Theodor Herzl

Theodor Herzl (Pest (toen Keizerrijk Oostenrijk-Hongarije, nu Hongarije), 2 mei 1860–Edlach, Oostenrijk, 3 juli 1904) is de stichter van het politiek zionisme, de beweging om een Joods thuisland te stichten.

Het gezin verhuisde naar Wenen toen hij pas enkele jaren oud was. Nadat hij rechten had gestudeerd, ging hij als verslaggever werken voor de Weense liberale krant Neue Freie Presse.

In 1882 las Herzl het pamflet Die Judenfrage als Rasse-, Sitten und Kulturfrage van Eugen Dühring, dat het jaar ervoor was gepubliceerd. Sindsdien dacht Herzl na over het antisemitisme en zocht wat men ertegen kon doen.

Parijs

In 1891 verhuisde hij voor zijn werk naar Parijs. Van daaruit reisde hij soms naar Londen en naar Constantinopel. Na een tweetal jaar in Parijs was Herzl de mening toegedaan dat het probleem van het antisemitisme zou kunnen worden opgelost door de joodse jeugd georganiseerd tot het christendom te laten overgaan. Als journalist volgde Herzl de rechtszaak tegen Alfred Dreyfus die toen aan de gang was. Dreyfus was een joodse officier van de Franse Generale Staf die in 1894 beschuldigd werd van verraad en veroordeeld werd tot levenslange gevangenisstraf. Net als vele anderen, was Herzl ervan overtuigd dat Dreyfus vals was beschuldigd en dat het hele proces slechts een schijnvertoning was geweest. In 1899 bleek dat dit inderdaad zo was: een betrokken officier legde een bekentenis af en na een nieuw proces kon Dreyfus in 1906 vrijuit gaan. Herzl was gechoqueerd door het antisemitisme dat als gevolg van de rechtszaak in Frankrijk oplaaide, het land waarin de Franse Revolutie was opgekomen voor vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid. De Dreyfus-affaire werd een symbool voor de joodse ongelijkheid en het Europees antisemitisme in Europa. Herzl zei later dat zijn jaren als journalist in Frankrijk van hem een zionist hadden gemaakt.

De zaak overtuigde Herzl ervan dat zelfs de volledige assimilatie van joden in de Europese maatschappij niet de oplossing kon zijn voor het steeds opnieuw opduikende antisemitisme. Hij stelde dat het stichten van een eigen joodse staat hiervoor de enige oplossing zou zijn.

Der Judenstaat en Altneuland

Zijn bekendste boek, Der Judenstaat (1896) is tot op heden het basisdocument voor het zionisme. Hierin stelde hij dat het Joodse vraagstuk een politieke kwestie is die door een wereldraad van natiën opgelost diende te worden. Velen bespotten het document als een vergezochte fictie, en men gaf Herzl de spotnaam „de Joodse Jules Verne”.

Zijn laatste boek, Altneuland, was een eerder romantische visie op wat door het zionisme bereikt zou kunnen worden tegen het jaar 1923. Herzl voorzag in dit boek geen conflicten tussen Joden en Arabieren. Het enige Arabische personage in Altneuland, Reshid Bey, is zijn Joodse buren erg dankbaar voor het verbeteren van de economische toestand van Palestina, en ziet geen enkele reden tot conflict. De vroege voorstanders van Joodse kolonisering in Palestina waren eerder socialistisch dan religieus gezind, en gingen ervan uit dat dit ook voor de Arabieren voordelen zou opleveren, door het organiseren van bloeiende landbouwgemeenschappen.

Wereldcongres van Zionisten

Herzl was de organisator van een wereldcongres van zionisten in Basel, Zwitserland in 1897, en werd de eerste president van de Wereld Zionistische Organisatie, die op dit congres in het leven werd geroepen.

Op zoek naar land

In 1901 werd hij voor het eerst openlijk ontvangen door de Turkse sultan Abdoel Hamid II. Herzl onderhandelde met hem om de officiële toelating te krijgen dat Joden zich op grote schaal zouden mogen nederzetten in Palestina en daar een autonome regering zouden vormen. Als tegenprestatie stelde hij voor dat invloedrijke Joodse financiers zouden helpen bij het oplossen van de chronische economische problemen van de Ottomaanse regering. De sultan wees het voorstel af.

Daarna richtte Herzl zich tot Groot-Brittannië, waar de regering er gunstig tegenover stond dat Joden het Brits gebied van de Sinaï zouden gaan bevolken. Toen dit project mislukte, stelde de Britse regering voor om Oeganda in Oost-Afrika open te stellen voor Joodse bewoning. Herzl en verschillende andere zionisten waren bereid om dit aanbod aan te nemen. Op het Zesde Zionistisch Congres in Basel in 1903 waren 295 stemmen om dit voorstel nader te onderzoeken, tegenover 178 tegen-stemmen, met 98 onthoudingen. Tegenstand tegen dit voorstel kwam vooral van de kant van de Oost-Europese joden. In Rusland waren in die tijd pogroms aan de gang.

Op 26 januari trof Herzl in Rome paus Pius X, om hem om zijn steun te vragen voor het voornemen om in Palestina een Joodse staat te stichten. De paus besloot dit niet te ondersteunen: hij kon weliswaar niet verhinderen dat Joden naar Palestina zouden trekken, maar vond dat hij het als hoofd van de Kerk niet zijn zegen kon geven.

In april 1904 stelden artsen bij Herzl een hartprobleem vast. Verzwakt ging hij voor een kuur naar Franzensbad. Intussen bleef hij verderwerken een zijn gezondheidstoestand werd er niet beter op. Begin juni begaf hij zich naar Edlach (Reichenau an der Rax). Zijn gezondheid verbeterde eventjes maar begin juli kreeg hij een longontsteking. Hij overleed op 3 juli.

Herzl overleed veertig jaar voor de hedendaagse staat Israël officieel werd gesticht. Hij werd begraven in Edlach in Oostenrijk. Later werd hij, overeenkomstig zijn wens, overgebracht naar Israël.

Bronnen

• Zestig jaar Israël. Het zionisme van Theodor Herzl op http://www.geschiedenis24.nl/ mei 2008
• Modern Israël 10. Theodor Herzl en het zionistisch congres op http://kunst-en-cultuur.infonu.nl/
• Theodor Herzl op de Vrije Encyclopedia van het Conflict Israël-Palestina

  (en) 264012, in: Encyclopædia Britannica, 2024. (vertaal via: )

  (en) Herzl, Theodor, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )

  (de) Theodor Herzl op Wikisource

  (en) Theodor Herzl op Wikisource

  (en) Citaten van of over Theodor Herzl op Wikiquote

Verwijzingen

Aan dit artikel is nog veel plaats voor verbetering of uitbreiding. Mogelijk ontbreekt nog veel informatie in het artikel, ontbreken bronvermeldingen of is het moeilijk verifieerbaar. Ook kan mogelijk de spelling, het taalgebruik, de schrijfstijl en de toon worden verbeterd, of is het niet in overeenstemming met andere conventies van Wikisage.
Je bent uitgenodigd om deze pagina te helpen verbeteren. — Meer informatie