Waldenzen

De waldenzen waren christenen die zich nog voor de tijd van de Reformatie buiten de Rooms-Katholieke Kerk bevonden. Zij werden door de Kerk van Rome vervolgd als ketters. De huidige waldenzen zijn een gereformeerd protestants kerkgenootschap.

Benamingen

De waldenzen stonden ook bekend vallenses, valdesi of vaudois. In de streek van Lyon stonden zij ook bekend als de armen van Lyon of Leonistae.

Oorsprong

Meestal wordt gesteld dat de beweging ontstond als volgelingen van Petrus Waldo (Pierre Vaudès) (ca. 1140 – ca. 1218).

Een aantal historici vindt het waarschijnlijker dat zij bekend kwamen te staan als vallenses omdat zij in de valleien tussen de bergen woonden. Later werd een l vervangen dor een d. De naam van Petrus Waldo kan afgeleid zijn van de beweging in de plaats van andersom. De naam waldenzen werd al 70 jaar vóór Waldo gebruikt en 40 jaar vóór Waldo werd er al een polemische tekst geschreven ’tegen de vallei-mensen’ (contra valdenses).

Een oudere etymologie stelde dat de term afkomstig is van ’dichtbeboste valleien’ (valle densis) in het Latijn.

Ook een afleiding van het woord ’Wald’ (woud) behoorde tot de voorgestelde mogelijkheden.

De waldenzen woonden in het gebied van Piemont, dat een deel is van het oude Lombardije. Dit is nu een streek in Opper-Italië.

Vroege geschiedenis

In de gebieden waar de waldenzen woonden, waren in de vierde eeuw al christelijke gemeenten. De waldenzische predikant en geschiedschrijver Léger stelde dat de apostel Paulus hier gemeenten had gesticht op zijn doorreis naar Spanje.

Petrus Waldo

Petrus Waldo (Pierre de Vaux / Pierre Vaudès) was een rijke koopman uit Lyon in Frankrijk. Uit belangstelling voor de Bijbel, vroeg hij twee priesters om enkele passages uit het Nieuwe Testament voor hem te vertalen. Hij begon met mensen te praten over het christelijke leven zoals beschreven in deze passages. Ook anderen begonnen een eenvoudige christelijke boodschap te prediken. Zij kwamen bekend te staan als de armen van Lyon.

In het noorden van Italië was een gelijkaardige groep, de armen van Lombardije, die mogelijk een voortzetting waren van de Humiliati, met Arnoldus van Brescia als één van hun predikanten.

Na vijf jaar hoorde de aartsbisschop van Lyon, Jean Bellesmains, over de activiteiten van Waldo en de anderen. Volgens de kerkelijke voorschriften mocht niemand prediken tenzij hij toestemming en goedkeuring van de bisschop had, dus beval de aartsbisschop dat deze activiteit moest worden stopgezet.

Alexander III organiseerde in 1179 een kerkvergadering, en ook Waldo trok er met enkele anderen heen om bij de paus om erkenning de vragen voor hun vereniging „voor het verkondigen van het evangelie”. In de plaats van hen te steunen, verbood de paus hun activiteiten. Waldo en zijn aanhangers negeerden de pauselijke orde en zetten met meer ijver hun activiteit voort, zelfs buiten hun gebied.

In 1184 verklaarde de nieuwe paus Lucius III hen op de Synode van Verona, waar ook keizer Frederik I aanwezig was, tot ketters, vooral omdat zij als leken, zonder door de „Heilige Stoel gezonden te zijn”, dus buiten de controle van de Kerk, het evangelie verkondigden. De waldenzen gaven hun activiteiten niet op, maar begonnen nu ook te verkondigen dat „God een eenvoudig gebed van de mens uit het hart hoort, net zoals hij de gebeden van de priesters in de tempel hoort”.

Geloofsinhoud

De waldenzen spraken over een christendom waarvan de enige basis de Bijbel was, en dat gewoonten en ceremonies achterwege liet waarvan ze vonden dat deze geen Bijbelse oorsprong hadden. Zij waren vooral gekant tegen de beeldenverering, heiligenverering, het vagevuur, de kinderdoop en het bidden voor overledenen. De kerkelijke regel dat men op vrijdag geen vlees mocht eten, verwierpen zij. Zij noemden de Kerk van Rome ’de hoer van Babylon’ (uit de Openbaring van Johannes), lang voor de reformatoren met dit idee kwamen.

Vervolgingen

Toen Innocentius III in 1252 de pauselijke troon besteeg, was een van zijn eerste acties het uitgeven van de bul Ad extirpanda om Zuid-Frankrijk van de ’heresie’, zowel van de waldenzen als de katharen, te reinigen. Met de medewerking van de lokale overheden, werd een leger van ridders gevormd en de stad Béziers belegerd, waar vele katharen woonden. Duizenden stierven de marteldood en slachtpartijen volgden ook in andere steden.

Ondanks de vervolgingen hebben de waldenzen zich in verschillende, gedeeltelijk met elkaar verbonden groepen over een groot deel van Europa verspreid. De inquisitie verscherpte de vervolging en in het jaar 1487 verklaarde paus Innocentius VIII een kruistocht tegen de waldenzen.

Katharen

In dezelfde periode als de waldenzen was er in 12e en 13e eeuw in het zuiden van Frankrijk ook de albigenzen (katharen). Zij hadden een aantal zienswijzen gemeenschappelijk, maar waren duidelijk te onderscheiden groeperingen. De waldenzen predikten onder andere tegen de dualistische dwaalleer van de katharen.

Reformatie

Tijdens de Reformatie werden sommige waldenzen gemakkelijk geassimileerd in de protestantse kerken met gelijkaardige theologie.

In 1532 ontmoetten de waldenzen formeel Duitse en Zwitserse protestanten. Zij maakten aanpassingen om beter overeen te komen met de gereformeerde kerk.

Waldenzen buiten Piemonte (Bohemen, Frankrijk, Duitsland), sloten zich aan bij de plaatselijke protestantse kerken.

Nieuwe tijd

Pas in 1848 ontvingen de Italiaanse waldenzen in een document van koning Charles Alberto van Sardinië en Piemonte rechten als burgers en de garantie om hun christelijke ritus uit te oefenen.

Vanwege de grote golf van emigranten uit Italië naar Zuid-Amerika tussen de jaren 1880 en 1914 wonen er momenteel ongeveer 13.300 waldenzen in Argentinië en Uruguay. Er zijn ongeveer 48.000 waldenzen over de hele wereld, exclusief diegenen die zich hebben aangesloten bij lokale protestantse kerken (met o.a. 4.000 gelovigen in Duitsland, en meer in Frankrijk en in de VS zoals New York en North Carolina.)

Bibliografie

• Joannes Florentinus Martinet, Kerkelijke geschiedenis der Waldensen, in de valleijen van Piemont, tot op het jaar 1775, Ten Brink & De Vries, 1826.
• Waldenses in: Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia Online
• https://stadtlexikon.karlsruhe.de/index.php/De:Lexikon:ereig-0063

  (en) Waldensians, in: Catholic Encyclopedia, New York, Robert Appleton Company, 1907-1912. (vertaal via: )

Verwijzingen

	Werk in uitvoering
	Iemand is nog met dit artikel bezig. Kom later terug om het resultaat te bekijken.

Bronnen, noten en/of referenties

Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Waldensians op Wikimedia Commons.