Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Vogelen (observatie)
Vogelen is het bekijken, het determineren (op naam brengen), tellen en inventariseren van vogels en het doen van onderzoek naar bijv. gedrag en ecologie. De beoefenaars van dit vakgebied worden vogelaars genoemd, deftiger aangeduid als (amateur)-ornithologen, of (amateur)-veldornithologen.
Een aanvaardbare omschrijving van een vogelaar zou kunnen zijn: iemand die min of meer gestructureerd kijkt naar vogels in het open veld[1].
Een belangrijk doel van het vogelen is het verwerven (en toetsen) van kennis van vogels. Daarvoor is in eerste instantie weinig anders nodig dan een goed waarnemingsvermogen, een vogelgids, een boekje voor het op naam brengen van soorten, en een verrekijker. De nadruk kan daarbij liggen op de beleving van de natuur en de vogels in het bijzonder. Velen blijven de hobby hun leven lang beoefenen.
Geschiedenis
Het kijken naar vogels als hobby heeft een traditie die lang teruggaat. In de afgelopen vijftig jaar hebben zich een aantal veranderingen voorgedaan. Aanvankelijk lag de nadruk op soortherkenning. Vijftig jaar geleden waren daar in Nederland maar weinig geschikte boeken voor. Genoemd kunnen worden:
- Zien is kennen
- Van Dobben – Wat vliegt daar?
In die tijd had lang niet iedereen een kijker.
Het belangrijkste verschil tussen de situatie van vijftig jaar terug en nu was dat indertijd niemand wist wat en waar alles zat. Er waren al wel enkele bekende “hotspots”, waar groepjes vogelaars elkaar regelmatig ontmoetten en informatie uitwisselden. Met het publiceren van ervaringen in (regionale) tijdschriftjes werd toen een begin gemaakt.
Nog in de jaren zeventig was het aantal waarnemers en het aantal waarnemingen uiterst beperkt. De eerste avifauna van Noord-Holland (die verscheen in 1971) kwam tot stand op basis van de waarnemingen van vijfendertig vogelaars!
“Vogelen in de eigen omgeving had vijftig jaar geleden een zeer avontuurlijke kant, die alleen te vergelijken is met bezoeken die vogelaars in deze tijd brengen aan Kazachstan, de regenwouden in Brazilië of Afrika. Het verschil is dat van die laatste gebieden tegenwoordig vaak goede vogelgidsen bestaan met uitgebreide habitatbeschrijvingen. Maar die waren er ruim vijftig jaar geleden nog niet voor de eigen omgeving. Iedere excursie buiten je woonplaats bracht verrassingen. In zekere zin begon de Camargue in je achtertuin. Door het ontbreken van goede vervoersmogelijkheden en (door) slechte verbindingen was het landschap nog leeg. De stilte was overal om je heen. De vogelaar die in het weekend op stap ging, was vaak letterlijk alleen in de ruimte. Bovendien kwam hij meestal niet ver, hij had alleen een fiets”[2].
In de jaren vijftig van de 20e eeuw verscheen een vogelgids, die voor de geschiedenis van de veldornithologie in Nederland van eminent belang is geweest:
- R.T. Peterson, G. Mountfort & P.A.D. Hollom A Field Guide to the Birds of Britain and Europe London: Collins, 1954 (Nederlandse vertaling en bewerking mr. J. Kist) – Vogelgids voor alle in ons land en overig Europa voorkomende vogelsoorten Amsterdam: Elsevier, 1954
Vijftig jaar geleden werd er vrijwel alleen naar vogels gekeken door mannen. De psychologische verklaring daarvoor werd gezocht in de opvatting dat vogelen een gesublimeerde vorm van jagen is. De emancipatie is ook hier merkbaar. Tegenwoordig is het percentage vogelende vrouwen aanzienlijk groter [3].
De uitrusting
Benodigdheden die men bij het vogelen kan gebruiken, zijn:
- een vogelboek
- een vogeldagboekje
- een verrekijker en/of telescoop
- nootjes, pinda's, vogelvoer, vogelzaad, broodkorstjes
- een cd- of mp3-speler
Twitchen
Twitchen is een woord afkomstig uit de Engelse vogelaarsscene en overgenomen door de fanatiekere vogelaars in Nederland en België. Twitchen betekent het bewust opzoeken van een bijzondere vogel, geïnformeerd door derden. Sommige mensen hoeven hiervoor maar een blokje om, anderen rijden hiervoor het gehele land door. Dit fenomeen is een individueel gebeuren en wordt niet uitgedragen of georganiseerd door een vereniging of organisatie. Wel is er een stichting Dutch Birding Association welke een tweemaandelijks hoogglans tijdschrift Dutch Birding publiceert. Hierin worden waarnemingen van bijzondere vogels beschreven en worden identificatieartikelen aangeboden over moeilijk te determineren soorten. Ook in andere bladen, zoals regionale en provinciale tijdschriften, worden waarnemingen van de bijzondere soorten gepubliceerd. Kenmerken van een twitcher zijn moeilijk te geven, maar de fanatiekere vogelaars zijn in het bezit van een semafoon, een mobiele telefoon en maken vaak speciale afspraken met hun werkgever om in geval van 'calamiteiten' (een nieuwe soort voor hun lijst) direct op pad te kunnen gaan.
Beschermen
Vogelbeschermers komen op voor het bedreigde bestaan van vele vogelsoorten. Vele verenigingen ondersteunen het beschermingswerk. Weidevogels worden soms ook beschermd door boeren. In de bescherming van vogelsoorten die op de Nederlandse Rode lijst staan, speelt Vogelbescherming Nederland een belangrijke rol.
Verder is er Birdlife International, de beschermingsorganisatie die wereldwijd werkt. Veel vrijwilligers zorgen voor het praktische beschermwerk, zoals boeren informeren, natuur aanleggen en bewaken.
Onderzoek door vrijwilligers
De SOVON is de koepelorganisatie voor honderden vogelaars die onderzoek verrichten op vrijwillige basis. Een recente mijlpaal is de Broedvogelatlas van Nederland. Hiervoor zijn duizenden uren inventarisatiewerk verricht: per blok van vijf maal vijf kilometer alle broedvogels tellen door te letten op zang of andere territorium-uitingen. Ook vindt veel vrijwillig onderzoek plaats voor bijvoorbeeld Natuurmonumenten.
Trivia
- Dit artikel gaat over het bestuderen van vogels in de vrije natuur. Voor de, vooral in België gangbare, informele betekenis van vogelen, zie: geslachtsgemeenschap.
Zie ook
Voetnoten
Literatuur
- Zomerdijk, Piet – Vogelen vroeger en nu. In: Het Vogeljaar, Hedel, 56e jaargang nr. 5, okt. 2008, p. 200 – 207
Externe links
- Dutch Birding Association
- Nederlandse Vogelbescherming
- SOVON
- Vogelbescherming in Vlaanderen
- Waarneming.nl
- Trektellen.nl
Vrije mediabestanden over Birdwatching op Wikimedia Commons