Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Zwagermieden Zwaagwesteinde
De Zwagermieden is een weidegebied in de Nederlandse provincie Friesland. Het waterrijke gebied wordt begrensd door de Petsloot, de Kollumerzwaagstervaart, Easterbroeksterwei en de Miedwei, en bestaat uit laaggelegen veen en klei-op-veen.[1] Het gebied ligt op en aan de noordelijke flank van het Drents Plateau op de overgang van het oudere zandlandschap naar het jongere veen en kleilandschap. Het gebied is aangewezen voor (agrarische) natuurontwikkeling en bevat naast percelen van Land van Ons ook een in 2004 nieuw aangelegd SBB Natuurreservaat. Mogelijk dat dit reseveraat gerealiseerd is via de ruilverkaveling Kollumerland. Samen met Lauwersmeer, Triemen, Houtwiel, Ottema-Wiersma reservaat en Groote Wielen complex maakt het onderdeel van van een natte as van natuurgebieden. In het centrum van het gebied liggen een paar broekbosjes. De plassen zijn begin vorige eeuw drooggelegd[2].
De streek Zwagermieden ligt binnen de ring gevormd door de dorpen Westergeest,Damwoude, Driesum, Kollumerzwaag en Zwaagwesteinde
[3][4].
Het vogelreservaat Zwagermieden wordt begrensd door de Petsloot, de Kollumerzwaagstervaart, Easterbroeksterwei en de Miedwei en bestaat uit laaggelegen veen en klei-op-veen.[5] Het gebied ligt op en aan de noordelijke flank van het Drents Plateau op de overgang van het oudere zandlandschap naar het jongere vveen en kleilandschap. Het gebied is aangewezen voor (agrarische) natuurontwikkeling en bevat naast percelen van Land van Ons ook een in 2004 nieuw aangelegd SBB Natuurreservaat. Mogelijk dat dit reseveraat gerealiseerd is via de ruilverkaveling Kllumerland. Samen met Lauwersmeer, Houtwiel, Ottema-Wiersma reservaat en Groote Wielen complex maakt het onderdeel van van een natte as van natuurgebieden. In het centrum van het gebied liggen een paar broekbosjes. De plassen zijn begin vorige eeuw drooggelegd[6].
Vroeger liep in de Zwagermieden het stroomdal van de Oude Zwemmer, een waterloop ten noordoosten van de Zwagermieden die in de Petsloot uitkomt. In het natuurgebied zijn nog sporen te vinden van vier plassen die hier vroeger lagen. Zoals het moeras De Brekken aan de Petsloot.
Geologie, Prehistorie, Landschaphistorie
Het Ontstaan_van_de_Nederlandse_ondergrond werd gevormd in het Saalien of Drenthien (370.000-130.000 jaar geleden) toen het landijs heel Noord West Europa bedekte en tot Midden Nederland kwam. Bij deze voorlaatste ijstijd lag hier 300m landijs waarbij het Drents Plateau, de Hondsrug en de oerbeekdalen als de Hunze en Drentse Aa door het smeltwater ontstaan zijn een dikke keileemlaag afkomstig van het landijs. Bij de laatste ijstijd 20.000 jaar geleden bereikt het landijs Zwagermieden niet en ontstaat een duinlandschap en stuifzanden zoals de Friese Wouden met hun zandafzettingen. In de laatste ijstijd, het Weichselien ontstonden pingo’s of vorstheuvels doordat grote concentraties water in de ondergrond bevroren (permafrost). Ondergronds water zette door bevriezing uit en vormde een grote ijslens en de bovenliggende grond werd opgetild tot een heuveltje. Toen het klimaat weer warmer werd tijdens het [Holoceen] smolt het ijs en vormde een wal rond het nu ontstane meer. De oude Beekdalen werden opgevuld met dekzand. 2000 jaar terug is alle koude weg en tijdens het interglaciaal komt de zee omhoog en verdwijnt de Noordwesthoek van Europa onder hoogveen. Het gebied is dan kwelder en wordt niet bewoond[7].
In de laatste ijstijd, het Weichselien ontstonden pingo’s of vorstheuvels doordat grote concentraties water in de ondergrond bevroren (permafrost). Ondergronds water zette door bevriezing uit en vormde een grote ijslens en de bovenliggende grond werd opgetild tot een heuveltje. Toen het klimaat weer warmer werd tijdens het [Holoceen] smolt het ijs en vormde een wal rond het nu ontstane meer.
De oude Beekdalen werden opgevuld met dekzand. 2000 jaar terug is alle koude weg en tijdens het interglaciaal komt de zee omhoog en verdwijnt de Noordwesthoek van Europa onder hoogveen. Het gebied is dan kwelder en wordt niet bewoond[8][9][10][11][12][13][14] .
Middeleeuwen
Tijdens de Grote Ontginning komen de nieuwe bewoners vanuit de kleigebieden via de toen ontstane beeklopen en veenriviertjes het gebied in. Sinds de 13e eeuw wordt turf gewonnen uit Zwagermieden dat tijdens het interglaciaal ontstaan is. Rondom 1400 verdwijnt de bewoning van de nu lagere mieden naar de dan hogere zandruggen[15]. Tegen het einde van de Middeleeuwen was de ontging voltooid. Mieden zijn laaggelegen hooilanden die niet bemest werden omdat ze vaak ver van de boerderij lagen[16] [17] [18].
Na de Gouden Eeuw
Door afgraven van het veen en door inklinking is de bewoning verschoven naar de zandruggen en liggen de Mieden lager en zijn veel natter door ontwatering waardoor alleen hooi gewonnen wordt in de drogere zomer. Na de 18e eeuw wordt ook het veen onder de kleilaag gewoonen en daar wijzen de verlande petgaten met riet en de wijken en kanalen op[19].
Waar nu rietvelden zijn lagen vroeger petgaten lagen waar in de 19e eeuw nog turf gewonnen werd. De boerderijen stonden met het bijbehorende vee en bouwland in het dropslint Zwaagwesteinde, Kollumerzwaag Driesum, Westergeest en De Triemen. Sinds 1800 is het veenweidegebiede weing veranderd. Na de turfwinnning was het veenweidegebied eigenlijk alleen nog maar geschikt als hooiland. In de 20ste eeuw is het gebied rondom "De Dolle" in beheer geweest als weideperceel en hooiland en kent weinig kruiden[20]. De Oude of kleine Zwemer liep vol in dit gebied bij hoog water. Het is een stroom vanuit de middeleeuwen gevoed met zoutwater en voor de middeleeuwen werd de Zwemmer gevoed met zoet water uit het veen. Wat hoog lijkt in het gebied is laag geweest. De klei rug is een kreekrug van vroeger dat vroeger vlak geweest moet zijn geweest. In 1926 is er een weg, een dijk en een sloot aangelegd waardoor het aan het einde van een watergebied is komen te liggen. Met de aanleg van het kanaal konden in 1910 de overige plassen droog gelegdeggen. Het veenweidegebied van de Zwagermieden is heel anders dan het veenweidegebied in Holland.
Infrastructuur
Begin jaren '30 is het gebied ontsloten door de Miedwei. De ontwatering van de wieden gebeurt door greppels. De grond is knipklei die slecht geschikt is akkerbouw. Het is klei die niet droog wil worden als het nat is en die snel verzuurd wat voor het bodemleven wel aandacht geeft. De grondstoorten in het gebied zijn zand, veen en klei.
Land van Ons, de Toekomst en Onderzoek
Eind 2020 heeft Land van ons Triemen( 4 hectare, De Zwagermieden) aangekocht en in 2021 is dit gevolgd door een 16,4 hectare groot "De Dolle" perceel gelegen aan de Miedwei in de Zwagermieden naast een terrein van Staatsbosbeheer, net als bij Holtesch en Hezenes(Diever).
De Kleine, Nieuwe of Oude Zwemmer
De Zwagermieden liggen aan de Kleine of Oude Zwemmer, een beek die door de Zwagermieden stroomt en dit beekdal vormde vanaf de 7e eeuw het beginpunt voor de veenontginningen. Van het vroegere veestroompje "De Kleine Zwemmer" is nog een baan van klei in het landschap overgebleven en op de reliëfkaart is de oude verkavelingsstructuur goed te zien[21]. In 1776 is het Nieuwe Kanaal of De Zwemmer aangelegd en De Nieuwe Zwemmer werd in 1881 belangrijk verbreed. Voordat het kanaal Nije Swemmer (Nieuwe Zwemmer) gegraven werd verzorgde de Oude Zwemmer(Aldswemmer) nog de afwatering van de Zwagermieden wat soms wateroverlast gaf bij Dokkum.[22].
Onderzoek en Monitoring
Bij andere aangekochte gebieden werken Land van Ons vaak samen met universiteiten(Leiden, Rug, Amsterdam) en andere Inventariesatieorganisaties om in een langduring traject het herstel van biodiversiteit en landschap te volgen. Plaatselijk, ook voor het perceel op de Zwagermieden, worden vrijwilligers-beheerteam gevormd, die gaan over de inrichting van het perceel. Monitoringteams kunnen een Bioblitz houden. Verwacht kan worden dat de nadruk op Weidevogels zal liggen. De Zwagermieden hebben een behoorlijke kweldruk waardoor de sloten een bovengemiddelde waterkwaliteit hebben wat tot een hoge dichtheid aan slakjes en modderkruipers leidt. Op waarneming.nl is de Biodiversiteit te bewonderen.
Flora
Het landschap van Zwagermieden is al honderden jaren niet aangetast en ook de flora is hier van oudsher aanwezig zonder grootschalige inzaaing met bijzondere planten als Stijve moerasweegbree, kleinste egelskop[23]. De Zwagermieden is een bolwerk voor de Welriekende agrimonie.
Bouwplan
Het land wordt extensief gebruikt als wei- en hooiland en enkele boerenpercelen dienen nog als aardappel- en maïsland. De Zwagermieden is vooral een vogelgebied dat volloopt door de Zwemmer. Op het land grazen 20 kleine geharde Ierse Dexter koeien, een ras van ongeveer een meter hoog en voldoen aan ‘Agrarisch met waarden – open gebied’. In het voorjaar wordt de waterstand verhoogd om een plas dras situatie te creeren en zal eind juni gemaaid gaan worden gevolgd door begrazing met koeien en bemesting met vaste mest. De Greppels worden 'verslenkt' en robuster om het water vast te houden. Er zijn nu smalle zwartstroken met niet inheemse bloemen gemaakt. De bedoeling was om voor de kievit zwarte grond met mais aan te legggen omdat kievit veel op akkerland zit. Omdat de jongen daar niet op kunnen groeien is het nut beperkt. Maaisel uit SBB beheerd gebied wordt aangebracht in vijf stroken in het gebied. De bedoeling is dat er ook percelen gehooid gaan worden terwijl hooien steeds minder gebruikelijk is in Nederland. Mogelijk dat ingeschreven wordt op pakketten als reguliere plasdras, greppel-plasdras, kruidenrijk grasland, ruige mest, legselbeheer en grasland met rust periode.
Visie
Gronden aan De Dolle hebben de bestemming ‘Agrarisch met waarden – besloten gebied’ met extra bestemming ‘Waarde – landschap’ en ook in het Zoekgebied water. De bedoeling is om de percelen voor Weide vogels in te richten.[24]
Links
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Zwagermieden op Wikimedia Commons.
Tijdlijn
| Tijdlijn van Zwagermieden en Triemen | |
|---|---|
| 2020 Maart |
|
| 2020 Augustus 26 | Overdracht 4 ha Zwagermieden-Triemen, overweging Triemen 2/Zwagermieden |
| 2021 April |
|
| 2021 Mei | Geen Webinars maar een podcast over de Zwagermieden |
| 2021 Augustus 14 | Landelijke Percelenroute Zwagermieden/Triemen |
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Landschappen Land van Ons |  |
|---|
|
Percelen van Land van Ons: Holtesch · Onneresch · Zwagermieden · Oude Ade · Zwagermieden_Triemen · Lettele_Deventer · Noordbeemster_Avenhorn · |
Literatuur, referenties
↑ Nieuwsblad Noordoost Friesland, Nieuwsblad Noordoost Friesland, "Bosje wijkt voor kansen weidevogel", 19 februari 2021. Geraadpleegd op 21 februari 2021. ↑ [Worst & Susanne Coppens (Cultuurland Advies)]; prof. dr. Hans Mol, prof. dr. Gilles de Langen, Landschapsbiografie van Noardeast-Fryslan. ↑ [Tomson, J.H.B.W. Elgershuizen, G.J. Bekker, W.E.M. Laane, S.H. Hosper, C. Kwakernaak, J. van Baalen, D.E.H. Wansink]; Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat (RWS), Directie Zuid-Holland (ZH), Ecologische structuur: natte as Friesland Deltagebied. https://www.rijkswaterstaat.nl/. ↑ a b SGB Noordelijke Friese Wouden, Gemeenten in Noordoost Friesland, Wandelroute 25. De Triemen - Zwagermieden. Provincie Friesland (juli 2021). Geraadpleegd op juli 2021. ↑ [Wiersma]; Kennis Centrum Landschapl, Open Akkercomplexen in Friesland. Kennis Centrum Landschap RuG (22 februari 2021). ↑ [Hacquebord]; Natuurwetenschappelijke commissie Utrecht, KOLLMERLAND EEN KULTUURLANDSCHAP VAN UITZONDERLIJKE BETEKENIS (2006). ↑ De Vries, Gerben; Theo Spek, Noordelijke Friese Wouden. Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen (juli 2021). Geraadpleegd op juli 2021. ↑ Wesselingh, Frank; Educatieve dienst Naturalis, Geologie van Nederland-ZeekleiLandschap. Naturalis (juli 2021). Geraadpleegd op juli 2021. ↑ Wesselingh, Frank; Educatieve dienst Naturalis, Geologie van Nederland-Laat Pleistoceen. Naturalis (juli 2021). Geraadpleegd op juli 2021.
