Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Johann Gottlieb Goldberg
Johann Gottlieb Theophilus Goldberg (Gdansk/Danzig, 14 maart 1727 – Dresden, 15 april 1756) was een klavecimbel-virtuoos en organist, die vooral bekend is geworden als de eerste vertolker van de Goldberg Variaties van Johann Sebastian Bach.[1] Goldberg had twee jongere zussen, waarvan de oudste (Constantin Renata Goldbergia) waarschijnlijk later getrouwd is met majoor Friedrich Gustav Peterssohn. Goldberg ontving zijn eerste muzieklessen van zijn ouders en van Johann Balthasar Christian Freißling (overl. in 1763), die kapelmeester was in de St. Marienkerk en de Ratskapelle in Danzig. Deze Freißling was een vooraanstaand figuur in de muziekwereld in Danzig en omstreken, en heeft ook composities van Goldberg tevens in bezit gehad en gespeeld in de jaren nadat zijn lessen aan Goldberg al waren gestopt.[2]
Leven
Goldberg stond in zijn korte leven bekend als een virtuoos klavecinist en organist. Graaf Hermann Carl von Keyserlingk, ambassadeur van de tsaar in Saksen, schijnt de jonge virtuoos rond 1737 te hebben ontdekt en in dienst genomen als privé-klavecinist. Hij zou hem ook naar Bach (J.S., maar ook Wilhelm Friedemann) hebben gestuurd om zijn opleiding te vervolmaken. De dertig variaties op een thema, door Bach in 1741 gepubliceerd als Clavier-Übung, deel IV, zouden volgens overlevering hun première beleefd hebben onder de vaardige vingers van de jonge Goldberg. Hetzelfde verhaal weet immers te vertellen dat deze variaties besteld zouden zijn door Von Keyserlingk om hem in zijn slapeloze nachten wat op te vrolijken: vandaar de bijnaam „Goldberg-variaties”. (Het verhaal is te lezen in de biografie van Forkel (1802) en wordt door hedendaagse Bachvorsers geklassificeerd als legende). In 1751 werd Goldberg „Kammermusikus” in de privé-kapel van graaf Brühl. Hij overleed -nog maar 29 jaar oud- in 1756 in Dresden, aan tuberculose.
Werk
Goldberg’s eigen composities zijn weinig gespeeld, hoewel ze goed in elkaar zitten en een eigen persoonlijkheid verraden. Naast enkele koraalvoorspelen, die verloren zijn gegaan, zijn bekend (en wel overgeleverd):
- 24 Polonaisen met variaties (in alle grote en kleine terts-toonsoorten)
- Klavecimbelconcerten
- Vijf triosonaten en een kwartetsonate
- Enkele cantates
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- º De geboortedatum is niet exact bekend, wel de doopdatum, die doorgaans als geboortedatum wordt aangehouden. Deze doopdatum (14 maart) stond vermeld in het doopregister van de St. Marienkerk. Bron: Rolf Damman - Johann Sebastian Bachs Goldberg Variationen, Schott Musikwissenschaft, 1986 ISBN 3-7957-1792-2
- º Berlinische Musikalische Zeitung, 1805