Wervel (anatomie)

Zie ook : wervel (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "wervel".

---

Twee nekwervels van de cervicale wervelkolom.

Een dwarsdoornede van een nekwervel.

Een wervel(been) oftewel vertebra is een bot van de wervelkolom (ruggegraat).

Wervels bij de mens

De menselijke wervelkolom bestaat uit 33 of 34 wervels. Bijna alle wervels hebben dezelfde basisvorm. Ze bestaan uit een wervellichaam (lat.: corpus vertebrae) met daar aan vast de wervelboog (lat.: arcus vertebrae). Beide delen worden met elkaar verbonden door boogvoetjes (lat.: pediculi). De dorsale zijde van het wervellichaam en de wervelboog vormen het wervelkanaal (lat.: canalis vertebralis), waar het ruggenmerg door heen loopt. Aan elke wervel zit een aantal uitsteeksels waar spieren en gewrichtsbanden aan vastzitten. Het doornuitsteeksel (lat.: processus spinosus) zit aan de achterzijde en is op de rug te voelen en te zien. De processus transversus zit aan de laterale zijde. Deze uitsteeksels verschillen, afhankelijk van de wervels waar ze aanwezig zijn. Zo is het doornuitsteeksel gespleten in de cervicale wervels (C3-C6) en wijst het naar dorsaal (ruggezijde). Bij de thoracale wervels is het echter puntig en wijst naar caudaal (dakpansgewijs). Het doornuitsteeksel bij de lumbale wervels is rechthoekig en wijst naar dorsaal (ruggezijde).

Naast de basiskenmerken heeft elke soort wervel zijn eigen specifieke kenmerken. Bij de mens zijn dit:

Cervicale wervelkolom

De cervicale wervelkolom bestaat uit 7 nekwervels of halswervels. De bovenste nekwervel (C1) ondersteunt de schedel en wordt de atlas genoemd. De tweede nekwervel (C2) wordt axis of draaier genoemd. De atlas en de axis kunnen ten opzichte van elkaar veel meer draaien dan andere wervels. De overige nekwervels worden aangeduid met C3 t/m C7 (van bovenaf geteld). C7 wordt vanwege zijn grote doornuitsteeksel ook wel vertebra prominens genoemd, omdat het bij de meeste mensen de eerste wervel is die van buitenaf te identificeren is. De stand van de gewrichtsvlakjes waarmee de wervels onderling met elkaar zijn verbonden is vrij vlak, waardoor in dit gedeelte van de wervelkolom de meeste bewegingsmogelijkheden bestaan.

Zoals er zeer veel overeenkomsten zijn met andere zoogdieren, betreft dat ook de nekwervels, namelijk hebben ze er allemaal 7, óók de giraffe.

Thoracale wervelkolom

De thoracale wervelkolom bestaat uit 12 borstwervels, rugwervels of vertebra thoracica. Door hun vorm zijn niet alle bewegingen mogelijk. De doornuitsteeksels van deze wervels wijzen schuin naar onderen, en liggen als het ware als dakpannen wat over elkaar. Wanneer iemand ouder wordt en de tussenwervelschijven dunner worden, dan kan iemand een gebogen bovenrug krijgen, doordat de achterzijde van de wervels door die dakpanconstructie minder inzakt. De thoracale wervels worden aangeduid met Th1 t/m Th12 (van bovenaf geteld), of soms T1 t/m T12.

De ribben sluiten aan op deze wervels.

Dit gedeelte van de wervelkolom wordt ook wel dorsaal genoemd, en soms worden de wervels dan D1 t.e.m. D12 genummerd. Die nummering met de letter 'D' wordt echter sterk afgeraden, omdat internationaal vooral de naam thoracaal (T) gebruikt wordt.

Lumbale wervelkolom

Het onderste deel van de rug bestaat uit 5 lendenwervels (L1 t/m L5, van bovenaf geteld). In vergelijking met de andere wervels hebben deze wervels een groter wervellichaam, vanwege het gewicht dat ze moeten dragen. De doornuitsteeksels van deze wervels wijzen recht naar achteren. De stand van de gewrichtsvlakken waarmee de wervels onderling zijn verbonden, maakt dat in dit deel van de wervelkolom het best voor- of achterwaarts kan worden bewogen.

Heiligbeen

Het heiligbeen (os sacrum) is één botstuk dat bestaat uit 5 met elkaar vergroeide wervels. Ze worden aangeduid met S1 t/m S5.

Stuit

Het staartbeen (os coccygis) of de stuit bestaat uit 4 (ook wel 3 of 5) met elkaar vergroeide wervels.

Skelet