Veenendaal

**Veenendaal**
	Gemeente in Nederland
Vlag van de gemeente Veenendaal	Wapen van de gemeente Veenendaal
	Locatie van de gemeente Veenendaal
	Situering
Provincie	Utrecht
	Algemeen
Oppervlakte	19,81 km²
- land	19,60 km²
- water	0,21 km²
Inwoners (1 april 2011)	62.376? (3182 inw/km²)
Hoofdplaats	Veenendaal
Belangrijke verkeersaders	A12 Sjabloon:N-wegNL, Veenendaallijn
	Politiek
Burgemeester (lijst)	Ties Elzenga
	Economie
Gemiddeld inkomen (2006)	€ 12.500 per inw.
Gem. WOZ-waarde (2008)	€ 236.000
WW-uitkeringen (2007)	15 per 1000 inw.
Autobezit (2007)	420 per 1000 inw.
	Overig
Postcode(s)	3900 - 3907
Netnummer(s)	0318
CBS-code	0345
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.veenendaal.nl
Portaal	Nederland

Bestand:Utrechtse heuvelrug bij Veenendaal.jpg

Utrechtse Heuvelrug bij Veenendaal

Veenendaal ( uitspraak ) (in plaatselijk dialect: 't Veen) is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Utrecht, gelegen aan de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei. De gemeente telt 62.376 inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 19,81 km² (waarvan 2,30 km² water). Veenendaal werkt met de gemeenten Rhenen, Wageningen, Ede, Barneveld, Nijkerk, Scherpenzeel en Renswoude samen in het regionaal samenwerkingsverband Regio FoodValley.

Geschiedenis

Vanwege een slechte waterafvoer trad er tijdens het Weichselien veenvorming op in de gebieden van de Gelderse Vallei ten noorden van Rhenen. Vanaf circa 1430 werd dat veen ontgonnen, om dit proces te versoepelen werd aan het eind van de 15e eeuw voor de afvoer van turf de Bisschop Davidsgrift aangelegd. De veengebieden lagen zowel in gebieden van het Hertogdom Gelre als het Sticht Utrecht. Vanwege godsdienstoorlogen tussen Stichtse en Gelderse partijen verzandde de Grift, maar het vervenen werd in 1545 weer hervat nadat Karel V ook de Gelderse hertogdommen in zijn bezit kreeg.

In 1546 is Veenendaal ontstaan op een restant van de stuwwal van Reemst, waartoe ook de Emmikhuizenberg behoort. Rond die tijd kreeg de Grift ook een aantal zijtakken, waarlangs bebouwing verrees. Omdat verwacht werd dat de veenderij een aanzienlijke tijd zou gaan duren werd in 1566 een kerk gesticht. Zo werd Veenendaal een brinkdorp met lintbebouwing, maar nog verdeeld over twee provincies. Er was sprake van een Utrechts ('Stichts') Veenendaal en een Gelders Veenendaal. Stichts Veenendaal viel onder de gemeenten Rhenen en Renswoude, Gelders Veenendaal onder Ede. In 1795 grepen enkele Veense burgers de inval van de Franse legers aan om een eigen gemeente op te richten, los van Rhenen en Ede. Uiteindelijk wordt alleen Stichts Veenendaal zelfstandig, met op dat moment ruim 1.900 inwoners.

Toen het veen midden 17e eeuw opraakte brak er een periode van stilstand aan. De huisnijverheid uit die periode werd vanaf het midden van de 19e eeuw gemechaniseerd, de wolindustrie dankt hier zijn oorsprong aan. Samen met de sigarenindustrie was de textielindustrie tot in de eerste helft van de 20e eeuw bepalend voor Veenendaal. Daar is tegenwoordig weinig meer van over, omdat de industrieën zijn verdrongen naar lagelonenlanden en vrijwel alle bestaande fabrieken uit die tijd zijn gesloopt en vervangen door nieuwbouw. De oude industrie heeft nu plaats gemaakt voor de nieuwe functie van ICT-stad en authentiek winkelhart voor de hele regio. Van het waterrijke verleden is ook weinig terug te vinden in het centrum. De Grift en al haar zijtakken zijn gedempt vanwege vervuiling en wegenbouw, wat nog rest zijn opvallend brede straatprofielen. Het in 1866 gegraven Omleidingskanaal bestaat echter nog wel, welke buiten het centrum weer op de originele loop van de Grift aansluit.

Voor een geschiedenis van de Veenendaalse wolindustrie, zie: Textielindustrie (Veenendaal)

Voor een geschiedenis van de Veenendaalse sigarenindustrie, zie: Sigarenindustrie (Veenendaal)

Pas in 1960 voegde Gelders Veenendaal zich door een grenscorrectie bij Stichts Veenendaal, tevens werden er stukken van Rhenen en Renswoude geannexeerd. Hierdoor ontstond een gemeente met een oppervlakte van bijna achttien vierkante kilometers en (toen nog) ruim 23.000 inwoners. Hierna is Veenendaal in veertig jaar tijd uitgegroeid tot het inwoneraantal van meer dan 62.000 mensen. Om de bouw van drie nieuwe, levensloopbestendige woonwijken (Buurstede, Groenpoort en Veenderij) mogelijk te maken is in 1998 wederom een stuk grond van Ede overgenomen. Veenendaal kan zo doorgroeien naar ruim 70.000 inwoners. In 1997 was Veenendaal de Groenste Stad van Europa, in 2000 verkozen tot Fietsstad van Nederland en in 2004 de groenste stad van Nederland.

Veenendaal is het winkelhart (met winkelcentra als de Ellekoot, de Passage, De Corridor en de Scheepjeshof) van de streek en dit wordt tussen 2008 en 2013 uitgebreid door een grote vernieuwingen in het centrum. De oude Hollandia-wolfabriek, die nog steeds iets van de oude grandeur liet zien zoals die vroeger in Veenendaal gevonden werd, is opgenomen in de nieuwbouw van het project 'Brouwerspoort". De oude gevel en schoorsteen zijn bewaard gebleven en maken nu onderdeel uit van de nieuwbouw waarin o.a. de bibliotheek en het Veens Museum zijn gehuisvest. Dit gebouw wordt ook 'de grootste trui van Nederland' genoemd omdat de gevel aan het Cultuurplein doet denken aan het patroon van een ouderwetse tricotage trui. Nadat de verschillende nieuwbouwprojecten in het centrum zijn afgerond, komt er weer een gracht door dit nieuwe centrum: vanaf het gemeentehuis (Raadhuisplein) tot aan het zogenoemde Zwaaiplein (hoek Verlaat - Prins Bernhardlaan) als verwijzing naar het verleden van Veenendaal.

In de afgelopen vijftien jaar is aan de Markt in Veenendaal ook het horeca-aanbod substantieel toegenomen. Ook de kwaliteit van de lagere en middelbare scholen is erg verbeterd, er zijn meer evenementen, en er is een jongerenadviesorgaan opgericht, de Veense Jongerenraad. Veenendaal wordt dan ook een steeds meer een jongerenstad. Daarnaast kent Veenendaal een rijk verenigingsleven, waarin sport- en muziekverenigingen een samenbindende rol vervullen. Ook is het opvallend dat in vergelijking met het landelijk beeld een bovengemiddeld aantal inwoners kerkelijk meelevend en actief is.

Wijken

Bestand:Veenendaal winter.jpg

Zicht op Veenendaal vanaf het Prins Willem Alexander park

Wijken en buurten in Veenendaal

Veenendaal bestaat uit een aantal wijken, die in verschillende perioden gebouwd zijn en waar dus ook een andere stedenbouwkundige visie aan grondslag ligt. Tot de Tweede Wereldoorlog bleef de bebouwing beperkt tot de historische linten en wat losse straten die daar op aansloten. Hierna kregen de uitbreidingen een meer planmatig karakter gezien de woningnood die vanaf dat moment in Nederland heerste. De volgende wijken worden onderscheiden:

Centrum (plaatselijk taalgebruik: 't Dorp)
De Pol
Molenbrug
Franse Gat (jaren '50)
't Hoorntje (begin jaren '60)
De Engelenburg (midden jaren '60)
Salamander (midden jaren '60)
Dragonder (jaren '70)
West (eind jaren '70 tot begin jaren '90)
De Gelderse Blom (midden jaren '90)
Petenbos (midden jaren '80 en eind jaren '90)
Dragonder-oost (midden jaren '00)

Verkeer en vervoer

Veenendaal ligt aan de A12 tussen Utrecht en Arnhem. De N233 verbindt Veenendaal via de Rijnbrug bij Rhenen met de A15. Door de centrale ligging in Nederland, met toegang tot belangrijke hoofdwegen, is Veenendaal een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven.

Op het grondgebied van de gemeente liggen twee spoorwegstations aan de Veenendaallijn, Veenendaal West en Veenendaal Centrum. Vanaf deze stations rijden Sprinters naar Rhenen en Breukelen en in de spits naar Amsterdam Centraal. Daarnaast ligt in het naastgelegen dorp De Klomp station Veenendaal-De Klomp aan de Rhijnspoorweg. Vanaf dit station rijden Intercity's naar Arnhem - Nijmegen en naar Utrecht Centraal - Amsterdam Centraal - Den Helder. Connexxion verzorgt directe busverbindingen met Amersfoort en Zeist (via Renswoude, Scherpenzeel en Woudenberg), Wageningen (via Rhenen) en Driebergen (via een aantal dorpen van de Utrechtse Heuvelrug). Veolia verzorgt een directe busverbinding met Ede.

Binnen de stad is de fiets de meest logische vervoerskeus, Veenendaal was in 2000 de Fietsstad van Nederland en daarvoor genomineerd in 2002 en 2008.

Politiek

Gemeenteraad

Ook in Veenendaal waren er 3 maart 2010 gemeenteraadsverkiezingen. Bij die verkiezingen waren 33 raadszetels te verdelen. De uitkomst van de verkiezingen was als volgt, met daarbij de resultaten van de vorige verkiezingen:

lijst	partij	percentage '10	percentage '06	percentageverschil	zetels '10	zetels '06	zetelverschil
1	ChristenUnie	21.40 %	20.38 %	+ 1.02 %	8 zetels	7 zetels	+ 1
2	Partij van de Arbeid	10.18 %	16.65 %	- 6.47 %	3 zetels	6 zetels	- 3
3	Volkspartij voor Vrijheid en Democratie	17.24 %	15.08 %	+ 2.16 %	6 zetels	5 zetels	+ 1
4	Christen-Democratisch Appèl	13.51 %	13.80 %	- 0.29 %	4 zetels	5 zetels	- 1
5	Staatkundig Gereformeerde Partij	12.47 %	11.90 %	+ 0.57 %	4 zetels	4 zetels	+/- 0
6	Lokaal Veenendaal	8.63 %	10.92 %	- 2.29 %	3 zetels	3 zetels	+/- 0
7	GroenLinks	6.11 %	5.55 %	+ 0.56 %	2 zetels	2 zetels	+/- 0
8	Socialistische Partij	2.88 %	4.75 %	- 1.87 %	1 zetel	1 zetel	+/- 0
9	Democraten 66	7.58 %	0.98 %	+ 7.60 %	2 zetels	0 zetels	+ 2

College van B en W

Het college van burgemeester en wethouders bestaat uit:

Burgemeester Ties Elzenga

Wethouders:

Henk van Soest (Christenunie)
Arianne Hollander (VVD)
Marco Verloop (SGP)
Hans Bouwmeester (Lokaal Veenendaal)

Godsdienst

Veenendaal is gelegen in de zogeheten Bijbelgordel. De gemeente heeft relatief (naar landelijke maatstaven) veel inwoners met een christelijke geloofsovertuiging. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2010 werd de Christen Unie de grootste partij (21,4 %). Ook stemde 12,6% van de kiezers bij gemeenteraadsverkiezingen van 2010 op de SGP, terwijl deze partij landelijk 1,7% van de stemmen behaalde. Wel hebben de christelijke partijen Christen Unie, SGP en CDA gezamenlijk geen meerderheid meer in de gemeenteraad. In de stad is een kleine meerderheid van de bevolking gelovig. Sinds 1980 is het aantal inwoners met een streng-christelijke achtergrond in percentage van het totaal aantal inwoners gedaald. Dit is in lijn met de landelijke trend, echter Veenendaal heeft nog steeds relatief veel inwoners met een reformatorische achtergrond in vergelijking met de rest van Nederland. De hervormde gemeente is de grootste kerkelijke gemeente met 13.049 leden (2006). De grootste kerk van de stad is echter de Adventkerk van de Gereformeerde Gemeente met 2.220 zitplaatsen. Verder kent Veenendaal onder meer een Gereformeerde Gemeente in Nederland (931 leden), een Gereformeerde Gemeente in Nederland (buiten verband) (circa 800 leden) en een Hersteld Hervormde Kerk (1008 leden).

Opzienbarende godsdienstige acties

In juli 1987 organiseerde toenmalig EO-directeur Bert Dorenbos op het marktplein een lectuurverbranding tegen bloot in tijdschriften. Het plan was dat dit de eerste in een reeks verbrandingen zou zijn in Nederland. Het bleef bij die ene keer in Veenendaal. De verbranding liep uit op een chaos, waarbij pornomodel 'Candy' uit Arnhem topless om het vuur ging dansen.
Een muziekleraar van het Ichthus College verkondigde begin jaren '80 dat bepaalde rockplaten duivelse boodschappen bevatten die te 'ontmaskeren' waren door de grammofoonplaten achteruit te draaien ('backward masking'). Na deze vondst werden lijsten van lp's aan de leerlingen meegegeven met als advies aan de ouders om deze albums te vernietigen.
In september 2010 viel een filiaal van supermarktketen C1000 op door afstand te nemen van de verzamelactie 'Dungans'. De schijfjes die wezens met bepaalde bijzondere krachten uitbeelden, zouden occult zijn en bezetenheid uitstralen. In plaats daarvan gaf de Veenendaalse C1000 Clics uit, bouwstenen waar kinderen zelf speelgoed mee kunnen maken.^[1]

Monumenten

Oude Kerk aan de Markt
Stelling korenmolen De Nieuwe Molen
Stelling korenmolen De Vriendschap
Café Restaurant de Kolonie (Jugendstil)
Ritmeestergebouw (Kerkewijk 55)
Villa De Berk (Kerkewijk 197)
Oude Begraafplaats (Weverij/Kostverloren)
Frisia-villa (Kerkewijk 8)
Villa Stuijvenberg (Kerkewijk 22)
voormalige ULO-school (Kerkewijk)
Brugkerk (Kerkewijk)
Scheepjeswol-villa (Nieuweweg 2)
St. Salvator-kerk (Adriaen van Ostadelaan 56)
Sionskerk (Adriaen van Ostadelaan 78)
Kerk 'Sola Fide'(Eikenlaan 3)
Catechisatiegebouw met kosterwoning 'Pro Rege' (Kanaalweg 1)
Langhuisboerderij 'Julia-hoeve' (Zandheuvelweg 5)
Langhuisboerderij 'Nooit Gedacht' met hooibergen (Zandheuvelweg 7)
Kerk 'Eben-Haezer' (Zandheuvelweg achter 39)

Voorzieningen

Zwembad (de Vallei)
Muziekschool (De Muzen)
Theater De Lampegiet
Jongerencentrum Escape
Openbare Bibliotheek Veenendaal
Kunstuitleen Veenendaal
Club Mundo

Middelbare scholen

Rembrandt College , openbare middelbare school voor vmbo-t, havo en vwo
Ichthus College , christelijke school voor vmbo-t, havo en vwo op reformatorische grondslag
Christelijk Lyceum Veenendaal (CLV), open, christelijke scholengemeenschap waar ruimte is voor alle leerlingen, ongeacht hun levensbeschouwelijke achtergrond
Christelijke Scholengemeenschap Veenendaal (CSV), school voor Voorbereidend Middelbaar Beroeps Onderwijs en Praktijkonderwijs