Franz Delitzsch

Franz Delitzsch
Algemene informatie
Volledige naam	Franz Julius Delitzsch
Geboren	23 februari 1813, Leipzig
Overleden	4 maart 1890, Leipzig
Nationaliteit	Duitsland
Bekend van	Hebreeuwse vertaling van het Nieuwe Testament Keil & Delitzsch Bijbelcommentaar
Beroep	hoogleraar
Overige informatie
Religie	luthers

Franz Julius Delitzsch (Leipzig, Koninkrijk Saksen (Duitsland), 23 februari 1813 – Leipzig, Duits Keizerrijk, 4 maart 1890) was een Duits conservatief luthers theoloog en oudtestamenticus. Hij was een goed kenner van de Hebreeuwse taal en literatuur en was actief in de christelijke zending onder joden.

Leven

Franz Delitzsch werd geboren als jongste van drie kinderen in het gezin van Johann Gottfried Delitzsch en Susanna Rosina (meisjesnaam Müller). Johann Gottfried werkte als dagloner, handwerker en had een tweedehandsboekenwinkel. Franz was het enige kind dat niet reeds als zuigeling stierf.

Johann Gottfried Delitzsch overleed in 1836, waarna zijn weduwe de boekenwinkel beheerde.

Ondanks de arme gezinsomstandigheden, kon Franz Delitzsch de school en de universiteit bezoeken, dankzij de financiële steun van de joodse antiquair Levy Hirsch, die in hetzelfde huis woonde.

Door een medestudent, Schütz, groeide zijn enthousiasme voor het christelijke geloof en ging vervolgens theologie studeren.

Delitzsch hoopte dat zijn joodse weldoener het christelijke geloof zou aannemen. In 1843, twee jaar voor zijn overlijden, liet Levy Hirsch zich inderdaad dopen.

Delitzsch behaalde zijn habilitaat in 1842 in Leipzig met een proefschrift over de profeet Habakuk. Door een zendeling, Becker, ging hij zich meer in de rabbijnse geschriften verdiepen. Terwijl hij de leiding had over de plaatselijke christelijke bijeenkomsten, ging hij zich verder verdiepen in het Hebreeuws en studies van de Hebreeuwse Bijbel, aan de school van E. F. K. Rosenmüller.

Delitzsch werd benoemd tot buitengewoon hoogleraar Oude Testament aan de Universiteit van Leipzig (1844), enkele jaren later in Rostock (1846), daarna Erlangen (1850) en tot slot terug naar Leipzig (1867). Sinds 1850 was hij een buitenlands (Saksisch) lid van de Beierse Academie der Wetenschappen.

Delitzsch werd beschouwd als een groot kenner van de rabbijnse literatuur en kreeg de bijnaam de christelijke Talmoedist. Hij verdedigde de joodse gemeenschap tegen de opkomende antisemitische aanvallen. Reeds tijdens zijn leven waren er geruchten in omloop over zijn joodse afstamming, maar Delitzsch ontkende dit. Vanaf 1863 gaf hij in Erlangen het tijdschrift Saat auf Hoffnung uit, „tijdschrift voor de missie van de kerk in Israël”.

In 1871 stichtte Delitzsch de Evangelisch-Lutherische Centralverein für Mission unter Israel. Deze bestaat nu nog, met de naam Evangelisch-lutherischer Zentralverein für Begegnung von Christen und Juden e.V.

Onder zijn invloed richtten enkele geestelijken uit Leipzig in 1886 het Institutum Judaicum Delitzschianum op met het doel de christelijke missie onder Joden op theologisch-wetenschappelijke basis te ondersteunen.

Delitzsch werkte samen met C. F. Keil aan een commentaar op de Hebreeuwse Bijbel, die voor het eerst verscheen in 1861.

Omdat er talrijke fouten stonden in de Hebreeuwse vertaling van het Nieuwe Testament, uitgegeven door de London Society for Promoting Christianity Among the Jews in 1817, stelde Delitzsch voor om een nieuwe vertaling te maken. Zijn vertaling, uitgegeven in 1877, kwam tot stand vóór de Hebreeuwse taal in de vorm van het Modern Hebreeuws opnieuw tot leven kwam, en hoewel hij als vertaalprincipe het soort Hebreeuws probeerde te gebruiken waarin het Nieuwe Testament in de tijd van ontstaan geschreven zou zijn, blijft deze toch leesbaar voor hedendaagse sprekers.

Familie

Delitzsch leerde zijn echtgenote kennen op hun christelijke bijeenkomsten. Zij trouwden op 27 april 1845. Het gezin kreeg vier zonen. De oudste zoon, Johannes Delitzsch, overleed in 1876 als buitengewoon hoogleraar. Hij had pas een bewerking van Oehlers Symbolik uitgegeven. Ernst Delitzsch overleed reeds in 1872. Hij was assistent chirurg gedurende de hele Frans-Pruisische oorlog, maar bezweek later aan een longontsteking. Hermann Delitzsch werkte bij de Duitse Kredietbank. Friedrich Delitzsch, geboren in 1850, werd assyrioloog en werkte in het Brits Museum in Londen.

Werken (selectie)

• Handschriftliche Funde: Die Erasmischen Entstellungen des Textes der Apokalypse] (Leipzig 1861) op archive.org
• System der biblischen Psychologie (Dörffling und Francke, 2e uitgave Leipzig 1861)
• Hoheslied und Koheleth (Dörffling und Francke, Leipzig 1875)
• Berit chadascha, hebräische Übersetzung des Neuen Testaments, 1877 (waaraan Delitzsch meer dan 50 jaar werkte)
• Rohling’s Talmudjude beleuchtet, Leipzig 1881 (Delitzschs analyse van August Rohlings verkeerde voorstellingen)
• The Hebrew New Testament of the British and Foreign Bible Society. A contribution to Hebrew Philosophy (Dörffling und Franke, Leipzig 1883) in de Digitale Bibliothek Mecklenburg-Vorpommern
• Neuer Kommentar über die Genesis, mit einem Geleitwort von Prof. Dr. Siegfried Wagner, Gießen/Basel (Brunnen) 1999 (heruitgave van de editie Leipzig [Dörffling und Franke] 1887).
• Messianische Weissagungen in geschichtlicher Folge, mit einem Geleitwort von Dr. Gerhard Maier, Gießen/Basel (Brunnen) 1992. (heruitgave van de eerste oplage uit Leipzig [Faber] 1890).
• Die Psalmen, Gießen/Basel (Brunnen) 2005 (heruitgave van de vijfde, bewerkte uitgave, Leipzig [Dörffling und Franke] 1894).
• (Moritz Drechsler), August Hahn, Franz Delitzsch: Der Prophet Jesaja. deel 3, 1857, bevat van Delitzsch Schlussbemerkungen over Jes. 40 e.v.: p. 361–416 op archive.org

Weblinks

• (en) Videoserie over Franz Delitzsch en zijn Hebreeuwse vertaling
• (en) Keil & Delitzsch Bijbelcommentaar
• (en) Artikelen over Franz Delitzsch op alittlehebrew.com

  (en) Delitzsch, Franz, in: Jewish Encyclopedia, New York: Funk & Wagnalls, 1901-1906. (vertaal via: )

  (en) Delitzsch,_Franz in: Encyclopædia Britannica, 1911. (Wegens ouderdom in het publiek domein)

 

artikel in groei

Hulpjes om informatie te verzamelen of teksten te verbeteren

Google • Duck Duck Go • free images Google • Flickr free images • Google zonder Wikipedia, blogs en Facebook • Google Wiki's • Google Scholar • Google Books • Vertaal de titel • Google Translated Search • Engels, Frans, Russisch, Grieks • Wikipedia • Toolserver • Wikidata (Reasonator) • Biografisch Portaal • Britannica • IMDb • RKD • ODIS • DNB • Catholic Encyclopedia • Jewish Encyclopedia • Archive.org • Medische studies op PubMed • Wetenschappelijke studies op Sci-Hub • Familysearch •
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Bing Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • tekst herschrijven met scribbr.io •