Arnold Rikli

Arnold Rikli (Wangen an der Aare, Kanton Bern (Zwitserland), 13 februari 1823 – Sankt Thomas, bij Wolfsberg in Karinthië (Oostenrijk-Hongarije), 30 april 1906) was een Zwitserse eigenaar van een textielververij en een natuurgenezer. Hij is de grondlegger van de ’atmosferische kuur’, waarbij licht- en luchtbaden een essentiële rol spelen. Hij stond bekend als de „zonnedokter”.

Leven

Rikli werd geboren in het gezin van een gerespecteerd politicus die ook eigenaar was van een turksrood-garenververij. Hij werd streng opgevoed met het oog op zijn toekomstige taken in het bedrijf. Op twintigjarige leeftijd werkte hij in de ververij van zijn ouders, waar hij ook zijn leertijd als garenverver had voltooid. Hij had niet veel belangstelling in het leiden van een fabriek, wat waarschijnlijk een van de redenen was waarom het ververijbedrijf in financiële problemen kwam. Zijn aandacht ging echter meer uit naar de ontwikkelingen in de natuurgeneeskunde. Hij las werken van Vincenz Prießnitz en Sebastian Kneipp en kon anderen raad geven.

Samen met zijn broers Karl en Rudolf begon hij in 1845 een ververij aan het Millstattmeer in Seebach Seeboden (Jezernica) in Karinthië. Door het contact met chemicaliën begon hij te lijden aan borstvliesontsteking en dysenterie, en begon de principes die hij had geleerd op zichzelf toe te passen. Hij kwam te weten dat Veldes (nu: Bled), in Opper-Karniola („Oberkrain”, in het huidige Slovenië), klimatologisch gunstig gelegen was om te kunnen herstellen en trok erheen. Hij hield van de natuurlijke omgeving en ontwikkelde zijn eigen behandelmethode, gebaseerd op zwemmen in koud water, zonnebaden en ontspannen wandelen in de goede lucht. Hij bouwde in die tijd een bedstoomtoestel en verwierf een reputatie als waterdokter. De leiding van de garenververij liet hij over aan zijn broers en hij testte zijn geneeswijze onder de 300 arbeiders.

Nadat hij was genezen, verhuisde hij in 1845 met het gezin naar Veldes om er een sanatorium op te richten. In de zomermaanden behandelde hij, met enig succes, vooral lichte ziektegevallen, die hij zelf kon uitzoeken, en verzamelde hij een aanzienlijk aantal volgelingen om zich heen. In de wintermaanden behandelde hij ook ernstigere ziekten, eerst in Ljubljana, later in Triëst en Gries bij Bolzano (Bozen). De moeilijkere behandelingen mislukten soms, ook bij zijn eigen kinderen.

Omdat hij de plaatselijke bewoners laatdunkend bekeek, ontwikkelde zich nooit een goede verhouding tussen hen. Hij vond hen ongeschoold en eenvoudig, en zij vonden hem maar een zonderling. Hoewel hij 52 jaar in Bled woonde, wordt gezegd dat hij nooit de Sloveense taal leerde (hoewel een paar van zijn werken wel degelijk in het Sloveens zijn) en hij paste zich nooit aan aan de gewoonten van de plaatselijke bevolking. Ze noemden hem ’Švajcar’ (’Zwitser’), omdat hij uit Zwitserland kwam, of ’de zonnedokter’. De bewegwijzering in de omgeving van het kuuroord was steeds in het Duits.

Conflicten met de gevestigde geneeskunde leidden vaak tot een rechtszaak, maar Rikli bleef zelfverzekerd trouw aan zijn theorieën tot aan zijn dood en was ervan overtuigd dat hij een belangrijke bijdrage had geleverd aan de geneeskunde.

Behandelwijze

Rikli behandelde zijn patiënten met water-lucht- en lichttherapieën, buitenactiviteiten, intensief zonnebaden (heliotherapie) en een vegetarische voedingswijze. Zijn kuurgasten brachten de nachten door in open hutten zoals die van Vincenz Prießnitz, en in de omgeving waren er ’luchtparken’ zoals het ’Riklikum’ of de ’Arnoldshöhe’, fitnessplaatsen, waar zijn patiënten blootsvoets en minimaal gekleed rondliepen. In de kuurgebouwen konden de gasten gebruik maken van zwembaden, douches en stoombaden; op de daken waren ruime zonneterrassen. Het essentiële principe van de kuur was de ’atmosferische afwisselende stimulans’ van water, lucht en licht, die bedoeld was om het lichamelijke en geestelijke evenwicht te herstellen.

Rikli stond sceptisch tegenover wetenschappelijke vernieuwingen van zijn tijd, waardoor hij zich verzette tegen medische behandelingen zoals vaccinaties of operaties en een bittere tegenstander werd van de medische wereld. Natuurgeneeskundigen daarentegen leggen nog steeds de nadruk op zijn verdiensten en bijdragen (b.v. aan de lichttherapie).

Invloeden

Niet in het minst dankzij Rikli werd Bled/Veldes een belangrijk kuuroord en beleefde het een aanzienlijke bloei in de jaren vóór de Eerste Wereldoorlog. Dan zakte het toerisme er enige tijd in, tot er een hernieuwde belangstelling opkwam voor de natuurgeneeskundige zienswijzen zoals die van Rikli. Ook vandaag nog worden in het huidige Bled aangepaste vormen van Rikli’s behandelingen toegepast.

Tot zijn ’leerlingen’ behoorde de schilder en sociaal hervormer Karl Wilhelm Diefenbach (1851-1913), die in Wenen een plattelandsgemeenschap stichtte, die werkte volgens Rikli’s principes. Ook Henri Oedenkoven (zoon van een Belgische industrieel), de pianiste Ida Hofmann en de gebroeders Karl en Gusto Gräser ontmoetten elkaar in Rikli’s kuuroord in Veldes. Zij vestigden zich in de herfst van 1900 op de wijngaard boven Ascona in Zwitserland en stichtten daar een utopistische gemeenschap met de naam „Monte Verità” (Berg der Waarheid). De gemeenschap ommvatte ook een natuurgeneeskundig instituut waarin Rikli’s geneeskundige zienswijzen gevolgd werden. Later ontwikkelde de plaats zich verder tot een bakermat van de alternatieve cultuur.

Publicaties (selectie)

• Die Grundlehren der Naturheilmethode (1911);
• Die Fieberkrankheiten (1900);
• Bett- und Partial-Dampfbäder; Die diätetische Katarrhalisierung i. dr. — Prim. (Wien 1890);
• Zur Erinnerung an den 50-jähr. Bestand der Riklischen Naturheilanstalt in Veldes (1904)

 

artikelkiem