Courant 09-04-1941
  17. º Leeuwarder Courant 27-03-1948
  18. º Leeuwarder Courant 27-03-1948
  19. º Leeuwarder Courant 08-04-1950
  20. º Leeuwarder Courant 13-04-1950
  21. º Leeuwarder Courant 15-04-1952
  22. º Leeuwarder Courant 06-04-1955
  23. º Leeuwarder Courant 11-03-1970: luchtvervuiling en paasvuren
  24. º Nieuwsblad van het Noorden 24-04-1973
  25. º Leeuwarder Courant 15-04-1976: Paasvuur op de Hoge Veluwe
  26. º Leeuwarder Courant 14-04-1990: Paasvuur Heerenveen-Zuid gevaar voor milieu
  27. º Nieuwsblad van het Noorden 01-04-1972
  28. º Paasvuren steeds milieuvriendelijker
  29. º Leeuwarder Courant 08-04-1958
  30. º Nieuwsblad van het Noorden 19-03-1970
  31. º Leeuwarder Courant 08-04-1980: reuze-paasvuur in Heerenveen
  32. º Leeuwarder Courant 23-03-1956
  33. º Leeuwarder Courant 03-04-1956
  34. º Leeuwarder Courant 31-03-1959
  35. º Paasvuren verankerd in de Stellingwerven
  36. º Leeuwarder Courant 27-03-1964
  37. º Nieuwsblad van het Noorden 29-03-1986: paasfeest nog vol van tradities
  38. º Leeuwarder Courant 03-04-1926
  39. º Encyclopedie Drenthe
  40. º Leeuwarder Courant 27-03-1964
  41. º Nieuwsblad van het Noorden 18-04-1981: paasvuren
  42. º Nieuwsblad van het Noorden 17-03-1989
  43. º Nieuwsblad van het Noorden 30-03-1991: een paasbult hoort erbij
  44. º Nieuwsblad van het Noorden 16-03-1973
  45. º Nieuwsblad van het Noorden 13-04-1982: een berg rommel is nog geen paasbult
  46. º Leeuwarder Courant 31-03-1923
  47. º Paasvuur Espelo breekt record
  48. º Wereldrecord: Espelo bouwt paasvuur van 45,98 meter hoog
  49. º Hoogste paasvuur van de wereld bijna in brand
  50. º Leeuwarder Courant 28-03-1910
  51. º Nieuwsblad van het Noorden 19-05-1979
  52. º Nieuwsblad van het Noorden 01-03-1980
rel=nofollow
rel=nofollow
rel=nofollow