Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Venlo: verschil tussen versies
(→Religie: Moskee Al Houda) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
(4 tussenliggende versies door 3 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1: | Regel 1: | ||
{{ziedp|[[Venlo ₯]]}}{{Zie ook| En '''[[Venlo (gemeente)]]''' voor '''Venlo''' als gemeente}} | {{ziedp|[[Venlo ₯]]}}{{Zie ook| En '''[[Venlo (gemeente)]]''' voor '''Venlo''' als gemeente}} | ||
{{Infobox plaats in Nederland | {{Infobox plaats in Nederland | ||
| naam = Venlo | | naam = Venlo | ||
Regel 49: | Regel 48: | ||
=== Middeleeuwen === | === Middeleeuwen === | ||
Uit de recente opgraving van een joods ritueel bad (een [[mikwe]]) is gebleken dat Venlo al rond 1200 een stadscultuur kende en een handelsstad was, hoewel het pas in 1343 stadsrechten kreeg. In de middeleeuwen was de stad Venlo een belangrijke handelsplaats aan de Maas, zelfs te vergelijken met Duitse plaatsen als [[Rijksstad Keulen|Keulen]], [[Spiers]] en [[Worms (stad)|Worms]]. Venlo behoorde tot het [[Hertogdom Gelre|Gelderse]] [[Overkwartier]] en | Uit de recente opgraving van een joods ritueel bad (een [[mikwe]]) is gebleken dat Venlo al rond 1200 een stadscultuur kende en een handelsstad was, hoewel het pas in 1343 stadsrechten kreeg. In de middeleeuwen was de stad Venlo een belangrijke handelsplaats aan de Maas, zelfs te vergelijken met Duitse plaatsen als [[Rijksstad Keulen|Keulen]], [[Spiers]] en [[Worms (stad)|Worms]]. Venlo behoorde tot het [[Hertogdom Gelre|Gelderse]] [[Overkwartier]] en dat lid was van de [[Hanze]]. In [[1481]] trad Venlo tot het Hanzeverbond toe. Hoewel het Hanzeverbond toen al over zijn hoogtepunt heen was betekende Venlo’s lidmaatschap toch een erkenning als tamelijk belangrijke handelsstad. | ||
=== Nieuwe Tijd === | === Nieuwe Tijd === | ||
Regel 150: | Regel 149: | ||
* H. Familie/H. Geest, H. Joannes Bosco, H. Jozef ''(gebied Venlo-Oost)'' | * H. Familie/H. Geest, H. Joannes Bosco, H. Jozef ''(gebied Venlo-Oost)'' | ||
Naast | Naast de [[Rooms-Katholieke Kerk]] zijn ook de volgende religies in Venlo gevestigd: | ||
* De [[Nieuw-Apostolische kerk (kerkgenootschap)|Nieuw- | * De [[Nieuw-Apostolische kerk (kerkgenootschap)|Nieuw-Apostolische Kerk]] bevindt zich op de hoek Hogeweg, Bisschop Hoensbroeckstraat | ||
* De [[ | * De [[islam]]: | ||
** Marokkaanse moslims beschikken over de [[Moskee Al Houda|Al Houda Moskee]] aan de Tegelseweg | ** Marokkaanse moslims beschikken over de [[Moskee Al Houda|Al Houda Moskee]] aan de Tegelseweg | ||
** Turkse moslims beschikken over de Hollanda Diyanet Vakfi Tevhit Moskee aan de Valuasstraat en Stichting Islamitische Centrum aan de Rutgerusgang in [[Blerick]]. | ** Turkse moslims beschikken over de Hollanda Diyanet Vakfi [[Moskee El Tevhid|Tevhit]] Moskee aan de Valuasstraat en Stichting Islamitische Centrum aan de Rutgerusgang in [[Blerick]]. | ||
* Stromingen zoals de [[ | * Stromingen zoals de [[pinksterbeweging]], [[Jehovah's getuigen]] en [[baptisme]] hebben hun onderdak in het stadsdeel [[Blerick]] gevonden. | ||
== Cultuur == | == Cultuur == | ||
Regel 161: | Regel 160: | ||
=== Bezienswaardigheden === | === Bezienswaardigheden === | ||
Door de bombardementen tijdens de oorlog zijn veel historische gebouwen uit de Venlose binnenstad verdwenen zoals de middeleeuwse woningen nabij de Maasbrug (Kwartelenmarkt), de [[synagoge]] en de [[klooster (gebouw)|kloostercomplexen]] aan de zuidkant. Daarnaast is kort voor en na de Tweede Wereldoorlog ook een aantal (laat)middeleeuwse panden gesloopt. Enkele jaren geleden bleek Venlo na een uitgebreid bouwkundig onderzoek toch nog een aantal huizen met een Middeleeuwse kern te bezitten. Deze zijn verborgen achter merendeels nieuwere gevels en staan voornamelijk in de Gasthuisstraat, de Vleesstraat en in de Lomstraat. De [[Gasthuisstraat (Venlo)|Gasthuisstraat]] draagt zelfs de titel "''meest Middeleeuwse straat van Nederland''". | Door de bombardementen tijdens de oorlog zijn veel historische gebouwen uit de Venlose binnenstad verdwenen zoals de middeleeuwse woningen nabij de Maasbrug (Kwartelenmarkt), de [[synagoge]] en de [[klooster (gebouw)|kloostercomplexen]] aan de zuidkant. Daarnaast is kort voor en na de Tweede Wereldoorlog ook een aantal (laat)middeleeuwse panden gesloopt. Enkele jaren geleden bleek Venlo na een uitgebreid bouwkundig onderzoek toch nog een aantal huizen met een Middeleeuwse kern te bezitten. Deze zijn verborgen achter merendeels nieuwere gevels en staan voornamelijk in de Gasthuisstraat, de Vleesstraat en in de Lomstraat. De [[Gasthuisstraat (Venlo)|Gasthuisstraat]] draagt zelfs de titel "''meest Middeleeuwse straat van Nederland''". | ||
Het 16e-eeuwse [[Stadhuis Venlo|stadhuis van Venlo]] (bouwjaar 1597) aan de Markt is ongeschonden gebleven. Andere monumenten die bewaard zijn gebleven zijn: | Het 16e-eeuwse [[Stadhuis Venlo|stadhuis van Venlo]] (bouwjaar 1597) aan de Markt is ongeschonden gebleven. Andere monumenten die bewaard zijn gebleven zijn: | ||
Regel 178: | Regel 175: | ||
* [[Minderbroederskerk (Venlo)|Minderbroederskerk of Jongerenkerk]] | * [[Minderbroederskerk (Venlo)|Minderbroederskerk of Jongerenkerk]] | ||
* [[Sint-Jacobskerk (Venlo)|Sint-Jacobskerk]] | * [[Sint-Jacobskerk (Venlo)|Sint-Jacobskerk]] | ||
* [[Vliegbasis Venlo-Herongen]] (Voormalig Duits vliegveld uit | * [[Vliegbasis Venlo-Herongen]] (Voormalig Duits vliegveld uit de [[Tweede Wereldoorlog]]) | ||
Venlo-stad telt momenteel [[Lijst van rijksmonumenten in Venlo (plaats)|93 rijksmonumenten]]. In totaal telt de hele gemeente [[Lijst van rijksmonumenten in Venlo (gemeente)|236 rijksmonumenten]] en [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Venlo (gemeente)|234 gemeentelijke monumenten]]. | Venlo-stad telt momenteel [[Lijst van rijksmonumenten in Venlo (plaats)|93 rijksmonumenten]]. In totaal telt de hele gemeente [[Lijst van rijksmonumenten in Venlo (gemeente)|236 rijksmonumenten]] en [[Lijst van gemeentelijke monumenten in Venlo (gemeente)|234 gemeentelijke monumenten]]. | ||
=== Film === | === Film === | ||
In [[1933]]-[[1934]] woedde in Venlo de zogenoemde ''Venlose Bioscoopoorlog'', een vete tussen het gemeentebestuur van Venlo en de [[Nederlandse Bioscoopbond]]. | In [[1933]]-[[1934]] woedde in Venlo de zogenoemde ''Venlose Bioscoopoorlog'', een vete tussen het gemeentebestuur van Venlo en de [[Nederlandse Bioscoopbond]]. Religie speelde ook een rol in het conflict. Later bleken dit echter niet de enige problemen te zijn wat betreft Venlose bioscopen. | ||
Venlo-stad telde een aantal bioscopen: | Venlo-stad telde een aantal bioscopen: | ||
* '''[[City Theater (Venlo)|City Theater]]''' in de Vleesstraat in Venlo | * '''[[City Theater (Venlo)|City Theater]]''' in de Vleesstraat in Venlo | ||
: Een zaal die in [[1901]] bij het hotel-restaurant "''De Port van Cleve''" werd bijgebouwd. De zaal was bedoeld voor [[theater (kunstvorm)|theater]] en [[variété]]. In [[1907]] werden er voor het eerst ook films vertoond en in [[1909]] werd het officieel in gebruik genomen als [[bioscoop]]. Deze werd in [[1912]] omgedoopt tot ''Eerste Venlosche Kinematograph''. Enkele maanden later werd de naam veranderd in ''Bioscope theather'' en niet veel later in ''Elite''. Op [[1 maart]] [[1928]] kreeg het theater zijn huidige naam: ''City-theater''. De eigenaar was destijds dhr. Zumdick die veel concurrentie had van Willem Peters. In het theater worden echter geen films meer vertoond; het werd omgebouwd tot variété-theater. De laatst gebruikte naam is ''Rendez Fous''. Zumdick was tevens de eerste Stadsprins van de [[carnaval]]svereniging [[Jocus]] na de heroprichting in [[1936]] | : Een zaal die in [[1901]] bij het hotel-restaurant "''De Port van Cleve''" werd bijgebouwd. De zaal was bedoeld voor [[theater (kunstvorm)|theater]] en [[variété]]. In [[1907]] werden er voor het eerst ook films vertoond en in [[1909]] werd het officieel in gebruik genomen als [[bioscoop]]. Deze werd in [[1912]] omgedoopt tot ''Eerste Venlosche Kinematograph''. Enkele maanden later werd de naam veranderd in ''Bioscope theather'' en niet veel later in ''Elite''. Op [[1 maart]] [[1928]] kreeg het theater zijn huidige naam: ''City-theater''. De eigenaar was destijds dhr. Zumdick die veel concurrentie had van Willem Peters. In het theater worden echter geen films meer vertoond; het werd omgebouwd tot variété-theater. De laatst gebruikte naam is ''Rendez Fous''. Zumdick was tevens de eerste Stadsprins van de [[carnaval]]svereniging [[Jocus]] na de heroprichting in [[1936]]. | ||
* '''Scala Venlo''' in de Steenstraat in Venlo | * '''Scala Venlo''' in de Steenstraat in Venlo | ||
: Willem Peters opende in café-restaurant ''Amicitia'' in [[1912]] de tweede Venlose bioscoop: Scala. Peters had in Tegelen ook nog een bioscoop geopend onder de naam ''Scala Tegelen''. | : Willem Peters opende in café-restaurant ''Amicitia'' in [[1912]] de tweede Venlose bioscoop: Scala. Peters had in Tegelen ook nog een bioscoop geopend onder de naam ''Scala Tegelen''. | ||
Regel 215: | Regel 212: | ||
=== Carnaval === | === Carnaval === | ||
Ook Venlo is bekend om zijn ''[[carnaval|vastelaovend]]'' (carnaval), met een uitgebreid repertoire van lokale carnavalsliedjes <ref>[http://www.streektaalzang.nl/strk/limb/pers/p092ven1.htm artikel in Dagblad De Limburger: ''Venlo, de stad van duizend "leedjes"'']</ref> die vanaf het eind van de 19e eeuw in de vorm van een prijsvraag gekozen worden. De ''vastelaovesvereniging'' [[Jocus]] organiseert elk jaar een liedjesavond, waarbij van de andere Venlose carnavalsverenigingen ieder vijf leden in een wijk-jury zitten. Veel liedjes staan op naam van het duo [[Frans Boermans]] en [[Thuur Luxembourg]], een van de bekendste is toch wel: "Och waas ik maar(beej mooder thoesgebleve)" (Och was ik maar bij moeder thuisgebleven) uit 1956. Een ander fenomeen zijn de Venlose ''[[Joekskapel]]len'', waarvan Venlo er ongeveer 30 binnen haar grenzen heeft. De zogenaamde ''Boetegewoene Boetezitting'' (buitengewone buitenzitting) is een inmiddels ook buiten Venlo bekende traditie geworden. Dit is een, op de zaterdag voor carnaval gehouden, optreden van carnavalsartiesten in de buitenlucht in de zogenaamde ''zoepkoel'' (zuipkuil) voor het stadstheater ''de Maaspoort''. | |||
Ook Venlo is bekend om zijn ''[[carnaval|vastelaovend]]'' (carnaval), met een uitgebreid repertoire van lokale carnavalsliedjes <ref>[http://www.streektaalzang.nl/strk/limb/pers/p092ven1.htm artikel in Dagblad De Limburger: ''Venlo, de stad van duizend "leedjes"'']</ref> die vanaf het eind van de 19e eeuw in de vorm van een prijsvraag gekozen worden. De ''vastelaovesvereniging'' [[Jocus]] organiseert elk jaar een liedjesavond, waarbij van de andere Venlose carnavalsverenigingen ieder vijf leden in een wijk-jury zitten. Veel liedjes staan op naam van het duo [[Frans Boermans]] en [[Thuur Luxembourg]], een van de bekendste is toch wel: "Och waas ik maar(beej mooder thoesgebleve)" (Och was ik maar bij moeder thuisgebleven) uit 1956. Een ander fenomeen zijn de Venlose ''[[Joekskapel]]len'', waarvan Venlo er ongeveer 30 binnen haar grenzen heeft. De zogenaamde ''Boetegewoene Boetezitting'' (buitengewone buitenzitting) is een inmiddels ook buiten Venlo bekende traditie geworden. Dit is een, op de zaterdag voor carnaval gehouden, optreden van carnavalsartiesten in de buitenlucht in de | |||
Als oudste carnavalsvereniging van Nederland is VVG [[Jocus]] onlosmakelijk met het Venlose carnaval verbonden. Vroeger werkte Jocus veelal samen met de voormalige vereniging [[De Wannevleegers]]. Momenteel hebben zij zeer sterke banden met V.G. de Vaegers die voor en met VVG Jocus, Jocus Steinstraot joekskapellen inblaoze organiseert. Een andere Vastelaoves vereniging is Groët Venloosch Vastelaoves Gezelschap De [[3kes]]. Dit is een vereniging die voor de gehele gemeente Venlo wil zijn. Men roept een Nar uit, geen prins. | Als oudste carnavalsvereniging van Nederland is VVG [[Jocus]] onlosmakelijk met het Venlose carnaval verbonden. Vroeger werkte Jocus veelal samen met de voormalige vereniging [[De Wannevleegers]]. Momenteel hebben zij zeer sterke banden met V.G. de Vaegers die voor en met VVG Jocus, Jocus Steinstraot joekskapellen inblaoze organiseert. Een andere Vastelaoves vereniging is Groët Venloosch Vastelaoves Gezelschap De [[3kes]]. Dit is een vereniging die voor de gehele gemeente Venlo wil zijn. Men roept een Nar uit, geen prins. | ||
Regel 239: | Regel 235: | ||
Sinds [[2006]] vindt jaarlijks het hardloopevenement de [[Venloop]] plaats. [[Atletiek]]vereniging [[Scopias]] is hiervan medeorganisator. | Sinds [[2006]] vindt jaarlijks het hardloopevenement de [[Venloop]] plaats. [[Atletiek]]vereniging [[Scopias]] is hiervan medeorganisator. | ||
Elk jaar organiseert de Stichting Venlo Danst in Venlo het Rolstoeldans-evenement ''Venlo Danst Grenzeloos'' en in 2011 daarnaast de Open Benelux Kampioenschappen [[Rolstoeldans|Rolstoeldansen]]. Het evenement trekt jaarlijks vele honderden bezoekers en dansers uit omliggende landen. De wedstrijd wordt georganiseerd door [[Stichting Venlo danst|Stichting Venlo Danst]] in samenwerking met Rolstoeldansvereniging 4 Wheel Dance onder auspicien van de Nederlandse Algemene Danssport Bond (NADB) en de [[Stichting Rolstoeldansen Nederland]] (SRN) <ref>[http://www.rolstoeldansen.nl/wedstrijden.php Venlo danst grenzeloos] [[Rolstoeldans]]en 9.12.2011</ref> | Elk jaar organiseert de Stichting Venlo Danst in Venlo het Rolstoeldans-evenement ''Venlo Danst Grenzeloos'' en in 2011 daarnaast de Open Benelux Kampioenschappen [[Rolstoeldans|Rolstoeldansen]]. Het evenement trekt jaarlijks vele honderden bezoekers en dansers uit omliggende landen. De wedstrijd wordt georganiseerd door [[Stichting Venlo danst|Stichting Venlo Danst]] in samenwerking met Rolstoeldansvereniging 4 Wheel Dance onder auspicien van de Nederlandse Algemene Danssport Bond (NADB) en de [[Stichting Rolstoeldansen Nederland]] (SRN).<ref>[http://www.rolstoeldansen.nl/wedstrijden.php Venlo danst grenzeloos] [[Rolstoeldans]]en 9.12.2011</ref> | ||
==Festivals== | ==Festivals== | ||
Regel 254: | Regel 250: | ||
=== Natuur en recreatie === | === Natuur en recreatie === | ||
* [[Jachthaven]] en enkele [[passantenhaven]]s | * [[Jachthaven]] en enkele [[passantenhaven]]s | ||
* Natuurgebieden onderhouden door [[Het Limburgs Landschap]] | * Natuurgebieden onderhouden door [[Het Limburgs Landschap]] | ||
Regel 276: | Regel 271: | ||
== Economie == | == Economie == | ||
De detailhandel in de binnenstad van Venlo is al decennia gebaat bij de bezoekers uit het [[Duitsland|Duitse]] achterland, vooral afkomstig uit het nabije en dichtbevolkte [[Ruhrgebied]]. Deze bezoekers komen naar Venlo om hier op koopjesjacht te gaan. Vooral op Duitse feestdagen, waarbij in Duitsland de winkels verplicht gesloten zijn, is het vaak druk in Venlo. In bepaalde winkels, in de zogenaamde ''Duitse hoek'', wordt men vaak eerst in het Duits aangesproken, alvorens op het Nederlands of het dialect overgegaan wordt. Ook de prijzen stonden bij deze winkels tot voor de invoering van de [[euro]] vermeld in de eertijdse [[munteenheid]] ''[[Duitse mark]]'' (DM). Vooral groente en fruit, kaas, Duitse(!) koffie en sigaretten zijn geliefd bij de Duitse bezoekers. Opmerkelijk is, dat een aan het [[Venloos]] verwant dialect ook wordt gesproken in het Duitse gebied tot kilometers over de grens, maar dat hangt samen met de historische, politieke en culturele achtergrond van Noord-Limburg en [[Noordrijn-Westfalen]] (zie [[Hertogdom Gelre]]). Door de speciaal op het Duitse kooptoeristen toegespitste winkelaanbod rondom het plein ontvangt Venlo jaarlijks circa 5 miljoen bezoekers uit voornamelijk het aangrenzende [[Ruhrgebied]]. | De detailhandel in de binnenstad van Venlo is al decennia gebaat bij de bezoekers uit het [[Duitsland|Duitse]] achterland, vooral afkomstig uit het nabije en dichtbevolkte [[Ruhrgebied]]. Deze bezoekers komen naar Venlo om hier op koopjesjacht te gaan. Vooral op Duitse feestdagen, waarbij in Duitsland de winkels verplicht gesloten zijn, is het vaak druk in Venlo. In bepaalde winkels, in de zogenaamde ''Duitse hoek'', wordt men vaak eerst in het Duits aangesproken, alvorens op het Nederlands of het dialect overgegaan wordt. Ook de prijzen stonden bij deze winkels tot voor de invoering van de [[euro]] vermeld in de eertijdse [[munteenheid]] ''[[Duitse mark]]'' (DM). Vooral groente en fruit, kaas, Duitse(!) koffie en sigaretten zijn geliefd bij de Duitse bezoekers. Opmerkelijk is, dat een aan het [[Venloos]] verwant dialect ook wordt gesproken in het Duitse gebied tot kilometers over de grens, maar dat hangt samen met de historische, politieke en culturele achtergrond van Noord-Limburg en [[Noordrijn-Westfalen]] (zie [[Hertogdom Gelre]]). Door de speciaal op het Duitse kooptoeristen toegespitste winkelaanbod rondom het plein ontvangt Venlo jaarlijks circa 5 miljoen bezoekers uit voornamelijk het aangrenzende [[Ruhrgebied]]. | ||
Regel 343: | Regel 337: | ||
== Externe links == | == Externe links == | ||
[[en:Venlo]] | |||
* [http://www.venlo.nl/ Officiële website] | * [http://www.venlo.nl/ Officiële website] | ||
* [http://www.atlas1868.nl/li/venlo.html Kaart 1868 en Satellietfoto 2006] | * [http://www.atlas1868.nl/li/venlo.html Kaart 1868 en Satellietfoto 2006] | ||
Regel 362: | Regel 358: | ||
[[Categorie:Venlo| ]] | [[Categorie:Venlo| ]] | ||
[[Categorie:Stad in Nederland]] | [[Categorie:Stad in Nederland]] | ||
[[Categorie: Hanzestad]] |
Huidige versie van 1 feb 2024 om 10:09
En Venlo (gemeente) voor Venlo als gemeente |
Plaats in Nederland | |||||
| |||||
Provincie | Limburg | ||||
Gemeente | Venlo | ||||
Coördinaten | 51°022′N 6°010′E | ||||
Oppervlakte | 27,14 km² | ||||
Inwoners (2012) | 39.115 | ||||
Postcode | 5900-5951 | ||||
Netnummer | 077 | ||||
Belangrijke verkeersaders | A67, A73, A74 | ||||
Het stadhuis van Venlo | |||||
Het stadhuis van Venlo | |||||
|
Venlo is een stad in het noordelijke deel van de Nederlandse provincie Limburg en de stedelijke kern van de gelijknamige gemeente. De stad telt 39.115 inwoners (per 2012, bron: CBS).
Venlo is een handels-, transport- en industriestad. De stad is het centrum voor de wijde omgeving alsmede koopcentrum voor het naburige Duitse Ruhrgebied. De gemeente Venlo grenst direct aan de Duitse districten Kleef en Viersen. Venlo is gelegen aan een bocht in de Maas en heeft een historisch centrum, al heeft de Tweede Wereldoorlog erg veel schade aangericht.
Naam
Zie Venlo (naam) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Taal
Zie Venloos voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Venlo kent een karakteristiek stadsdialect, dat nog wel Limburgs is, maar ook een Oud-Gelderse signatuur heeft. Daarmee vormt het typisch een overgangsdialect. Taalkundig wordt dit overgangsgebied aangeduid als het Noord-Limburgse mich-kwartier. De bewoners koesteren dit Venloos, dat algemeen wordt gebruikt. Mede de rijke carnavalstraditie, die liedjes in het Venloos zeer geliefd heeft gemaakt, houdt het Venloos levend.
Het Tegels onderscheidt zich duidelijk van het Venloos. Ik stond onder een boom bij de school klinkt in het Tegels als ich sjting ónger einen boum beej de sjoeël en in Venloos als ik stónd ónder einen boum beej de schoeël. Het Venloos heeft in Blerick het Blericks verdrongen, dat nu enkel nog te horen is in Hout-Blerick en Boekend. Het Veldense dialect heeft zich in de richting van het Venloos ontwikkeld en staat nu relatief dichtbij het Venloos. Het oude Blericks en Veldens bevonden zich in verschillende opzichten tussen het Tegels en het Venloos: ik stóng ónger einen boum beej de schoeël. Arcen is de noordelijkste plaats waar het Limburgs gesproken wordt; boven Arcen gaan de betoningslijn en de du (dich) / gij -grens Duitsland in. Het Arcens valt nog wel net binnen het mich-gebied, maar het heeft ook al wat meer de klankkleur van het Horster dialect; Arcens: ik stónd ónder ieënen boeëm beej de schoeël.
Geschiedenis
Zie Geschiedenis van Venlo voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Oudheid
Venlo is al sinds de Romeinse tijd bewoond. Waarschijnlijk is de bewoning min of meer continu gebleven wegens een belangrijke kruising van wegen en een oversteekplaats over de Maas waar zelfs resten van een brug zijn gevonden. Door nieuwe vondsten bij de Maasboulevard, waarover wordt verhaald in een op 16 juli 2010 gepresenteerd rapport, blijkt Venlo mogelijk zelfs de oudste Romeinse nederzetting van Nederland te zijn. Naast Romeinse munten uit 19 v.Chr. zijn er ook oudere Keltische munten gevonden waarmee Romeinse soldaten werden betaald.[1][2]
Lange tijd werd ervan uitgegaan, dat het Duitse plaatsje Kaldenkirchen, net over de grens, de Romeinse legerplaats Sablones zou zijn geweest. In november 2010 liet de stadsarcheoloog van Venlo, Maarten Dolmans, zich tegenover Duitse media ontvallen dat het veel aannemelijker is dat Venlo zelf de Romeinse legerplaats is geweest.[3]
Middeleeuwen
Uit de recente opgraving van een joods ritueel bad (een mikwe) is gebleken dat Venlo al rond 1200 een stadscultuur kende en een handelsstad was, hoewel het pas in 1343 stadsrechten kreeg. In de middeleeuwen was de stad Venlo een belangrijke handelsplaats aan de Maas, zelfs te vergelijken met Duitse plaatsen als Keulen, Spiers en Worms. Venlo behoorde tot het Gelderse Overkwartier en dat lid was van de Hanze. In 1481 trad Venlo tot het Hanzeverbond toe. Hoewel het Hanzeverbond toen al over zijn hoogtepunt heen was betekende Venlo’s lidmaatschap toch een erkenning als tamelijk belangrijke handelsstad.
Nieuwe Tijd
Het hertogdom Gelre kwam als laatste gewest bij de val van Venlo in 1543 de facto, en bij het Tractaat van Venlo de jure in handen van keizer Karel V, die het met de rest van zijn Nederlandse bezittingen verenigde. Vanaf 1590 was Gelre gesplitst in een noordelijk en een zuidelijk deel en behoorde het zuidelijke, het Overkwartier, tot de Zuidelijke Nederlanden. In de 17e eeuw was Venlo afwisselend Spaans en Staats bezit. De Spaanse Successieoorlog leidde vervolgens tot het Barrièretractaat, waarbij het Overkwartier tijdens de Vrede van Utrecht in 1713 werd opgedeeld tussen Pruisen, Oostenrijk en de Nederlandse Republiek. De stad werd onderdeel van de Republiek en kwam te liggen in het Generaliteitsland Staats-Opper-Gelre.
Heel Staats-Oppergelre werd in 1795 door de Fransen veroverd. Na hun vertrek ging Venlo tot de nieuwgevormde provincie Limburg behoren, binnen het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Anders dan de rest van Limburg werd Venlo (evenals het gebied van de stad Maastricht) geen lid van de Duitse Bond. Bij de Belgische Opstand koos bijna geheel Limburg, en ook Venlo, de kant van de Belgen maar bij de vredesregeling werd Limburg gesplitst en kwam Venlo bij Nederland. Halverwege de 19de eeuw werden de stadsmuren gesloopt en breidde de stad zich flink uit over de buitengebieden en langs de toegangswegen.
Twintigste eeuw
Op 9 november 1939 vond in Venlo het Venlo-incident plaats, waarbij twee Britse agenten door de Duitse Gestapo werden gevangengenomen.
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog leed Venlo veel schade, mede doordat de frontlinie drie maanden lang door het centrum liep. Tot oktober 1944 was Venlo nauwelijks getroffen door de oorlog maar dat veranderde toen de gevechtsfronten Limburg naderden. Bij hevige geallieerde bombardementen op de strategische Maasbrug en het nabije Duitse vliegveld, werd ook het stadscentrum deels verwoest en kwamen veel burgers om. De stad werd op 1 maart 1945 bevrijd door de Amerikanen van de US 9th Army tijdens de operatie Grenade.
Nieuwe projecten
Een verwaarloosd stuk Venlo was tot voor kort de rechter Maasoever bij de binnenstad. Hier is in 2010 een nieuw stuk centrum geopend, de Maasboulevard. Het masterplan voor de Maasboulevard is ontworpen door Arno Meijs. In dit nieuwe gebouwencomplex zouden winkels, restaurants, cafés, woningen en een stadshotel komen. In praktijk is het een soort merkendorp geworden, met een enkele andere winkel. Wel is de woonfunctie redelijk goed ingevuld, al staan veel woningen nog leeg. In de zomer van 2011 wordt Theater de Maaspoort uitgebouwd en op de Maasboulevard aangesloten. Ook heeft in 2012 de Floriade in de regio Venlo plaatsgevonden.
In 2004 is bij graafwerkzaamheden voor de nieuwe Maasboulevard een middeleeuws mikwe ontdekt. Volgens experts van het "Jüdisches Museum" in Frankfurt am Main gaat het om het oudste mikwe dat in Nederland is aangetroffen. De vroegste vestiging van Joden in de Limburgse stad dateert van de veertiende eeuw, toen Venlo een economische bloei doormaakte. Er werd in die tijd al melding gemaakt van een, nog steeds bestaande, Jodenstraat. Die straat ligt dicht bij de Maasoever, achter de Havenkade, waar het mikwe is aangetroffen. Aan de Joodse aanwezigheid in Venlo kwam een einde toen de economische toestand vanaf de jaren zestig van de 15de eeuw verslechterde.
In januari 2008 werd bekendgemaakt dat Venlo een universitaire studie krijgt. Het gaat om de eerste universitaire opleiding ter wereld die zich richt op de filosofie voor milieuneutrale economie, genaamd cradle to cradle (C2C).[4] De eerste lessen werden gegeven in 2011.[5] Ook vestigen andere universiteiten enkele opleidingen in Venlo.[6] Verder wordt Venlo de Europese hoofdstad voor de uitgifte van C2C-certificaten. Deze toekenning is gedaan door het Cradle to Cradle Products Innovations Institute in San Francisco.[7]
In 2010 is verder begonnen met de ontwikkeling van de Maaswaard, ten zuiden van de stadsbrug. Tegen het einde van 2011 is het deelplan "Crescendo" gereed gekomen, waarna de eerste bewoners hun intrek namen in dit woonzorgcomplex. Verder staat in dit gebied het Nedinscogebouw, dat tegen het einde van 2011 in de steigers is gegaan voor renovatie. Als deze renovatie, volgens planning aan het eind van 2012, klaar is, zal het een mediahuis herbergen. De media die het pand gaan betrekken zijn in ieder geval Omroep Venlo en L1; de Venlose vestiging van Dagblad De Limburger was eveneens in het pand gepland, maar de krant heeft te kennen gegeven hiervan af te zien. Daarnaast worden er stadswoningen gerealiseerd, en neemt een aantal afdelingen van de gemeente haar intrek in 2 verdiepingen. De rest van de ambtenaren zal worden gehuisvest in het eveneens in de Maaswaard geplande nieuwe stadskantoor.
Bestuur
Wijk van Venlo (gemeente) | |
Bestand:Map VenloNL Venlo.PNG | |
Kerngegevens | |
Gemeente | Venlo (gemeente) |
Stadsdeel | Venlo |
Oppervlakte | 1.037 ha |
Inwoners | 35.350 |
Postcode(s) | 5911-5916 |
Gemeente ('Groot-Venlo')
Zie Venlo (gemeente) voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Nadat al in 1940 de plaatsen Blerick, Boekend, en Hout-Blerick, alsook de buurtschap 't Ven bij de toenmalige gemeente Venlo waren gevoegd, is deze gemeente per 1 januari 2001 samengevoegd met de tot dan toe afzonderlijke gemeenten Tegelen en Belfeld. Verder maakt ook het kloosterdorp Steyl nog deel uit van deze gemeente. Officieel bestaat de gemeente Venlo nu uit vier stadsdelen, te weten: Venlo, Blerick, Tegelen en Belfeld. In het onderstaande worden op sommige plaatsen ook gegevens uit de laatste drie stadsdelen betrokken, maar deze worden daarnaast met name in eigen artikelen behandeld. Overigens is de noordelijk gelegen gemeente Arcen en Velden vanaf 1 januari 2010 gefuseerd met de huidige gemeente Venlo. Deze noordelijke gemeente behelst naast de kernen Arcen en Velden ook nog de kern Lomm.
Topografie
Topografisch kaartbeeld van Venlo (rechts), 2010-2011, met aangrenzende stadsdelen.
Wijken en buurten in de stad
Venlo
|
|
Religie
Zie het artikel Geschiedenis van Venlo voor de religieuze geschiedenis van Venlo |
De stad Venlo valt onder het dekenaat Venlo-Tegelen, binnen het Bisdom Roermond. Deken is Mgr. J. Spee. Binnen het dekenaat zijn een aantal samenwerkingsverbanden opgezet. Hierbij worden de volgende parochies aan elkaar gekoppeld:
- H. Martinus, O.L.V.O.O. (gebied Venlo-Centrum en Venlo-Zuid)
- H. Hart van Jezus, H. Nicolaas, H. Michaël (gebied Venlo-Noord)
- H. Familie/H. Geest, H. Joannes Bosco, H. Jozef (gebied Venlo-Oost)
Naast de Rooms-Katholieke Kerk zijn ook de volgende religies in Venlo gevestigd:
- De Nieuw-Apostolische Kerk bevindt zich op de hoek Hogeweg, Bisschop Hoensbroeckstraat
- De islam:
- Marokkaanse moslims beschikken over de Al Houda Moskee aan de Tegelseweg
- Turkse moslims beschikken over de Hollanda Diyanet Vakfi Tevhit Moskee aan de Valuasstraat en Stichting Islamitische Centrum aan de Rutgerusgang in Blerick.
- Stromingen zoals de pinksterbeweging, Jehovah's getuigen en baptisme hebben hun onderdak in het stadsdeel Blerick gevonden.
Cultuur
In de gemeente zijn vele culturele verenigingen actief, waaronder veel muziek- en toneelverenigingen.
Bezienswaardigheden
Door de bombardementen tijdens de oorlog zijn veel historische gebouwen uit de Venlose binnenstad verdwenen zoals de middeleeuwse woningen nabij de Maasbrug (Kwartelenmarkt), de synagoge en de kloostercomplexen aan de zuidkant. Daarnaast is kort voor en na de Tweede Wereldoorlog ook een aantal (laat)middeleeuwse panden gesloopt. Enkele jaren geleden bleek Venlo na een uitgebreid bouwkundig onderzoek toch nog een aantal huizen met een Middeleeuwse kern te bezitten. Deze zijn verborgen achter merendeels nieuwere gevels en staan voornamelijk in de Gasthuisstraat, de Vleesstraat en in de Lomstraat. De Gasthuisstraat draagt zelfs de titel "meest Middeleeuwse straat van Nederland".
Het 16e-eeuwse stadhuis van Venlo (bouwjaar 1597) aan de Markt is ongeschonden gebleven. Andere monumenten die bewaard zijn gebleven zijn:
- Huize Schreurs
- Romerhuis
- Voormalige Stadsschool, thans Kunstencentrum Venlo en Omstreken
- Huize Ottenheym
- Parade 62-64
- Ald Weishoès
- Huize Stalberg
- Grote of Sint-Martinuskerk (slechts ten dele ongeschonden uit de oorlog gekomen: klokkentoren herbouwd na de oorlog)
- Sint-Joriskerk
- Mariaweide
- Minderbroederskerk of Jongerenkerk
- Sint-Jacobskerk
- Vliegbasis Venlo-Herongen (Voormalig Duits vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog)
Venlo-stad telt momenteel 93 rijksmonumenten. In totaal telt de hele gemeente 236 rijksmonumenten en 234 gemeentelijke monumenten.
Film
In 1933-1934 woedde in Venlo de zogenoemde Venlose Bioscoopoorlog, een vete tussen het gemeentebestuur van Venlo en de Nederlandse Bioscoopbond. Religie speelde ook een rol in het conflict. Later bleken dit echter niet de enige problemen te zijn wat betreft Venlose bioscopen.
Venlo-stad telde een aantal bioscopen:
- City Theater in de Vleesstraat in Venlo
- Een zaal die in 1901 bij het hotel-restaurant "De Port van Cleve" werd bijgebouwd. De zaal was bedoeld voor theater en variété. In 1907 werden er voor het eerst ook films vertoond en in 1909 werd het officieel in gebruik genomen als bioscoop. Deze werd in 1912 omgedoopt tot Eerste Venlosche Kinematograph. Enkele maanden later werd de naam veranderd in Bioscope theather en niet veel later in Elite. Op 1 maart 1928 kreeg het theater zijn huidige naam: City-theater. De eigenaar was destijds dhr. Zumdick die veel concurrentie had van Willem Peters. In het theater worden echter geen films meer vertoond; het werd omgebouwd tot variété-theater. De laatst gebruikte naam is Rendez Fous. Zumdick was tevens de eerste Stadsprins van de carnavalsvereniging Jocus na de heroprichting in 1936.
- Scala Venlo in de Steenstraat in Venlo
- Willem Peters opende in café-restaurant Amicitia in 1912 de tweede Venlose bioscoop: Scala. Peters had in Tegelen ook nog een bioscoop geopend onder de naam Scala Tegelen.
- Rembrandt theather op de Parade in Venlo
- Pollak opende rond dezelfde tijd een bioscoop op de Parade. Later heette deze bioscoop Grand Theather en werd geëxploiteerd door Sef Cornet. Later werd de bioscoop overgenomen door Rembrandt Theater NV te Arnhem. De bioscoop werd in de Tweede Wereldoorlog verwoest.
- Bioscoop van de Piusvereniging
- In de loop van de jaren 10 werd een bioscoop in Venlo geopend door de Piusvereniging. Hier zijn echter weinig gegevens van bekend.
- Bioscoop van de R.K. Werkliedenvereniging
- Ook in die periode werd een bioscoop geopend door de R.K. Werkliedenvereniging. Ook van die bioscoop (die zich in het Bondsgebouw bevond) is niet veel bekend.
- Apollo-bioscoop
- In 1927 bestond er ook nog de Apollo-bioscoop, die niet langer dan een jaar bestaan heeft.
- Scene in de Nieuwstraat in Venlo
- Filmhuis
- Het filmhuis bevond zich in het gebouw van Perron 55. Dit gebouw staat op de plek waar vroeger het door Hendrik Petrus Berlage ontworpen theater De Prins van Oranje stond.
Mede door de bioscoopoorlog en de Tweede Wereldoorlog verdwenen veel bioscopen. Tot aan het eind van de vorige eeuw bleven er nog drie bioscopen over:
- Minerva-bioscoop
- Scala Venlo
- Scene
- City Theater
- Het Filmhuis
De Minerva-bioscopen sloten echter hun deuren en aangezien het Filmhuis niet de reguliere commerciële titels aanbiedt moeten de inwoners hiervoor uitwijken naar de bioscoop in Reuver, Het Luxor-theater. Inmiddels is het Filmhuis verhuisd en heeft het pand van de Scene in gebruik genomen onder de naam Filmtheater De Nieuwe Scene.
Op 13 maart 2013 opende op de Picardie, na lange afwezigheid in de Venlose binnenstad, een nieuwe bioscoop met de naam CityCinema.
Ook Venlo is bekend om zijn vastelaovend (carnaval), met een uitgebreid repertoire van lokale carnavalsliedjes [8] die vanaf het eind van de 19e eeuw in de vorm van een prijsvraag gekozen worden. De vastelaovesvereniging Jocus organiseert elk jaar een liedjesavond, waarbij van de andere Venlose carnavalsverenigingen ieder vijf leden in een wijk-jury zitten. Veel liedjes staan op naam van het duo Frans Boermans en Thuur Luxembourg, een van de bekendste is toch wel: "Och waas ik maar(beej mooder thoesgebleve)" (Och was ik maar bij moeder thuisgebleven) uit 1956. Een ander fenomeen zijn de Venlose Joekskapellen, waarvan Venlo er ongeveer 30 binnen haar grenzen heeft. De zogenaamde Boetegewoene Boetezitting (buitengewone buitenzitting) is een inmiddels ook buiten Venlo bekende traditie geworden. Dit is een, op de zaterdag voor carnaval gehouden, optreden van carnavalsartiesten in de buitenlucht in de zogenaamde zoepkoel (zuipkuil) voor het stadstheater de Maaspoort.
Als oudste carnavalsvereniging van Nederland is VVG Jocus onlosmakelijk met het Venlose carnaval verbonden. Vroeger werkte Jocus veelal samen met de voormalige vereniging De Wannevleegers. Momenteel hebben zij zeer sterke banden met V.G. de Vaegers die voor en met VVG Jocus, Jocus Steinstraot joekskapellen inblaoze organiseert. Een andere Vastelaoves vereniging is Groët Venloosch Vastelaoves Gezelschap De 3kes. Dit is een vereniging die voor de gehele gemeente Venlo wil zijn. Men roept een Nar uit, geen prins.
Valuas folklore
De naam Valuas (Venloos: Flujas of Fluas) is al eeuwenlang verbonden met de Venlose cultuur. Nadat omstreeks 1740 de bisschop van Roermond verboden had om de reuzenpoppen van Goliath (en zijn vrouw) in de Venlose processies mee te laten lopen, werd Goliath omgetoverd tot de legendarische Valuas, getrouwd met Guntrud. Valuas zou een legeraanvoerder van de Germaanse stam der Bructeren zijn geweest en in 96 na Christus na een verloren veldslag met de Chamaven gevlucht naar een vruchtbaar stuk grond aan de Maas, waar hij in een bos nabij een moeras Venlo gesticht zou hebben. Na zijn dood werden er vuren brandende gehouden voor zijn nagedachtenis. Deze plek wordt tot op heden nog steeds Lichtenberg genoemd.
Dit verhaal is in 1754 voor het eerst opgetekend en is fictief. Het werd waarschijnlijk speciaal voor het behoud van de reuzenpoppen verzonnen. Aanvankelijk had Valuas' vrouw geen naam; de naam Guntrud is de uitkomst van een prijsvraag in de tweede helft van de 18e eeuw.
Tegenwoordig is de Venlose middelbare school het Valuascollege vernoemd naar deze stichter. Ook werd de naam Valuas overwogen als naam bij de oprichting van de Venlose voetbalclub VVV-Venlo. In de jaren 60 en 70 was Valuas een volleybalvereniging die in de landelijke top meedraaide. Een bekend international was Jacques Ewalds.
De reuzenpoppen Flujas en Guntrud zijn in het bezit van de Venlose schutterij (het Akkermansgilde) en lopen mee tijdens diverse festiviteiten.
Sport
Betaald-voetbalclub VVV-Venlo, speelt met ingang van het seizoen 2009-2010 wederom in de eredivisie. Andere voetbalverenigingen in Groot Venlo zijn;
- Voetbalclub Venlosche Boys komt uit in de 2e klasse H zuid 2 en speelt op zondag
- De Voetbalclubs VVV'03 en VOS komen uit in de 4e klasse E zuid 2 en spelen op zondag
- De Voetbalclubs FCV, Quick Boys en AC VVV komen uit in de 5e klasse F zuid 2 en spelen op zondag
Van handbalvereniging Loreal komen de dames en de heren allebei uit in de Eredivisie. De Dames I en Heren I van de Venlose Hockey Club spelen beide in Eerste klasse C. HSCV Mustangs is de plaatselijke honkbal- en softbalvereniging en speelt in de 5e klasse.
Sinds 2006 vindt jaarlijks het hardloopevenement de Venloop plaats. Atletiekvereniging Scopias is hiervan medeorganisator.
Elk jaar organiseert de Stichting Venlo Danst in Venlo het Rolstoeldans-evenement Venlo Danst Grenzeloos en in 2011 daarnaast de Open Benelux Kampioenschappen Rolstoeldansen. Het evenement trekt jaarlijks vele honderden bezoekers en dansers uit omliggende landen. De wedstrijd wordt georganiseerd door Stichting Venlo Danst in samenwerking met Rolstoeldansvereniging 4 Wheel Dance onder auspicien van de Nederlandse Algemene Danssport Bond (NADB) en de Stichting Rolstoeldansen Nederland (SRN).[9]
Festivals
Venlo kent meerdere festivals, onder meer:
- Zomerparkfeest - multicultureel muziekfestival
- Chop Till You Drop Outdoor - dance festival
- Nach van 't Limburgse Leed (Nacht van 't Limburgse Lied)
- Nolensparkfeesten
- Nachtwacht
- Texfree Festival
- Lekker Venlo, culinair festival
- Mont Martre Festival, kunstmarkt
- Geulpop Lomm, popfestival aan de hoogwatergeul in Lomm
Natuur en recreatie
- Jachthaven en enkele passantenhavens
- Natuurgebieden onderhouden door Het Limburgs Landschap
- De Grote en Kleine Heide/De Weerd
- Zwart Water (Venlo)
- Onderste en Bovenste Molen
- Het Jammerdaal ('t Jaomerdal)
Zie ook
|
Economie
De detailhandel in de binnenstad van Venlo is al decennia gebaat bij de bezoekers uit het Duitse achterland, vooral afkomstig uit het nabije en dichtbevolkte Ruhrgebied. Deze bezoekers komen naar Venlo om hier op koopjesjacht te gaan. Vooral op Duitse feestdagen, waarbij in Duitsland de winkels verplicht gesloten zijn, is het vaak druk in Venlo. In bepaalde winkels, in de zogenaamde Duitse hoek, wordt men vaak eerst in het Duits aangesproken, alvorens op het Nederlands of het dialect overgegaan wordt. Ook de prijzen stonden bij deze winkels tot voor de invoering van de euro vermeld in de eertijdse munteenheid Duitse mark (DM). Vooral groente en fruit, kaas, Duitse(!) koffie en sigaretten zijn geliefd bij de Duitse bezoekers. Opmerkelijk is, dat een aan het Venloos verwant dialect ook wordt gesproken in het Duitse gebied tot kilometers over de grens, maar dat hangt samen met de historische, politieke en culturele achtergrond van Noord-Limburg en Noordrijn-Westfalen (zie Hertogdom Gelre). Door de speciaal op het Duitse kooptoeristen toegespitste winkelaanbod rondom het plein ontvangt Venlo jaarlijks circa 5 miljoen bezoekers uit voornamelijk het aangrenzende Ruhrgebied.
Het begin van de Venlose industrie begon met bedrijven zoals de boterkleurselfabriek Van der Grinten N.V. en de gloeilampenfabriek Goossens, Pope & Co. Anno 2007 zijn kopieer- en printerbedrijf Océ (voortgekomen uit Van der Grinten N.V.), vervoersbedrijf Frans Maas (met DFDS gefuseerd tot DSV) en kantoorartikelenbedrijf Office Depot bekende bedrijven in Venlo. Maar ook Scheuten Glas en Lagotronics maken hun opmars. Vooral in de vervoersbranche werd Venlo aan het begin van de twintigste eeuw groot, door een strategische ligging aan de grens op een kruising van de Maas en het spoor. De grootste bedrijven-terreinen zijn gelegen in stadsdeel Blerick aan de snelwegen A73 en A67 (Knooppunt Zaarderheiken). Hier ligt ook de grote groente- en fruitveiling ZON.
Er is een goede verbinding met de Duitse A61 (de Linksrheinische Autobahn) en de A40, richting Duisburg. De Maas is enige tijd in mindere mate gebruikt als vervoersader, maar sinds de bouw van de barge-terminal is het vervoer over de Maas voor Venlo weer in opkomst.
Industrie- en handelsgebieden (gemeente)
|
|
|
Prijzen
- 2002 Groenste stad van Nederland
- 2003 Groenste stad van Europa
- 2004-2008 Logistieke hotspot van Nederland (prijs voor beste logistieke knooppunt)
- 2010-2011 Logistieke hotspot van Nederland (samenwerking met Venray)[10]
Stadsfiguren
- Baer de Woers
- Willem en Drieka Buut
- Floets Madam
- Truuj Bolwater
- Hulster Heinke
- Marokko
- Schinkemenke
- Pienda Wullum
- Zeip Jozef
Bekende Venlonaren
Zie Lijst van Venlonaren voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Zie ook
Externe links
- Officiële website
- Kaart 1868 en Satellietfoto 2006
- Oorlogsdoden van gemeente Venlo, website van het gemeentearchief van Venlo
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Venlo op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|
Hanze |
---|
Stadsdelen, wijken en buurten in de gemeente Venlo |
---|
|
Plaats met start- of eindpunt aan het Pieterpad |
---|
Pieterburen · Winsum · Groningen · Zuidlaren · Rolde · Schoonloo · Sleen · Coevorden · Hardenberg · Ommen · Hellendoorn · Holten · Laren · Vorden · Zelhem · Braamt · Millingen aan de Rijn · Groesbeek · Gennep · Vierlingsbeek · Swolgen · Venlo · Swalmen · Montfort · Sittard · Strabeek · Sint-Pietersberg |