Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Emanuel Felke: verschil tussen versies
Geen bewerkingssamenvatting |
(wat Chatgpt-4o hier bijkomend over weet) |
||
| (2 tussenliggende versies door dezelfde gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 5: | Regel 5: | ||
| volledigenaam = Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke | | volledigenaam = Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke | ||
| geboortenaam = | | geboortenaam = | ||
| bijnaam = Lehmpastor | | bijnaam = Lehmpastor (leempastoor) | ||
| geboorteplaats = Kläden bij Stendal, Saksen-Anhalt | | geboorteplaats = Kläden bij Stendal, Saksen-Anhalt | ||
| geboortedatum = [[7 februari]] [[1856]] | | geboortedatum = [[7 februari]] [[1856]] | ||
| Regel 42: | Regel 42: | ||
| extra portaal = | | extra portaal = | ||
| extra portaal2 = | | extra portaal2 = | ||
}}'''Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke''' (Kläden bij Stendal, [[7 februari]] [[1856]] – [[München]], [[16 augustus]] [[1926]]) was een luthers predikant die zich ontpopte als voorstander van de natuurgeneeskunde. Hij woonde en werkte van 1896 tot 1914 in Repelen bij Moers aan de Nederrijn en van 1915 tot 1925 in Bad Sobernheim, ontwikkelde de naar hem genoemde Felke-kuur en paste de [[irisdiagnostiek]] (iridologie) toe. Felke wordt ook beschouwd als de vader van de complexe homeopathie. Omdat bij de behandelingen vaak het insmeren met [[leem]] en het gebruik van leembaden gebruikt werd, noemde men hem ook de leempastoor (eigenlijk leemdominee; Duits ’Lehmpastor’). | }}'''Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke''' (Kläden bij Stendal, [[7 februari]] [[1856]] – Nymphenburg bij [[München]],<ref name=Alkmaar>{{ts.|Alkmaarsche Courant}}, 24 augustus 1926, p. 6, ''Korte berichten'', https://kranten.archiefalkmaar.nl/issue/ACO/1926-08-24/edition/null/page/6</ref> [[16 augustus]] [[1926]]) was een luthers predikant die zich ontpopte als voorstander van de natuurgeneeskunde. Hij woonde en werkte van 1896 tot 1914 in Repelen bij Moers aan de Nederrijn en van 1915 tot 1925 in Bad Sobernheim, ontwikkelde de naar hem genoemde Felke-kuur en paste de [[irisdiagnostiek]] (iridologie) toe. Felke wordt ook beschouwd als de vader van de complexe homeopathie. Omdat bij de behandelingen vaak het insmeren met [[leem]] en het gebruik van leembaden gebruikt werd, noemde men hem ook de leempastoor (eigenlijk leemdominee; Duits ’Lehmpastor’). | ||
==Leven== | ==Leven== | ||
Felke was de zoon van de leraar en koster Andreas ''Friedrich'' Ludolph Felke en domineesdochter Malvine ''Hedwig'', meisjesnaam Schröter. Al in zijn jeugdjaren was hij gefascineerd door de natuur en de vele geneeskrachtige planten die deze voortbracht. Zijn vader was reeds geïnteresseerd in [[homeopathie]]. Aangespoord door zijn ouders, ging hij naar [[Berlijn]] om theologie te studeren. Hij behield intussen zijn interesse in de natuur en geneeskrachtige planten, en hij bezocht meerdere semesters medische colleges. Zijn belangstelling ging altijd uit naar de bekende alternatieve artsen [[Samuel Hahnemann|Hahnemann]] (de grondlegger van de [[homeopathie]]) en [[Vincenz Prießnitz|Prießnitz]] ([[hydrotherapie]]). Na zijn graduatie | Felke was de zoon van de leraar en koster Andreas ''Friedrich'' Ludolph Felke en domineesdochter Malvine ''Hedwig'', meisjesnaam Schröter. Al in zijn jeugdjaren was hij gefascineerd door de natuur en de vele geneeskrachtige planten die deze voortbracht. Zijn vader was reeds geïnteresseerd in [[homeopathie]]. Aangespoord door zijn ouders, ging hij naar [[Berlijn]] om theologie te studeren. Hij behield intussen zijn interesse in de natuur en geneeskrachtige planten, en hij bezocht meerdere semesters medische colleges. Zijn belangstelling ging altijd uit naar de bekende alternatieve artsen [[Samuel Hahnemann|Hahnemann]] (de grondlegger van de [[homeopathie]]) en [[Vincenz Prießnitz|Prießnitz]] ([[hydrotherapie]]). Na zijn graduatie werd hij in 1886 tot luthers pastor gewijd. Hij had in 1887 zijn eerste pastoraat in Cronenberg, nabij [[Elberfeld]]. In 1890 brak een [[difterie]]-epidemie uit in Cronenberg, die het leven eiste van vele kinderen. Felke deed de aanbeveling om het homeopathische middel ''Mercurius cyanatus C 30'' te gebruiken. De kinderen die hiermee behandeld werden, overleefden de epidemie, wat vaak niet het geval was bij kinderen die een conventionele behandeling kregen. Door zijn succesvolle behandeling gingen meer mensen vertrouwen stellen in zijn raad over fysieke gezondheid. Daardoor moest hij enerzijds tijd gaan inplannen voor consultaties, maar anderzijds kreeg hij ook tegenwind van de gevestigde geneeskundigen, die hem beschuldigden van kwakzalverij. | ||
Hij hoopte aan de druk te ontkomen door een overplaatsing aan te vragen aan de kerkleiding, In 1894 werd hij als predikant benoemd in de protestantse dorpskerk in Repelen, bij Krefeld. Hij hoopte zich daar in de eerste plaats op zijn roeping als predikant te kunnen toeleggen, maar het duurde niet lang voor hij bekend werd door zijn medische behandelingen en patiënten hem van heinde en ver kwamen opzoeken. Hij maakte gebruik van wat hij in zijn vrije tijd had geleerd uit de werken van [[Samuel Hahnemann]], [[Adolf Just]] (leem, [[rauwkostdieet|rauwkost]], luchtbehandeling en [[gymnastiek]]), [[Vincenz Prießnitz]], [[Arnold Rikli]] (luchtbaden), [[Louis Kuhne]] (rompbaden en ’Reibesitzbäder’ – warme onderlijfwassingen), [[Heinrich Lahmann]] (’voedingszouten’ en lichtbaden) en [[Sebastian Kneipp]] en combineerde behandelingen met klei/leem, licht, lucht en water, met homeopathie, [[fytotherapie]], en diagnose op basis van de iris van de patiënten ([[irisdiagnostiek|iridologie]]). Ook [[magnetisme]] en [[hypnose]] werden ingezet, waardoor Felke de meest veelzijdige van de natuurgeneeskundigen was. | Hij hoopte aan de druk te ontkomen door een overplaatsing aan te vragen aan de kerkleiding, In 1894 werd hij als predikant benoemd in de protestantse dorpskerk in Repelen, bij Krefeld. Hij hoopte zich daar in de eerste plaats op zijn roeping als predikant te kunnen toeleggen, maar het duurde niet lang voor hij bekend werd door zijn medische behandelingen en patiënten hem van heinde en ver kwamen opzoeken. Hij maakte gebruik van wat hij in zijn vrije tijd had geleerd uit de werken van [[Samuel Hahnemann]], [[Adolf Just]] (leem, [[rauwkostdieet|rauwkost]], luchtbehandeling en [[gymnastiek]]), [[Vincenz Prießnitz]], [[Arnold Rikli]] (luchtbaden), [[Louis Kuhne]] (rompbaden en ’Reibesitzbäder’ – warme onderlijfwassingen), [[Heinrich Lahmann]] (’voedingszouten’ en lichtbaden) en [[Sebastian Kneipp]] en combineerde behandelingen met klei/leem, licht, lucht en water, met homeopathie, [[fytotherapie]], en diagnose op basis van de iris van de patiënten ([[irisdiagnostiek|iridologie]]). Ook [[magnetisme]] en [[hypnose]] werden ingezet, waardoor Felke de meest veelzijdige van de natuurgeneeskundigen was. | ||
| Regel 53: | Regel 53: | ||
In 1897 reisde Felke met enkele vertegenwoordigers van de gemeenschap naar het Harzgebergte, om het sanatorium ''Jungborn'' in het Eckertal te bezoeken, dat geleid werd door [[Adolf Just]], een bekende natuurtherapeut uit die tijd. Het bezoek moet zoveel indruk hebben gemaakt dat men besloot een soortgelijke inrichting in Repelen te stichten. | In 1897 reisde Felke met enkele vertegenwoordigers van de gemeenschap naar het Harzgebergte, om het sanatorium ''Jungborn'' in het Eckertal te bezoeken, dat geleid werd door [[Adolf Just]], een bekende natuurtherapeut uit die tijd. Het bezoek moet zoveel indruk hebben gemaakt dat men besloot een soortgelijke inrichting in Repelen te stichten. | ||
Een groot stuk grasland en landbouwgrond aan het Repelenmeer, niet ver van de dorpskerk, werd gekocht voor 50.000 goudmark (omgerekend nu bijna 250.000 euro) en het kuurterrein werd met veel persoonlijke inspanning aangelegd. Vijftig openluchthutten werden toegevoegd als accommodatie voor 100 tot 120 personen en paviljoens werden ingericht als ontspannings- en loungeruimte. Felke werd door zijn sympathisanten benoemd als bestuurder van dit nieuwe Jungborn-sanatorium. Het Jungborn-terrein werd in 1898 in gebruik genomen, en is tot op heden een van de populairste parken van Moers. Omdat zowel de badtoepassingen als de sport en [[gymnastiek]] ongekleed werden uitgevoerd, waren er twee door omheiningen omgeven badparken, één voor mannen en één voor vrouwen. Hoewel aanvankelijk werd aangenomen dat de oorspronkelijke omvang van het kuuroord meer dan royaal was, waren er in het seizoen van mei tot oktober tot 400 kuurgasten in Repelen, zodat velen van hen in particuliere pensions moesten worden ondergebracht. Veel van de kuurgasten kwamen van ver, onder andere uit de [[Verenigde Staten]], [[Engeland]] en [[Rusland]]. Dit betekende een enorme economische impuls voor de stad en in het bijzonder voor het hotelwezen. Deze nieuwe beweging, ongewoon als ze was voor de plattelandsbevolking, kreeg echter ook veel kritiek. Omdat de kuurgasten tijdens de behandelingen naakt waren, werd Felke ervan beschuldigd de goede zeden in gevaar te brengen, een beschuldiging waartegen hij zich heftig verweerde. Toen niet snel genoeg werd voldaan aan een eis om de hoogte van de omheiningen tot drie meter te verhogen, werd het park in 1899 korte tijd gesloten. Ook de kerkelijke autoriteiten vonden Felke’s activiteiten verdacht. Bij navraag liet de gemeente echter nooit na te bevestigen dat Felke ook altijd zijn pastorale plichten vervulde | Een groot stuk grasland en landbouwgrond aan het Repelenmeer, niet ver van de dorpskerk, werd gekocht voor 50.000 goudmark (omgerekend nu bijna 250.000 euro) en het kuurterrein werd met veel persoonlijke inspanning aangelegd. Vijftig openluchthutten werden toegevoegd als accommodatie voor 100 tot 120 personen en paviljoens werden ingericht als ontspannings- en loungeruimte. Felke werd door zijn sympathisanten benoemd als bestuurder van dit nieuwe Jungborn-sanatorium. Het Jungborn-terrein werd in 1898 in gebruik genomen, en is tot op heden een van de populairste parken van Moers. Omdat zowel de badtoepassingen als de sport en [[gymnastiek]] ongekleed werden uitgevoerd, waren er twee door omheiningen omgeven badparken, één voor mannen en één voor vrouwen. Hoewel aanvankelijk werd aangenomen dat de oorspronkelijke omvang van het kuuroord meer dan royaal was, waren er in het seizoen van mei tot oktober tot 400 kuurgasten in Repelen, zodat velen van hen in particuliere pensions moesten worden ondergebracht. Veel van de kuurgasten kwamen van ver, onder andere uit de [[Verenigde Staten]], [[Engeland]] en [[Rusland]]. Dit betekende een enorme economische impuls voor de stad en in het bijzonder voor het hotelwezen. Deze nieuwe beweging, ongewoon als ze was voor de plattelandsbevolking, kreeg echter ook veel kritiek. Omdat de kuurgasten tijdens de behandelingen naakt waren, werd Felke ervan beschuldigd de goede zeden in gevaar te brengen, een beschuldiging waartegen hij zich heftig verweerde. Toen niet snel genoeg werd voldaan aan een eis om de hoogte van de omheiningen tot drie meter te verhogen, werd het park in 1899 korte tijd gesloten. Ook de kerkelijke autoriteiten vonden Felke’s activiteiten verdacht. Bij navraag liet de gemeente echter nooit na te bevestigen dat Felke ook altijd zijn pastorale plichten vervulde. | ||
In 1912 | In 1903 werd Felke beschuldigd van overspel, wat leidde tot een schandaal en verdere spanningen binnen de kerk. Hoewel er geen concrete bewijzen waren die de beschuldigingen ondersteunden, was de controverse voldoende om zijn positie als pastor te ondermijnen. Ondanks de kritiek ontstond er een volwaardige Felke-beweging. In 1909 werd Felke na een rechtszaak van een week in het gelijk gesteld. | ||
Pas in 1912 werd er een formeel voorstel gedaan door de kerkelijke autoriteiten om zijn ambt als pastor te beëindigen. Dit voorstel kwam na jaren van aanhoudende controverses en conflicten.<ref>{{aut|Gerhard Müller}}, ''Natürlich glücklich und gesund: Gesundheit ohne Medizin aus dem Chemielabor'', [https://books.google.com/books?id=lJ3qDwAAQBAJ&pg=PA143&dq=emanuel+felke+1912 p. 143]</ref> Hij zei het ambt als predikant vaarwel, grotendeels om zich volledig te kunnen richten op zijn natuurgeneeskundige werk, waarin hij een groot succes vond en een aanzienlijke aanhang verwierf.<ref>{{aut|Joachim Früchte}}, [https://www.deutsche-biographie.de/gnd118686550.html ''Felke, Erdmann Leopold Stephanus'' Emanuel], in: ''Neue Deutsche Biographie'' (NDB). Boekdeel 5, Duncker & Humblot, Berlijn 1961, [online versie], ISBN 3-428-00186-9, p. 70–71 [https://daten.digitale-sammlungen.de/0001/bsb00016321/images/index.html?seite=84 ingescande versie]</ref><!---<ref>Volgens de Duitstalige versie van [[Wikipedia]], een online-encyclopedie, was dit ook omdat hij zich met een affaire zou hebben ingelaten: zie het [[Wikipedia:de:Special:Redirect/revision/13385597 |oorspronkelijke versie in het Duits sinds 2006]], zonder verdere bronverwijzing.</ref>--> | |||
In 1914 werd in Repelen het hotel Jungborn gebouwd. Tegen dat jaar waren er ook Felke-sanatoria opgericht in [[Berlijn]], [[Aken]], [[Krefeld]], [[Kettwig]], [[Dortmund]] en [[Stettin]]. Zijn methoden worden ook toegepast in het Felke-Bad te Diez an der Lahn. Deze instellingen mochten de naam Repelen-methode of Felke-methode niet gebruiken, tenzij ze van Felke de bevestiging kregen dat ze door hem waren opgeleid en geautoriseerd. In deze periode werden in Duitsland een aantal Felke-verenigingen opgericht, met in totaal meer dan 2.500 leden. In die tijd werd ook een Felke-tijdschrift uitgegeven. | In 1914 werd in Repelen het hotel Jungborn gebouwd. Tegen dat jaar waren er ook Felke-sanatoria opgericht in [[Berlijn]], [[Aken]], [[Krefeld]], [[Kettwig]], [[Dortmund]] en [[Stettin]]. Zijn methoden worden ook toegepast in het Felke-Bad te Diez an der Lahn. Deze instellingen mochten de naam Repelen-methode of Felke-methode niet gebruiken, tenzij ze van Felke de bevestiging kregen dat ze door hem waren opgeleid en geautoriseerd. In deze periode werden in Duitsland een aantal Felke-verenigingen opgericht, met in totaal meer dan 2.500 leden. In die tijd werd ook een Felke-tijdschrift uitgegeven. | ||
| Regel 61: | Regel 63: | ||
Bij het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]] werd de ontwikkeling van de Felke-kuuroorden echter abrupt stopgezet. De sanatoriumgebouwen werden in gebruik genomen als militair hospitaal. Omdat hij zelfs in die omstandigheden zijn homeopathische behandelingen gratis bleef verstrekken, had hij helemaal geen inkomsten meer. Op uitnodiging van zijn leerling Andres Dhonau verhuisde hij van Repelen naar Sobernheim, waar Dhonau reeds in 1907 een Jungborn naar het model van Felke had opgestart. De activiteiten van het sanatorium in Repelen keerden na de oorlog nooit meer terug naar het oorspronkelijke niveau, ook al ging Felke er om de 14 dagen op bezoek. Als gevolg daarvan sloot het kuuroord; het Jungborn-Genootschap verkocht het kuurhotel uiteindelijk aan een herbergier en in 1934 werden alle activiteiten gestaakt. | Bij het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]] werd de ontwikkeling van de Felke-kuuroorden echter abrupt stopgezet. De sanatoriumgebouwen werden in gebruik genomen als militair hospitaal. Omdat hij zelfs in die omstandigheden zijn homeopathische behandelingen gratis bleef verstrekken, had hij helemaal geen inkomsten meer. Op uitnodiging van zijn leerling Andres Dhonau verhuisde hij van Repelen naar Sobernheim, waar Dhonau reeds in 1907 een Jungborn naar het model van Felke had opgestart. De activiteiten van het sanatorium in Repelen keerden na de oorlog nooit meer terug naar het oorspronkelijke niveau, ook al ging Felke er om de 14 dagen op bezoek. Als gevolg daarvan sloot het kuuroord; het Jungborn-Genootschap verkocht het kuurhotel uiteindelijk aan een herbergier en in 1934 werden alle activiteiten gestaakt. | ||
Felke overleed kort nadat hij 70 jaar was geworden in een privékliniek in München. Hij bleef tot vlak voor zijn dood actief in Sobernheim en speelde een belangrijke rol om van deze plaats aan de rivier de Nahe een succesvol kuuroord te maken. Hij werd daarom benoemd tot ereburger van Sobernheim. Hij werd begraven in Sobernheim. | Felke overleed kort nadat hij 70 jaar was geworden in een privékliniek in Nymphenburg bij München als gevolg van een ongeluk.<ref>{{ts.|Vegetarische bode; <small>orgaan van den Nederlandschen Vegetariërsbond-maandblad gewijd aan de belangen van het vegetarisme in den ruimsten zin</small>}}, jaargang 30, 1927, nr. 3, p. 62, in het artikel ''Overzicht van tijdschriften: Vegetarische Presse''. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB13:002817004:00001</ref><ref name=Alkmaar /> Hij bleef tot vlak voor zijn dood actief in Sobernheim en speelde een belangrijke rol om van deze plaats aan de rivier de Nahe een succesvol kuuroord te maken. Hij werd daarom benoemd tot ereburger van Sobernheim. Hij werd begraven in Sobernheim. | ||
==Erkenningen== | ==Erkenningen== | ||
| Regel 72: | Regel 74: | ||
==Literatuur== | ==Literatuur== | ||
Gedurende zijn loopbaan als dominee en natuurgeneeskundige schreef Emanuel Felke een aantal theologische werken:<ref>https://www.felkeverein.de/wp-content/uploads/2017/02/Info-Pastor-Felke.pdf</ref> | Gedurende zijn loopbaan als dominee en natuurgeneeskundige schreef Emanuel Felke een aantal theologische werken:<ref>''Info Pastor Felke'', van felkeverein.de [https://www.felkeverein.de/wp-content/uploads/2017/02/Info-Pastor-Felke.pdf online pdf]</ref> | ||
* 1900, ''Obgleich – Dennoch: Neun Betrachtungen von Pastor Felke in Repelen b. Moers, über den 18. Psalm. Stenografische Aufzeichnungen'' | * 1900, ''Obgleich – Dennoch: Neun Betrachtungen von Pastor Felke in Repelen b. Moers, über den 18. Psalm. Stenografische Aufzeichnungen'' | ||
* 1908, ''Das [[Hooglied|Hohe Lied Salomons]] und der 27. Psalm, ausgelegt von EMANUEL FELKE, Pastor in Repelen'' | * 1908, ''Das [[Hooglied|Hohe Lied Salomons]] und der 27. Psalm, ausgelegt von EMANUEL FELKE, Pastor in Repelen'' | ||
* 1921, ''Das Siegel des Bundes – Betrachtungen zum [[Heidelbergse Catechismus|Heidelberger Katechismus]] von Emanuel Felke'' | * 1921, ''Das Siegel des Bundes – Betrachtungen zum [[Heidelbergse Catechismus|Heidelberger Katechismus]] von Emanuel Felke'' | ||
* 1926, ''Der 102. Psalm und das [[Esther (boek)|Buch Esther]], ausgelegt von Emanuel Felke'' | * 1926, ''Der 102. Psalm und das [[Esther (boek)|Buch Esther]], ausgelegt von Emanuel Felke'' | ||
;Over Emanuel Felke | |||
* {{aut|Andres Müller}}, ''Pastor Felke und seine Heilmethoden'', 1898, heruitgegeven {{ISBN|9783947181339}} | |||
* Dr. med. {{aut|Bruno Kanne}}, ''Emanuel Felke: Sein Leben und sein Wirken''. | |||
* {{aut|Dr. Max Amann}}, ''Emanuel Felke und die Felkekur''. | |||
==Verwijzingen== | ==Verwijzingen== | ||
{{reflist}} | |||
==Weblinks== | ==Weblinks== | ||
* https://www.felkeverein.de/index.php/historie/ | * https://www.felkeverein.de/index.php/historie/ | ||
{{Commonscat}} | {{Commonscat}} | ||
{{authority control|TYPE=p |GND=118686550 |VIAF=22935779 |Wikidata=Q95326}} | {{authority control|TYPE=p |GND=118686550 |VIAF=22935779 |Wikidata=Q95326}} | ||
{{DEFAULTSORT:Felke, Emanuel}} | {{DEFAULTSORT:Felke, Emanuel}} | ||
[[Categorie: Luthers predikant]] | [[Categorie: Luthers predikant]] | ||
| Regel 95: | Regel 101: | ||
[[Categorie: Geboren in 1856]] | [[Categorie: Geboren in 1856]] | ||
[[Categorie: Overleden in 1926]] | [[Categorie: Overleden in 1926]] | ||
{{groei}} | |||
Huidige versie van 29 mei 2024 om 08:54
| Emanuel Felke | ||
| Algemene informatie | ||
| Volledige naam | Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke | |
| Bijnaam | Lehmpastor (leempastoor) | |
| Geboren | 7 februari 1856, Kläden bij Stendal, Saksen-Anhalt | |
| Overleden | 16 augustus 1926, München, Beieren | |
| Nationaliteit | Duits | |
| Bekend van | natuurgeneeskunde, hydrotherapie, homeopathie, irisdiagnostiek | |
| Beroep | dominee, natuurgeneeskundige | |
| Overige informatie | ||
| Religie | luthers | |
Erdmann Leopold Stephanus Emanuel Felke (Kläden bij Stendal, 7 februari 1856 – Nymphenburg bij München,[1] 16 augustus 1926) was een luthers predikant die zich ontpopte als voorstander van de natuurgeneeskunde. Hij woonde en werkte van 1896 tot 1914 in Repelen bij Moers aan de Nederrijn en van 1915 tot 1925 in Bad Sobernheim, ontwikkelde de naar hem genoemde Felke-kuur en paste de irisdiagnostiek (iridologie) toe. Felke wordt ook beschouwd als de vader van de complexe homeopathie. Omdat bij de behandelingen vaak het insmeren met leem en het gebruik van leembaden gebruikt werd, noemde men hem ook de leempastoor (eigenlijk leemdominee; Duits ’Lehmpastor’).
Leven
Felke was de zoon van de leraar en koster Andreas Friedrich Ludolph Felke en domineesdochter Malvine Hedwig, meisjesnaam Schröter. Al in zijn jeugdjaren was hij gefascineerd door de natuur en de vele geneeskrachtige planten die deze voortbracht. Zijn vader was reeds geïnteresseerd in homeopathie. Aangespoord door zijn ouders, ging hij naar Berlijn om theologie te studeren. Hij behield intussen zijn interesse in de natuur en geneeskrachtige planten, en hij bezocht meerdere semesters medische colleges. Zijn belangstelling ging altijd uit naar de bekende alternatieve artsen Hahnemann (de grondlegger van de homeopathie) en Prießnitz (hydrotherapie). Na zijn graduatie werd hij in 1886 tot luthers pastor gewijd. Hij had in 1887 zijn eerste pastoraat in Cronenberg, nabij Elberfeld. In 1890 brak een difterie-epidemie uit in Cronenberg, die het leven eiste van vele kinderen. Felke deed de aanbeveling om het homeopathische middel Mercurius cyanatus C 30 te gebruiken. De kinderen die hiermee behandeld werden, overleefden de epidemie, wat vaak niet het geval was bij kinderen die een conventionele behandeling kregen. Door zijn succesvolle behandeling gingen meer mensen vertrouwen stellen in zijn raad over fysieke gezondheid. Daardoor moest hij enerzijds tijd gaan inplannen voor consultaties, maar anderzijds kreeg hij ook tegenwind van de gevestigde geneeskundigen, die hem beschuldigden van kwakzalverij.
Hij hoopte aan de druk te ontkomen door een overplaatsing aan te vragen aan de kerkleiding, In 1894 werd hij als predikant benoemd in de protestantse dorpskerk in Repelen, bij Krefeld. Hij hoopte zich daar in de eerste plaats op zijn roeping als predikant te kunnen toeleggen, maar het duurde niet lang voor hij bekend werd door zijn medische behandelingen en patiënten hem van heinde en ver kwamen opzoeken. Hij maakte gebruik van wat hij in zijn vrije tijd had geleerd uit de werken van Samuel Hahnemann, Adolf Just (leem, rauwkost, luchtbehandeling en gymnastiek), Vincenz Prießnitz, Arnold Rikli (luchtbaden), Louis Kuhne (rompbaden en ’Reibesitzbäder’ – warme onderlijfwassingen), Heinrich Lahmann (’voedingszouten’ en lichtbaden) en Sebastian Kneipp en combineerde behandelingen met klei/leem, licht, lucht en water, met homeopathie, fytotherapie, en diagnose op basis van de iris van de patiënten (iridologie). Ook magnetisme en hypnose werden ingezet, waardoor Felke de meest veelzijdige van de natuurgeneeskundigen was.
Omdat hij de homeopathische en biochemische middelen meestal gratis verstrekte, stichtten enkele sympathisanten in 1896 een homeopathische vereniging in Repelen, om op die manier zijn werk te steunen. Hij wordt beschouwd als de vader van de complexe homeopathie, omdat hij in afwijking van Hahnemann verschillende werkzame stoffen begon te combineren bij chronische ziektebeelden met meerdere symptomen.
In 1897 reisde Felke met enkele vertegenwoordigers van de gemeenschap naar het Harzgebergte, om het sanatorium Jungborn in het Eckertal te bezoeken, dat geleid werd door Adolf Just, een bekende natuurtherapeut uit die tijd. Het bezoek moet zoveel indruk hebben gemaakt dat men besloot een soortgelijke inrichting in Repelen te stichten.
Een groot stuk grasland en landbouwgrond aan het Repelenmeer, niet ver van de dorpskerk, werd gekocht voor 50.000 goudmark (omgerekend nu bijna 250.000 euro) en het kuurterrein werd met veel persoonlijke inspanning aangelegd. Vijftig openluchthutten werden toegevoegd als accommodatie voor 100 tot 120 personen en paviljoens werden ingericht als ontspannings- en loungeruimte. Felke werd door zijn sympathisanten benoemd als bestuurder van dit nieuwe Jungborn-sanatorium. Het Jungborn-terrein werd in 1898 in gebruik genomen, en is tot op heden een van de populairste parken van Moers. Omdat zowel de badtoepassingen als de sport en gymnastiek ongekleed werden uitgevoerd, waren er twee door omheiningen omgeven badparken, één voor mannen en één voor vrouwen. Hoewel aanvankelijk werd aangenomen dat de oorspronkelijke omvang van het kuuroord meer dan royaal was, waren er in het seizoen van mei tot oktober tot 400 kuurgasten in Repelen, zodat velen van hen in particuliere pensions moesten worden ondergebracht. Veel van de kuurgasten kwamen van ver, onder andere uit de Verenigde Staten, Engeland en Rusland. Dit betekende een enorme economische impuls voor de stad en in het bijzonder voor het hotelwezen. Deze nieuwe beweging, ongewoon als ze was voor de plattelandsbevolking, kreeg echter ook veel kritiek. Omdat de kuurgasten tijdens de behandelingen naakt waren, werd Felke ervan beschuldigd de goede zeden in gevaar te brengen, een beschuldiging waartegen hij zich heftig verweerde. Toen niet snel genoeg werd voldaan aan een eis om de hoogte van de omheiningen tot drie meter te verhogen, werd het park in 1899 korte tijd gesloten. Ook de kerkelijke autoriteiten vonden Felke’s activiteiten verdacht. Bij navraag liet de gemeente echter nooit na te bevestigen dat Felke ook altijd zijn pastorale plichten vervulde.
In 1903 werd Felke beschuldigd van overspel, wat leidde tot een schandaal en verdere spanningen binnen de kerk. Hoewel er geen concrete bewijzen waren die de beschuldigingen ondersteunden, was de controverse voldoende om zijn positie als pastor te ondermijnen. Ondanks de kritiek ontstond er een volwaardige Felke-beweging. In 1909 werd Felke na een rechtszaak van een week in het gelijk gesteld.
Pas in 1912 werd er een formeel voorstel gedaan door de kerkelijke autoriteiten om zijn ambt als pastor te beëindigen. Dit voorstel kwam na jaren van aanhoudende controverses en conflicten.[2] Hij zei het ambt als predikant vaarwel, grotendeels om zich volledig te kunnen richten op zijn natuurgeneeskundige werk, waarin hij een groot succes vond en een aanzienlijke aanhang verwierf.[3]
In 1914 werd in Repelen het hotel Jungborn gebouwd. Tegen dat jaar waren er ook Felke-sanatoria opgericht in Berlijn, Aken, Krefeld, Kettwig, Dortmund en Stettin. Zijn methoden worden ook toegepast in het Felke-Bad te Diez an der Lahn. Deze instellingen mochten de naam Repelen-methode of Felke-methode niet gebruiken, tenzij ze van Felke de bevestiging kregen dat ze door hem waren opgeleid en geautoriseerd. In deze periode werden in Duitsland een aantal Felke-verenigingen opgericht, met in totaal meer dan 2.500 leden. In die tijd werd ook een Felke-tijdschrift uitgegeven.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de ontwikkeling van de Felke-kuuroorden echter abrupt stopgezet. De sanatoriumgebouwen werden in gebruik genomen als militair hospitaal. Omdat hij zelfs in die omstandigheden zijn homeopathische behandelingen gratis bleef verstrekken, had hij helemaal geen inkomsten meer. Op uitnodiging van zijn leerling Andres Dhonau verhuisde hij van Repelen naar Sobernheim, waar Dhonau reeds in 1907 een Jungborn naar het model van Felke had opgestart. De activiteiten van het sanatorium in Repelen keerden na de oorlog nooit meer terug naar het oorspronkelijke niveau, ook al ging Felke er om de 14 dagen op bezoek. Als gevolg daarvan sloot het kuuroord; het Jungborn-Genootschap verkocht het kuurhotel uiteindelijk aan een herbergier en in 1934 werden alle activiteiten gestaakt.
Felke overleed kort nadat hij 70 jaar was geworden in een privékliniek in Nymphenburg bij München als gevolg van een ongeluk.[4][1] Hij bleef tot vlak voor zijn dood actief in Sobernheim en speelde een belangrijke rol om van deze plaats aan de rivier de Nahe een succesvol kuuroord te maken. Hij werd daarom benoemd tot ereburger van Sobernheim. Hij werd begraven in Sobernheim.
Erkenningen
- Paus Pius X schonk de protestantse dominee Felke zijn portret en zegen als teken van dankbaarheid voor de duizenden katholieken die hij hielp.
- Een bronzen plaat werd aangebracht bij zijn graf in Sobernheim.
- Een monument met bronzen plaat in Repelen, nu deelgemeente van Rheinkamp.
- De stad Sobernheim noemde een straat en een plaatselijke school naar hem.
- Felke kreeg een bronzen monument op het stationsplein in Sobernheim/Nahe.
- Er is nu ook een klein Felke-museum.
Literatuur
Gedurende zijn loopbaan als dominee en natuurgeneeskundige schreef Emanuel Felke een aantal theologische werken:[5]
- 1900, Obgleich – Dennoch: Neun Betrachtungen von Pastor Felke in Repelen b. Moers, über den 18. Psalm. Stenografische Aufzeichnungen
- 1908, Das Hohe Lied Salomons und der 27. Psalm, ausgelegt von EMANUEL FELKE, Pastor in Repelen
- 1921, Das Siegel des Bundes – Betrachtungen zum Heidelberger Katechismus von Emanuel Felke
- 1926, Der 102. Psalm und das Buch Esther, ausgelegt von Emanuel Felke
- Over Emanuel Felke
- Andres Müller, Pastor Felke und seine Heilmethoden, 1898, heruitgegeven ISBN 9783947181339
- Dr. med. Bruno Kanne, Emanuel Felke: Sein Leben und sein Wirken.
- Dr. Max Amann, Emanuel Felke und die Felkekur.
Verwijzingen
- ↑ 1,0 1,1 Alkmaarsche Courant, 24 augustus 1926, p. 6, Korte berichten, https://kranten.archiefalkmaar.nl/issue/ACO/1926-08-24/edition/null/page/6
- º Gerhard Müller, Natürlich glücklich und gesund: Gesundheit ohne Medizin aus dem Chemielabor, p. 143
- º Joachim Früchte, Felke, Erdmann Leopold Stephanus Emanuel, in: Neue Deutsche Biographie (NDB). Boekdeel 5, Duncker & Humblot, Berlijn 1961, [online versie], ISBN 3-428-00186-9, p. 70–71 ingescande versie
- º Vegetarische bode; orgaan van den Nederlandschen Vegetariërsbond-maandblad gewijd aan de belangen van het vegetarisme in den ruimsten zin, jaargang 30, 1927, nr. 3, p. 62, in het artikel Overzicht van tijdschriften: Vegetarische Presse. https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB13:002817004:00001
- º Info Pastor Felke, van felkeverein.de online pdf
Weblinks
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Emanuel Felke op Wikimedia Commons.
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Claude.ai (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • Bing Copilot (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • tekst herschrijven met scribbr.io •