Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Pruisisch blauw: verschil tussen versies
(Pruisisch blauw (Berlijns blauw) is één van de eerste moderne synthetische pigmenten. ([http://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pruisisch_blauw&oldid=22400193])) |
(Wrapper) |
||
| (4 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{wrapper}} | |||
| | |||
{{Infobox chemische stof | {{Infobox chemische stof | ||
| Naam = Pruisisch blauw | | Naam = Pruisisch blauw | ||
| afbeelding1 = | | afbeelding1 = | ||
| onderschrift1 = | | onderschrift1 = | ||
| afbeelding2 = | | afbeelding2 = | ||
| onderschrift2 = | | onderschrift2 = | ||
| afbeelding3 = | | afbeelding3 = | ||
| onderschrift3 = | | onderschrift3 = | ||
| afbeelding4 = | | afbeelding4 = | ||
| onderschrift4 = | | onderschrift4 = | ||
| Formule = [[IJzer (element)|Fe]]<sub>7</sub>[[Stikstof (element)|N]]<sub>18</sub>[[Koolstof|C]]<sub>18</sub> | | Formule = [[IJzer (element)|Fe]]<sub>7</sub>[[Stikstof (element)|N]]<sub>18</sub>[[Koolstof|C]]<sub>18</sub> | ||
| SMILES = | | SMILES = | ||
| IUPAC = ijzer(III)-hexacyanoferraat(II) | | IUPAC = ijzer(III)-hexacyanoferraat(II) | ||
| AndereNamen = | | AndereNamen = | ||
| CAS = 14038-43-8 | | CAS = 14038-43-8 | ||
| EINECS = 237-875-5 | | EINECS = 237-875-5 | ||
| EG = | | EG = | ||
| VN = | | VN = | ||
| Beschrijving = blauwe kristallen | | Beschrijving = blauwe kristallen | ||
| Vergelijkbaar = [[Kaliumhexacyanoferraat (II)]]; [[Kaliumhexacyanoferraat (III)]] | | Vergelijkbaar = [[Kaliumhexacyanoferraat (II)]]; [[Kaliumhexacyanoferraat (III)]] | ||
| AfbWaarsch = | | AfbWaarsch = | ||
| TekstWaarsch = | | TekstWaarsch = | ||
| Carcinogeen = | | Carcinogeen = | ||
| Hygroscopisch = nee | | Hygroscopisch = nee | ||
| Rzinnen = geen | | Rzinnen = geen | ||
| Szinnen = {{S22}}, {{S24/25}} | | Szinnen = {{S22}}, {{S24/25}} | ||
| Omgang = | | Omgang = | ||
| Opslag = | | Opslag = | ||
| ADR = | | ADR = | ||
| MAC = | | MAC = | ||
| LethaalRat = ([[intraperitoneaal]]) 2100 | | LethaalRat = ([[intraperitoneaal]]) 2100 | ||
| LethaalKonijn = | | LethaalKonijn = | ||
| MSDS = | | MSDS = | ||
| Aggregatie = vast | | Aggregatie = vast | ||
| Kleur = blauw | | Kleur = blauw | ||
| Dichtheid = 1,9 | | Dichtheid = 1,9 | ||
| Molgewicht = 859,23 | | Molgewicht = 859,23 | ||
| Smeltpunt = | | Smeltpunt = | ||
| Kookpunt = | | Kookpunt = | ||
| Vlampunt = | | Vlampunt = | ||
| Zelfontbranding = | | Zelfontbranding = | ||
| Dampdruk = | | Dampdruk = | ||
| Oplosbaarheid = | | Oplosbaarheid = | ||
| GoedOplIn = | | GoedOplIn = | ||
| SlechtOplIn = | | SlechtOplIn = | ||
| OnoplIn = | | OnoplIn = | ||
| Dipoolmoment = | | Dipoolmoment = | ||
| Viscositeit = | | Viscositeit = | ||
| Kristalstructuur = | | Kristalstructuur = | ||
| fG0g = | | fG0g = | ||
| fG0l = | | fG0l = | ||
| fG0s = | | fG0s = | ||
| fH0g = | | fH0g = | ||
| fH0l = | | fH0l = | ||
| fH0s = | | fH0s = | ||
| S0g = | | S0g = | ||
| S0l = | | S0l = | ||
| S0s = | | S0s = | ||
| Cpm0 = | | Cpm0 = | ||
| Evenwicht = | | Evenwicht = | ||
| KlassiekeAnalyse = | | KlassiekeAnalyse = | ||
| Spectra = | | Spectra = | ||
}} | |||
|- | |||
| | |||
{{Infobox kleur | |||
| tekstkleur=white | |||
| naam= Pruisisch blauw | |||
| hex= 003153 | |||
| r=0|g=49|b= 83 | |||
| c=63|m= 35|y= 14|k=72 | |||
| h= 205|s=100|v=43 | |||
}} | }} | ||
'''Pruisisch blauw''' oftewel '''Berlijns blauw''' is één van de eerste moderne synthetische [[pigment]]en. De oorspronkelijke naam van het pigment is afkomstig van het gebruik als verf voor Duitse legeruniformen. | '''Pruisisch blauw''' oftewel '''Berlijns blauw''' is één van de eerste moderne synthetische [[pigment]]en. De oorspronkelijke naam van het pigment is afkomstig van het gebruik als verf voor Duitse legeruniformen. | ||
Er is zeer weinig van dit pigment nodig om de sterke [[blauw]]e [[kleur]] te verkrijgen. De kleur is echter niet zo [[lichtecht]]. Door de hoge kleursterkte is de kleur snel overheersend. De kleur heeft vaak een [[Groen (kleur)|groenachtige]] ondertoon en is voor mengen van [[Violet|paars]] daardoor minder geschikt. | Er is zeer weinig van dit pigment nodig om de sterke [[blauw]]e [[kleur]] te verkrijgen. De kleur is echter niet zo [[lichtecht]]. Door de hoge kleursterkte is de kleur snel overheersend. De kleur heeft vaak een [[Groen (kleur)|groenachtige]] ondertoon en is voor mengen van [[Violet|paars]] daardoor minder geschikt. | ||
[[Afbeelding:800px-Prussian_blue.jpg|300px|thumb|left|<center> [[Pruisisch blauw]]. </center>]] | |||
Het pigment werd rond 1704 ontdekt door de kleurenmaker [[Diesbach]] in [[Berlijn]]. Hij maakte het pigment per ongeluk terwijl hij experimenteerde met het oxideren van [[iJzer (element)|ijzer]] en ossenbloed. Daarom verwachtte hij dat de kleur rood zou worden. Een [[leerling]] van Diesbach, de Pierre, begon Pruisisch blauw te maken in Parijs. [[Simon Eikenlenberg]], een Nederlandse schilder, schreef in 1722 over het gebruik van de kleur. Rond 1724 vond de fabricage ook in Engeland plaats, waardoor de kleur ook in een handboek voor kunstenaars verscheen van Woodard. | Het pigment werd rond 1704 ontdekt door de kleurenmaker [[Diesbach]] in [[Berlijn]]. Hij maakte het pigment per ongeluk terwijl hij experimenteerde met het oxideren van [[iJzer (element)|ijzer]] en ossenbloed. Daarom verwachtte hij dat de kleur rood zou worden. Een [[leerling]] van Diesbach, de Pierre, begon Pruisisch blauw te maken in Parijs. [[Simon Eikenlenberg]], een Nederlandse schilder, schreef in 1722 over het gebruik van de kleur. Rond 1724 vond de fabricage ook in Engeland plaats, waardoor de kleur ook in een handboek voor kunstenaars verscheen van Woodard. | ||
| Regel 73: | Regel 86: | ||
== Toepassingen == | == Toepassingen == | ||
De kleur was een voorloper van het gebruik van blauw in [[blauwdruk]]ken, en werd gebruikt in een vroege vorm van fotografie, de [[cyanotypie]]. In Japan werd de kleur al gauw meer populair dan [[indigo (kleurstof)|indigo]]. Opgelost in [[oxaalzuur]] kan Pruisisch blauw als inkt gebruikt worden. De kleur wordt ook gebruikt in verf, lint voor [[schrijfmachine]]s en in [[carbonpapier]]. Het pigment is niet giftig en werd daarom ook in [[cosmetica]] gebruikt. | De kleur was een voorloper van het gebruik van blauw in [[blauwdruk]]ken, en werd gebruikt in een vroege vorm van fotografie, de [[cyanotypie]]. In Japan werd de kleur al gauw meer populair dan [[indigo (kleurstof)|indigo]]. Opgelost in [[oxaalzuur]] kan Pruisisch blauw als inkt gebruikt worden. De kleur wordt ook gebruikt in verf, lint voor [[schrijfmachine]]s en in [[carbonpapier]]. Het pigment is niet giftig en werd daarom ook in [[cosmetica]] gebruikt. | ||
Vanaf rond 1970 werd Pruisisch blauw steeds meer vervangen door een ander pigment, [[phtaloblauw]]. | Vanaf rond 1970 werd Pruisisch blauw steeds meer vervangen door een ander pigment, [[phtaloblauw]]. Pruisisch blauw is eveneens één van de [[grondstof|grondkleuren]] om de kleur [[koperbrons (kleur)|koperbrons]] te vervaardigen. | ||
Pruisisch blauw wordt ook (sinds 2003) gebruikt als [[geneesmiddel]] tegen vergiftiging door [[thallium]] of radioactief [[cesium]]. Het wordt ingenomen als deze stoffen in de ingewanden zijn terechtgekomen. Het pigment verbindt zich met deze stoffen en verlaat vervolgens het lichaam met de ontlasting. | Pruisisch blauw wordt ook (sinds 2003) gebruikt als [[geneesmiddel]] tegen vergiftiging door [[thallium]] of radioactief [[cesium]]. Het wordt ingenomen als deze stoffen in de ingewanden zijn terechtgekomen. Het pigment verbindt zich met deze stoffen en verlaat vervolgens het lichaam met de ontlasting. | ||
| Regel 83: | Regel 96: | ||
[[Jan Wolkers]] gebruikte de term om onverschilligheid uit te drukken; hij laat de vrouwelijke hoofdpersoon van ''[[Turks Fruit (boek)|Turks Fruit]]'' zeggen dat iets haar "Pruisisch blauw" is. | [[Jan Wolkers]] gebruikte de term om onverschilligheid uit te drukken; hij laat de vrouwelijke hoofdpersoon van ''[[Turks Fruit (boek)|Turks Fruit]]'' zeggen dat iets haar "Pruisisch blauw" is. | ||
{{Commonscat|Prussian blue}} | {{Commonscat|Prussian blue}} | ||
Huidige versie van 27 jan 2012 om 02:20
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| {{{title}}} | ||
|---|---|---|
| — kleurcoördinaten — | ||
| Hex | #003153 | |
| RGBa | (r, g, b) | (0, 49, 83) |
| CMYK | (c, m, y, k) | (63, 35, 14, 72) |
| HSV | (t, v, i) | (205°, 100%, 43%) |
| a: genormaliseerd naar [0–255] (byte) | ||
Pruisisch blauw oftewel Berlijns blauw is één van de eerste moderne synthetische pigmenten. De oorspronkelijke naam van het pigment is afkomstig van het gebruik als verf voor Duitse legeruniformen. Er is zeer weinig van dit pigment nodig om de sterke blauwe kleur te verkrijgen. De kleur is echter niet zo lichtecht. Door de hoge kleursterkte is de kleur snel overheersend. De kleur heeft vaak een groenachtige ondertoon en is voor mengen van paars daardoor minder geschikt.
Het pigment werd rond 1704 ontdekt door de kleurenmaker Diesbach in Berlijn. Hij maakte het pigment per ongeluk terwijl hij experimenteerde met het oxideren van ijzer en ossenbloed. Daarom verwachtte hij dat de kleur rood zou worden. Een leerling van Diesbach, de Pierre, begon Pruisisch blauw te maken in Parijs. Simon Eikenlenberg, een Nederlandse schilder, schreef in 1722 over het gebruik van de kleur. Rond 1724 vond de fabricage ook in Engeland plaats, waardoor de kleur ook in een handboek voor kunstenaars verscheen van Woodard.
Chemische formule
De scheikundige naam is IJzer(III)-hexacyanoferraat(II), de chemische formule is Fe3+4[Fe2+(CN-)6]3xH2O. De verbinding bevat het element ijzer in twee verschillende oxidatietoestanden, n.l. Fe II en Fe III. De intense kleur is vooral het gevolg van deze gemengde valentietoestand.
Toepassingen
De kleur was een voorloper van het gebruik van blauw in blauwdrukken, en werd gebruikt in een vroege vorm van fotografie, de cyanotypie. In Japan werd de kleur al gauw meer populair dan indigo. Opgelost in oxaalzuur kan Pruisisch blauw als inkt gebruikt worden. De kleur wordt ook gebruikt in verf, lint voor schrijfmachines en in carbonpapier. Het pigment is niet giftig en werd daarom ook in cosmetica gebruikt. Vanaf rond 1970 werd Pruisisch blauw steeds meer vervangen door een ander pigment, phtaloblauw. Pruisisch blauw is eveneens één van de grondkleuren om de kleur koperbrons te vervaardigen.
Pruisisch blauw wordt ook (sinds 2003) gebruikt als geneesmiddel tegen vergiftiging door thallium of radioactief cesium. Het wordt ingenomen als deze stoffen in de ingewanden zijn terechtgekomen. Het pigment verbindt zich met deze stoffen en verlaat vervolgens het lichaam met de ontlasting.
Pruisisch blauw werd niet als witsel gebruikt bij het wassen; daarvoor werd ander pigment gebruikt, ultramarijn. In de tijd dat de wasmiddelen nog niet zo geavanceerd waren, vergeelde de witte was vaak. Een klein beetje ultramarijnblauw kon dit dan enigszins neutraliseren.
De Nederlandse Spoorwegen gebruikten deze kleur, Pruisisch blauw, voor het schilderen van treinen vanaf 1954.
Jan Wolkers gebruikte de term om onverschilligheid uit te drukken; hij laat de vrouwelijke hoofdpersoon van Turks Fruit zeggen dat iets haar "Pruisisch blauw" is.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Prussian blue op Wikimedia Commons.