Tornado van 23 augustus 1950

Op 23 augustus 1950 werd Nederland getroffen door een voor dit land uitzonderlijk zware windhoos. De windhoos vond plaats op de Veluwe en was waarschijnlijk zwaarder dan de veel bekendere windhoos te Chaam en Tricht van 25 juni 1967.

Doordat de windhoos voornamelijk over onbewoond gebied trok bleven hoogstwaarschijnlijk dodelijke slachtoffers uit. De windhoos was actief tussen Wekerom en Tongeren, waarbij deze een schadespoor met een lengte van 45 kilometer trok, met een breedte van soms bijna anderhalve kilometer. In Harskamp en Kootwijk werd plaatselijk grote schade aangericht. In Harskamp raakte een persoon zwaar gewond toen hij door een rondvliegende baksteen werd getroffen. Een 6-jarige jongen liep verwondingen op toen een dakpan tegen hem aan waaide. In Kootwijk vielen enkele lichtgewonden.

Voorgeschiedenis

Op 21 juni was er al eerder een windhoos door West-Brabant getrokken, van het in het grensgebied gelegen Pindorp, via Heijningen, Dinteloord en Fijnaart naar Willemstad bij het Hollands Diep. De windhoos trok er een schadespoor van ongeveer 50 meter breedte, beschadigde een aantal boerderijen zwaar en trok na het Hollands Diep te zijn gepasseerd dwars door Willemstad. Daar werden 50 huizen beschadigd en raakten 8 gezinnen dakloos. Er waren geen persoonlijke ongelukken.

Diezelfde dag trok er een windhoos door het gebied van Achterveld, Hoevelaken, Terschuur en Zwartebroek in Gelderland. Daar werden 8 boerderijen zwaar beschadigd. Tegelijkertijd kreeg de regio Putten, Ermelo en Harderwijk met zware hagel te maken.

23 augustus was een warme, benauwde dag. Niet zozeer doordat de zon nu zo uitbundig scheen, maar omdat de aangevoerde lucht echt warm was. In grote delen van het land werd het 27 of 28 graden, aan zee rond 25 graden. Maastricht was de warmste plaats met een maximum van 29,5 graden. Aan de grond waaide een zuidoostelijke wind, in de hogere delen van de atmosfeer een sterker wordende zuidwestelijke wind. Die dag kwam er vanaf 18 uur noodweer vanuit het zuidwesten het land binnen, om ongeveer een uur later de Veluwe te bereiken.

Harskamp

Bij het Gelderse Wekerom kwam een windhoos aan de grond. Eerst trok de hoos door de omgeving van Harskamp, waar van 7 woningen de gevels werden ingedrukt en de daken werden vernield. Vier gezinnen raakten hierbij dakloos. Een boer kreeg een baksteen tegen zijn hoofd en raakte ernstig gewond. Een zesjarig jongetje werd door een dakpan getroffen. Zijn verwondingen waren minder erg. De schade bedroeg rond 100.000 gulden.

Kootwijk

Daarna trok de windhoos verder, het bos door richting Kootwijk. Een boer in de buurt van Kootwijk zag de tornado vanuit het zuidwesten op z’n boerderij afkomen, waar z’n 76-jarige moeder binnenzat. Hij bedacht zich geen moment, rende naar binnen, sleurde z’n moeder mee naar buiten en de twee konden nog net in een bietenkuil wegduiken toen de tornado overtrok. Ze voelden hoe de lucht uit de kuil werd weggezogen, maar raakten niet gewond. De boerderij werd verwoest. De volgende dag kregen de twee bezoek van koningin Juliana en de prinsessen Beatrix en Irene.

Een woonwagen, niet ver bij de boerderij vandaan, rolde enkele malenover de kop, met de bewoners erin. Zij raakten licht gewond. Hierna werd de tornado heviger en vervolgde zijn weg door de bossen via de spoorlijn tussen Amersfoort en Apeldoorn (waar een voorbijrijdende trein door enkele bomen werd getroffen) en enkele wegen (die door omwaaiende bomen volledig versperd raakten) naar de Torenberg en het Aardhuis, onderweg een boerderij en een woonhuis verwoestend. Vervolgens boog hij licht af naar het noordoosten, richting Vaassen. Vlak voor hij die plaats bereikte, bij Tongeren, eindigde het schadespoor dat daar inmiddels al een lengte van ongeveer 45 kilometer had gekregen.

Hulpverleners rukten uit en zagen op grote schaal schade, vooral in de bossen. Ongeveer 460 hectare bos bleek verwoest te zijn. Het schadespoor van de tornado was minimaal 400 meter maar soms zelfs 1400 meter breed. In het spoor lagen de bomen vaak in meerdere lagen over elkaar heen. Het lijkt erop dat af en toe van een F5-tornado sprake moet zijn geweest, waarmee er geen zwaardere tornado bekend is in de Nederlandse geschiedenis. De tornado van Chaam en Tricht is later ingeschat op F3. Ooggetuigen vertelden dat de tornado met een angstaanjagend gebulder gepaard ging. Hoogspanningsmasten in de baan van de windhoos werden met betonnen voet en al uit de grond gerukt.

Haulerwijk

Een stuk verder naar het noorden, in de buurt van de Friese plaats Haulerwijk, is er die avond ook een windhoos geweest, zij het minder sterk dan die op de Veluwe. Daar bereikte de slurf van de tornado de grond net aan de zuidkant van het dorp waar al een huis werd getroffen. Vervolgens trok de hoos een schadespoor met een breedte van ongeveer 50 meter naar het dorp, waar 12 huizen beschadigd raakten. Twee huizen werden totaal verwoest, twee andere liepen ernstige schade op. Verder vielen twee gewonden. Veel telefoonpalen waaiden om, waardoor dagenlang de verbindingen verbroken waren.

Zie ook

• Tornado van 10 augustus 1925 te Borculo.
• Tornado van 1 juni 1927 te Neede.
• Tornado van 25 juni 1967 te Chaam en Tricht.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

• De tekst op deze pagina, een eerdere versie daarvan of een deel van de tekst is afkomstig van de website van het KNMI, en mag vrij gebruikt worden onder vermelding van het KNMI als bron.