Beredenerend en begrijpend denken

De term begrip wordt met een lidwoord gebruikt (een begrip) om een abstract gegeven aan te duiden, als ook en woord. Het gaat om een entiteit waarmee een bepaalde klasse, een idee of een relatie als object aangeduid kan worden. De term begrip zonder lidwoord (zoals in begrip tonen, begrip hebben van of voor iets) duidt op een eigenschap van het subject, namelijk het begrijpen. De meeste mensen zijn begripsdenkers en denken dus in begrippen. Begrijpend denken is een andere omschrijving voor beelddenken, wat niét de begrippen (woorden) gebruikt, maar beelden en eerdere ervaringen.

In de semantiek wordt 'een begrip' ook wel geduid als 'een bekend gegeven'. Het is lineair (rechtlijnig) denken (naar een bepaalde 'beredenering').

Om een gegeven als een begrip te kunnen beschouwen zijn twee factoren van belang:

1. Een begrip moet op een of andere wijze duidelijk en eenduidig zijn beschreven.
2. Een begrip moet onder de juiste doelgroep bekend zijn.

Het als begrip betitelen (er een term op plakken, beredeneren) van een duidelijk omschreven fenomeen maakt dus nog niet dat dit fenomeen al een begrip is. Een begrip leidt pas tot begrip als het ook onder de juiste doelgroep bekend is en blijft. Veelal hebben bepaalde doelgroepen een gezamenlijke visie en gezamenlijk 'begrip' van dingen. 'Begrip' blijft echter bepaald door ieder afzonderlijk individu, ze hebben niet allemaal dezelfde 'doordrongenheid' van 'begrip'. Begripsdenken geschiedt in de linker hersenhelft.

Theorie tweespalt

• De doordrongenheid van begrip geschiedt onbewust. Doordat geen 'bewuste filtering' plaatsvindt, wordt een 'impliciet begrip' verkregen (naar ervaringen). In het geheugen wordt een veelvoud aan 'herkenningspunten' onthouden, die bij nieuwe waarnemingen een veelvoud aan begrippen teweeg brengen. De perceptie van waarnemingen levert direct een veelvoud aan begrippen op (zonder beredenering, maar naar eerdere ervaringen begrijpend).

• De doordrongenheid van begrip geschiedt bewust. Doordat bewuste filtering (alertheid), een 'expliciet begrip' wordt verkregen (naar eerdere beredeneringen). Een samengevat patroon van 'herkenningspunten' wordt onthouden, die bij nieuwe waarnemingen meer rechtlijnig naar eerdere beredeneringen leiden. De perceptie van waarnemingen levert direct bepaalde beredeneringen op (het begrip als vanzelfsprekend houden, maar rechtlijnig beredeneringen hanterend.

Ten aanzien van de bevolking zijn er mensen te herkennen welke een impliciet begrip hebben en ook een zodanige alertheid, en het andere uiterste waarbij een expliciet begrip de toon aangeeft. Een derde type mens hanteert beide, maar neigt naar wat algemeen gehanteerd wordt (veelal expliciet). De uitdrukking "weten is één, maar begrijpen is een tweede" (zie ook : Essay : expliciete en impliciete vormen van begrip) vertaalt dit enigszins, wat blijkt bij menig theoretisch geschoolde, welke de ervaring van de praktijk nog nodig heeft om het echt goed te begrijpen.