Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Werner van Oberwesel
| Werner van Oberwesel | ||
| Schilderij van Werner (Joods Museum, Berlijn) | ||
| Schilderij van Werner (Joods Museum, Berlijn) | ||
| Geboren | 1271 te Womrath | |
| Gestorven | 1287 te Oberwesel | |
| Verering | Rooms-Katholieke Kerk | |
| Naamdag | 19 april | |
| Attributen | sikkel, schep, emmer | |
| Beschermheilige voor | wijnbouwers | |
| Lijst van christelijke heiligen | ||
De heilige Werner van Oberwesel, ook Werner van Bacharach en Werner van Womrath, (Womrath, Hunsrück, 1271 – 1287) was een Duits dagloner die bij een joodse familie werkte. Zijn mysterieuze dood leidde via geruchten tot ernstige beschuldigingen aan het adres van de joden en de verering van de jongen als volksheilige.
Achtergrond
Op Witte Donderdag of Goede Vrijdag 1287 werd het lichaam van de 16-jarige jongen nabij Bacharach dood aangetroffen. In de antisemitische tijdgeest die toen heerste werd gesteld dat hij het slachtoffer was van een rituele moord door de joden, die zijn bloed hadden gebruikt voor het Pesachfeest. Daarop volgde een pogrom, die zich niet beperkte tot de streek van Midden-Rijn, maar zich uitbreidde tot de Moezel en Beneden-Rijn. Keizer Rudolf I trachtte de gemoederen te bedaren maar Werner groeide niettemin uit tot een volksheilige. De verering werd nadien officieel erkend. Het „Wernerfeest” bleef tot 1963 gevierd in het bisdom Trier, waarna de verering werd opgeheven.
Verering
Nadat de joden werden beschuldigd van de moord op de jongen wendden zij zich voor hulp tot keizer Rudolf. De keizer was ervan overtuigd dat er geen enkele grond bestond voor de beschuldigingen. Hij legde degenen die zich schuldig hadden gemaakt aan jodenvervolging een boete op en beval het lichaam van de jongen te verbranden, om verdere verering van Werner te voorkomen. Men volgde de instructies om het lichaam te verbranden echter niet op en al sinds 30 april 1287 zouden de eerste wonderen aan het graf van de als martelaar vereerde Werner hebben plaatsgevonden. Vanaf 1289 begon men in Bacharach de Kunibertkapel te vergroten tot een martelaarskapel, de huidige Wernerruïne. Het bezoek aan de kapel werd met een aflaat beloond en de uitbreiding van de kapel moest het bouwbegin markeren van een grote kerk. Maar het werk werd niet voltooid omdat de aartsbisschop van Trier op de bouwkas beslag liet leggen. Ook de latere hervatting van de bouw mislukte omdat de verering van Werner minder populair werd en de inkomsten voor de geplande kerk terugliepen.
Paltsgraaf Lodewijk III lanceerde pogingen om de cultus rond Werner nieuw leven in te blazen. Opeenvolgende canonisatieverzoeken tussen 1426 en 1429 brachten tenslotte de officiële erkenning. De bouw van de kapel werd nu hervat en voltooid. Nadat in 1548 een deel van de relieken naar Besançon werden overgebracht, verbreidde de Werner-verering zich ook in de Franse contreien.
Hoewel de Wernerkapel te Bacharach in de 17e eeuw werd verwoest en de relieken van Werner verloren gingen, bleef het bisdom Trier tot 1963 het feest van Werner vieren.
Een tweede plek waar Werner werd vereerd was de ziekenhuiskapel te Oberwesel, ongeveer 7 kilometer stroomafwaarts van Bacharach. Deze Wernerkerk werd gedeeltelijk verwoest in 1689, maar het koor bestaat nog altijd. In de jaren 1910-1911 werd in Womrath een aan Werner gewijde kapel gebouwd.
Legende
Rond 1300 ontstond over de vermoorde jongen in drie talen (Latijns, Duits (Hoogduits) en Nederlands (eigenlijk Nederduits)) de legende over een ernstige vorm van heiligschennis. De joden zouden Werner aan de voeten hebben opgehangen om hem een reeds ingenomen hostie te ontnemen. Aansluitend gooiden ze hem in de Rijn. Op de plaats waar zijn lichaam in Bacharach zou zijn aangespoeld, werd de Wernerkapel gebouwd.[1]
Onderzoek
In de middeleeuwen waren er veel antisemitische legenden in omloop. Beschuldigingen van rituele moord en hostieschennis of, bij het ontstaan van epidemieën, van het vergiftigen van waterbronnen, wakkerden de vijandige gevoelens van de volksmassa jegens joden aan. Nieuwe studies gaan ervan uit dat Werner waarschijnlijk het slachtoffer was van een zedenmisdrijf. Met de valse beschuldiging aan het adres van de joden zou de dader met succes de aandacht van zich hebben weten af te leiden.
Literatuur
- Heinrich Heine verwerkte de legende in zijn fragmentarische vertelling Der Rabbi von Bacherach.[2]
(de) Paul Gerhard Aring: Werner von Oberwesel. In: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon (BBKL). Deel 13, Herzberg 1998, ISBN 3-88309-072-7, kol. 837–838 (verkorte actuele versie), (gearchiveerde versie(?)(vertaal via:
))- Rheinfriede Gleisner, Nach Juden-Pogromen kam Heiligen-Legende; in: Hunsrücker Zeitung, 18 april 1987, p. 27.
- (de) Gottfried Kentenich: (Diözesanheiliger von Trier) Werner. Diöcesanheiliger des Bisthums Trier (In: Allgemeine Deutsche Biographie) Duncker & Humblot, te Leipzig 1910, deel 55, p. 45-46.
- Gerd Hergen Lübben: Der Textfund zu Bacherach; in: Die Brücke – Forum für antirassistische Politik und Kultur, Heft 140, 2/2006 (Saarbrücken), p. 126–128.
- Gerd Mentgen, Die Ritualmordaffäre um den „Guten Werner“ von Oberwesel und ihre Folgen; in: Jahrbuch für Westdeutsche Landesgeschichte 21 (1995), p. 159–198.
- Werner Wendling, Der „gute Werner“ hat ausgedient; in: Rhein-Hunsrück-Zeitung, 4 juli 2006, p. 17.
- Thomas Wetzstein, Vom „Volksheiligen“ zum „Fürstenheiligen“. Die Wiederbelebung des Wernerkults im 15. Jahrhundert; in: Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte 51 (1999), S. 11–68.
- Daniela Wolf Ritualmordaffäre und Kultgenese. Der „gute Werner von Oberwesel“; Bacharach: Bauverein Wernerkapelle Bacharach, 2002; ISBN 3-00-009539-X .
- Pauer/Rautenberg (seminarieproefschrift), Werner von Bacherach, historische und literarische Quellen, Uni-Hamburg, SS 2006 online (geraadpleegd juli 2011; PDF; 416 kB) )
Zie ook
Weblinks
(de) ADB:Werner (Diözesanheiliger von Trier) op Wikisource
| Bronnen, noten en/of referenties
|
