Discriminatie

Discriminatie betekent letterlijk "het maken van onderscheid". De betekenis van het woord discriminatie is in maatschappelijk en juridisch opzicht gaan afwijken van de letterlijke betekenis; in die context wordt onder discriminatie verstaan: "het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen". Bij de vraag of het maken van onderscheid tussen mensen discriminatoir is, is het van belang om na te gaan of gelijke gevallen ook gelijk behandeld worden.

Begripsbepaling

Onder discriminatie verstaat men het benadelen van mensen of groepen (meestal minderheden) op basis van uiteenlopende kenmerken zoals afkomst, ras, geboorteland, geloof, politieke of religieuze overtuigingen, sociale gewoonten, sekse, seksuele geaardheid, taal, handicap, leeftijd, enz. Discriminatie staat het grondbeginsel dat zegt dat alle mensen gelijk zijn, in de weg. Discriminatie veronderstelt echter niet alleen een afzonderlijke behandeling, maar ook het ontbreken van rechtvaardiging voor deze aparte behandeling.

Discriminatie kan men zien als een uiting van onverdraagzaamheid en als het in daden omzetten van vooroordelen. Dit kan als persoonlijke of als geïnstitutionaliseerde discriminatie voorkomen.

Rechtvaardiging

De rechtmatigheid van discriminatie is vaak afhankelijk van de context waarin de discriminatie plaatsvindt en van de machtspositie van de discriminerende. Het kan een inperking inhouden van verschillende mogelijkheden in het leven, in het bijzonder de deelname aan het openbaar leven, het recht van vrije vestiging, onderwijs, het uitoefenen van het beroep, maar ook het loon. De sociale consensus over wat discriminatie is, is slechts een aanwijzing, maar is niet voldoende sluitend. Wat heden ten dage als een normaal en aanvaard onderscheid wordt beschouwd, kan in een andere periode een vorm van discriminatie zijn die men niet tolereert.

Belangenconflict

In een belangenconflict tussen duidelijk gescheiden groepen (bijvoorbeeld tussen rokers en niet-rokers) is de grens tussen een discriminerende (benadelende) inperking van de zelfbeschikking en de bescherming van anderen een afweging die voortdurend opnieuw moet worden gemaakt. Er bestaat ook een conflict tussen godsdienstvrijheid, schoolplicht en de beperking van vrije godsdienstuitoefening op school.

Uitwassen

Discriminatie kan tot grote uitwassen leiden. Voorbeelden zijn de genocide van de joden onder het nationaal-socialistische regime in Duitsland, alsook racisme van de blanken tegenover de zwarten, zoals tijdens de periode van slavernij in de Verenigde Staten en tijdens de Apartheid in Zuid-Afrika. Alsmede de onderdrukking van niet- of anders gelovigen, en anderen zoals homoseksuelen, in moslimlanden als Saoedi-Arabië en Iran.

Voornaamste vormen

In de meest gebruikte betekenis, de maatschappelijke vorm, houdt discriminatie dus in dat er onterecht onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende groepen mensen in hoe ze worden behandeld, hun rechten en hun plichten. Vaak houdt discriminatie in dat één bepaalde groep mensen anders behandeld wordt dan alle anderen, en meestal op een negatieve manier. Zo kan er onder meer worden gediscrimineerd op basis van:

• aantal afstammelingen in de eerste graad.
• Etniciteit
• Geboorteplaats
• Geldelijk vermogen (zowel hoog als laag).
• Geslacht (seksisme).
• Godsdienst
• Handicap (validisme).
• Huidskleur
• Intelligentie
• Klasse (klassisme).
• Leeftijd
• Nationaliteit
• Politieke voorkeur
• Ras (racisme).
• Scholingsgraad (zowel hoog als laag).
• Seksueel gedrag
• Seksuele geaardheid
• Sociaal gedrag
• Subcultuur (bijvoorbeeld punk, hippie, gothic).
• Taal
• Uiterlijk (lichamelijke kenmerken, w.o. afwijkingen).

Juridisch

Nederland

Een belangrijk uitgangspunt om te bepalen, of een door de overheid gemaakt onderscheid discriminatie is, is te vinden in artikel 1 van de Nederlandse grondwet. Dit artikel luidt: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan."

Artikel 90quater van het Nederlands Wetboek van Strafrecht vult dit (ook met betrekking tot de voor burgers onderling geldende straf- en civielrechtelijke verbodsbepalingen) aan en definieert discriminatie als: "Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van onderscheid, elke uitsluiting, beperking of voorkeur, die ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt tenietgedaan of aangetast."

Het gaat er dus om of in gelijke gevallen een vorm van onderscheid, uitsluiting, beperking of voorkeur bestaat.

Op 16 februari 2006 meldde minister Donner van justitie aan de Tweede kamer dat elke aangifte van discriminatie voortaan moet worden opgenomen. Hij erkende dat mensen wel eens het politiebureau werden uitgestuurd. Soms werden mensen zelfs vervolgd wegens het persisteren van het willen doen van aangifte (lokaalvredebreuk) wegens discriminatie.

Een overzicht van alle in Nederland geldende wetten en wetsartikelen op het gebied van Discriminatie is te vinden in het artikel Discriminatiewetgeving in Nederland.

België

De formulering in de Belgische grondwet is algemener van aard. Artikel 11 luidt ten dele: "Het genot van de rechten en vrijheden aan de Belgen toegekend moet zonder discriminatie verzekerd worden". Zie voor meer informatie het artikel Discriminatiewetgeving in België.

Internet

De organisatie Meldpunt Discriminatie Internet is, naar eigen zeggen opgericht om discriminatie op het internet te bestrijden.

Zie ook

• Art.1
• Gelijke behandeling
• Gelijkwaardige behandeling