Titus Brandsma

Titus Brandsma o.carm. (Anno Sjoerd Brandsma, Oegeklooster (Wonseradeel) bij Bolsward, 23 februari 1881 – concentratiekamp Dachau, 26 juli 1942) was een Nederlands rooms-katholiek theoloog, hoogleraar in de filosofie en publicist die zich actief verzette tegen het nationaalsocialisme. In november 1985 werd hij zalig verklaard door paus Johannes Paulus II.

Leven

Anno Sjoerd Brandsma was een zoon van de melkveehouder en gemeentelijk politicus Titus Brandsma en Tjitje Postma. Het gezin was katholiek in een overwegend calvinistische streek. Hij werd katholiek gedoopt in de Sint-Maartenskerk van Bolsward.

Na de basisschool in Bolsward ging hij naar het gymnasium in Megen (Noord-Brabant). In september 1898 trad hij in het karmelietenklooster in Boxmeer, waar hij de kloosternaam Titus aannam. Hij studeerde in Boxmeer filosofie bij Hubertus Driessen, zijn latere vriend en mentor. In oktober 1899 legde hij zijn eerste kloostergeloften af.

Op 17 juni 1905 ontving hij de priesterwijding. Van 1906 tot 1909 studeerde hij in Rome aan de Pontificia Università Gregoriana (de pauselijke Universiteit Gregoriana), bij Eugenius Driessen, een broer van Hubertus Driessen. In Rome doctoreerde hij in de wijsbegeerte.

Na zijn terugkeer in Nederland werd hij hoogleraar filosofie, sociologie en kerkgeschiedenis in het karmelietenseminarie van Oss.

Vanaf 1916 leidde hij een vertaalproject om de werken van Teresa van Ávila naar het Nederlands te vertalen.

Brandsma werd prior van het karmelietenklooster in Nijmegen en liet er vanaf 1922 de priorij bouwen.

Toen in 1921 controverse ontstond omdat de Gentse kunstenaar Albert Servaes de 14 kruiswegstaties realistischer had voorgesteld dan men gewoon was, hielp Brandsma de controverse op te lossen. Het resultaat was een boek met meditaties over de 14 kruiswegstaties.

Titus Brandsma was een groot promotor van de verering van de heilige Bonifatius en zette zich in voor de oprichting van een Bonifatiusheiligdom in Dokkum.

Lange tijd was hij actief lid van de Internationale Katholieke Esperanto Vereniging.

In 1923 was hij een medestichter van de Katholieke Universiteit Nijmegen (nu de Radboud Universiteit Nijmegen). Hij werd dat jaar hoogleraar in de filosofie en de geschiedenis van de mystiek en in 1932/33 Rector Magnificus. In deze periode werkte hij niet alleen voor de Nederlandse karmelietenprovincie, maar ook voor de heropleving van de Duitse en Amerikaanse karmelietenprovincies, waarheen hij in 1935 een reis ondernam als spreker.

Hij werd datzelfde jaar door Jan de Jong, coadjutor van de aartsbisschop van Utrecht, benoemd tot kerkelijk adviseur van de katholieke pers, een totaal van meer dan dertig katholieke kranten. In zijn lezingen bekritiseerde Brandsma het nationaalsocialisme dat in Duitsland aan de macht kwam. Hij gebruikte ook zijn invloed op de katholieke pers. Met het begin van de Duitse bezetting van Nederland op 10 mei 1940 en het begin van de Jodenvervolging kondigde het katholieke verzet in Nederland op 26 januari 1941 aan dat het de sacramenten zou weigeren aan alle ondersteuners van het naziregime.

Toen de conferentie van rooms-katholieke bisschoppen besloot om geen nazi-propaganda in de katholieke kranten toe te laten, besloot pater Titus Brandsma de bisschoppelijke instructies persoonlijk te overhandigen aan alle krantenredacties. Nadat hij veertien redacteurs had bereikt, werd hij op 19 januari 1942 op instigatie van het Reichskommissariat in het klooster Boxmeer gearresteerd en als ’roodgezinde politieke gevangene’ gevangengezet in gevangenissen in Scheveningen, het doorgangskamp Amersfoort en in Kleef).

Op 19 juni 1942 werd hij overgebracht naar het concentratiekamp Dachau. Zijn gezondheidstoestand ging snel achteruit en na enkele weken werd hij opgenomen in de ziekenboeg. Daar raakte hij na enkele dagen buiten bewustzijn. Op 26 juli 1942 om 13.50 uur gaf een verpleegster hem de dodelijke injectie fenol. Om 14 uur werd hij dood verklaard. De overlijdensakte van de kamparts vermeldt als doodsoorzaak ’Darmkatarrh’ (darmontsteking).

Erkenningen

• Titus Brandsma werd in november 1985 in de Rooms-Katholieke Kerk zalig verklaard door paus Johannes Paulus II. Zijn feestdag wordt gevierd op 27 juli in de orde van de karmelieten en in de Nederlandse kerkprovincie.
• In 2005 werd hij door de inwoners van Nijmegen verkozen tot de grootste Nijmegenaar.
• In Nijmegen staat een Titus Brandsma Gedachteniskerk.

Verwijzingen

 

artikelkiem