Extreem rechts

Extreem rechts oftewel uiterst rechts oftewel ultrarechts oftewel rechts-radicaal is een verzamelnaam voor politieke overtuigingen die zich aan de uiterste rechterzijde van het politieke spectrum bevinden. Termen als extreem rechts of rechts-extremisme drukken, net als extreem links of links-extremisme, een subjectief waardeoordeel uit.

Het onderscheid tussen "gewoon" rechts en extreem rechts is dan ook afhankelijk van de gebruiker van deze termen. Een gangbaar criterium is de gewenste wijze van maatschappijverandering. Extreem rechts streeft dan naar een omverwerping van de maatschappelijke orde zelfs in met geweld als middel, terwijl gewoon rechts hiernaar streeft zonder geweld als methode te hanteren. Een beweging die niet extreem rechts is kan in die visie wel dezelfde doeleinden nastreven van radicale maatschappijhervorming.

Extreem rechtse bewegingen typeren zich vaak door een zeer sterke vorm van nationalisme en/of racisme. Veel voorkomende kenmerken van extreem rechtse ideologieën zijn:

1. mensen en rassen zijn in beginsel niet gelijkwaardig;
2. culturele verschillen zijn belangrijker dan sociale verschillen;
3. mensenrechten zijn niet universeel geldig;
4. eigen standpunten mogen doorgezet worden met geweld;
5. democratische structuren zijn niet op voorhand legitiem;
6. sterke leiding wordt gezien als een betere manier van bestuur dan democratie.

De aanduiding "extreem rechts" wordt doorgaans als beledigend ervaren en meestal door tegenstanders gebruikt. Er zijn maar weinig organisaties en politici die zichzelf openlijk extreem rechts noemen. Daar komt nog bij dat extreem rechts door sommige schrijvers los staat van elke reguliere betekenis van de politieke termen links en rechts. Het soms onder extreem rechts geschaarde fascisme bijvoorbeeld, zou volgens de Oostenrijkse econoom en filosoof Friedrich Hayek gecategoriseerd moeten worden als collectivistische ideologie, samen met nationaalsocialisme, communisme en socialisme (The Road to Serfdom, 1944).

Extreem rechts binnen het politieke spectrum

Extreem rechtse politiek wijkt significant af van "gematigd rechts". Extreem rechts is vaak voorstander van een sterke overheid, maar in sommige gevallen juist voor een bijzonder kleine rol van de overheid.

Sommige politicologen zien het politieke spectrum als een hoefijzervorm, waarbij extreem rechts en extreem links elkaar naderen. Raakvlakken bestaan voornamelijk uit de sterke rol die beide stromingen toekennen aan de overheid, de afkeer van kapitalisme en imperialisme, maar tegenwoordig zijn er ook partijen die extreem rechts genoemd worden, die juist het kapitalisme omhelzen. Met extreem rechts wordt dan ook niet rechts in economische zin bedoeld, maar in sociale zin. Libertariërs bijvoorbeeld zijn economisch gezien uiterst rechts, aangezien ze een vrijemarkteconomie zonder enige belemmering voorstaan, maar worden doorgaans toch niet tot extreem rechts gerekend, omdat zij een afkeer hebben voor een sterke overheid en een voorkeur voor grote persoonlijke vrijheid.

Tegen extreem rechts

Tegenstanders van rechts-extremisme worden nogal eens antifascisten, vaak afgekort als antifa's of afa's, genoemd. Een voorbeeld is het Nederlandse netwerk Anti-Fascistische Aktie. De antifascistische onderzoeksgroep Kafka doet onderzoek naar extreem rechts en fascisme in binnen- en buitenland. Kafka bestaat uit (radicale) tegenstanders van fascisme en extreem rechts. Kafka hanteert voor extreem rechts dan ook een ruimere definitie dan gebruikelijk.

Extreem rechts in Nederland

De Nederlandse partijen en organisaties in de hierop volgende lijst worden wel extreemrechts genoemd. Merk echter op dat deze benoeming discutabel is, en door de betrokken partij meestal wordt bestreden. De voorzitter van NieuwRechts, Michiel Smit, heeft op de extreem rechtse typering van zijn partij gereageerd met: "Als rechts conservatief is, en wij zijn extreem conservatief, dan zijn wij extreem rechts".

Van de volgende partijen en bewegingen wordt veelal aangenomen of beweerd dat zij extreemrechts zijn of waren:

• Centrum Democraten (CD) (tot 2002)
• CP'86 (tot 1998)
• Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) (tot 1945)
• Nationale Alliantie (NA) (tot 2007)
• Nationalistische Volks Beweging (NVB)
• Nederlands Blok (NB)
• Nederlandse Volks-Unie (NVU)
• Nieuwe Nationale Partij (NNP) (tot 2005)
• NieuwRechts (NR) (tot 2007)
• Voorpost Nederland

Ook de Partij voor de Vrijheid (PVV) is volgens sommige mensen een extreemrechtse partij, maar hierover zijn de meningen verdeeld. Geert Wilders, partijvoorzitter van de PVV, ziet het predicaat extreemrechts als een belediging van de partij en zijn kiezers. In de aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen in 2006 bleek een medewerker van de PVV echter ondersteuningsverklaringen te werven op enkele extreemrechtse internetfora zoals Polinco. Echter in een artikel over de Europese Parlementsverkiezingen 2009 stelt de Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka, ondanks dat zij "het verdedigbaar [vinden] dat de PVV als een extreemrechtse partij geportretteerd wordt" dat er "bij deze Europese verkiezingsdeelname geen bekende rechtsextremisten opduiken"..

Extreem rechts in België

De volgende verenigingen worden door een belangrijk deel van de Belgische media omschreven als extreem rechts:

• Protest
• Vlaams Blok/Vlaams Belang
• Front National
• Voorpost Vlaanderen
• Bloed, Bodem, Eer en Trouw
• Nationalistische Studentenvereniging
• Nationalistisch JongStudentenVerbond

Extreem rechts in enkele andere landen

De volgende groeperingen worden over het algemeen tot extreem rechts gerekend.

• Blood & Honour
• Allgermanische Heidnische Front

Duitsland

• Deutsche Volksunion
• NPD
• Die Republikaner

Israël

• Kach

Frankrijk

• Front National
• Occident
• GRECE

Oostenrijk

• Bündnis Zukunft Österreich
• FPÖ

Verenigd Koninkrijk

• British National Party
• Combat 18

Zwitserland

• Schweizer Demokraten

Rusland

• Beweging tegen illegale immigratie (DPNI)
• Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR)
• Pamjat
• Russische Nationale Eenheid (RNE)
• Slavische Volksvergadering
• Volks-Sociale Beweging (VSB)

Verenigde Staten

• Ku Klux Klan
• Aryan Nation
• NSDAP/AO
• White Power
• Disciples of Christ / D.O.C.

Turkije

• Grijze Wolven (Milliyetçi Hareket Partisi, MHP)

Zie ook

• Hoefijzermodel

Externe link

• Lijst van extreem rechtse organisaties in Nederland, door het Landelijk bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie
• Profiel Extreem Rechts van NRC
• Extreemrechts A.P.M. Lucardie, "Rechts-extremisme, populisme of democratisch patriotisme?"

Referenties

Politieke stromingen