Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tolerantie (specificaties)
Tolerantie (Latijn: tolere, verdragen) is de mate waarin een gemeten eigenschap van een technische component van de specificatie (de voorgeschreven waarde) mag afwijken.
Specificaties
Een ontwerp schrijft voor welke onderdelen in een werkstuk moeten worden gebruikt. De details van deze voorschriften heten specificaties. Deze specificaties kunnen betrekking hebben op:
- aantallen
- afmetingen (dimensies)
- mechanische eigenschappen, zoals sterkte
- samenstelling (concentratie van ingrediënten, zuiverheid)
- kleur, gladheid, glans, en dergelijke
- elektrische en magnetische eigenschappen
- etc.
Aangezien het over het algemeen onmogelijk is om een component 100% gelijk aan de gewenste waarde te maken, staat het ontwerp meestal een bepaalde tolerantie toe. Deze tolerantie kan ook gebruikt worden bij de eindcontrole van de productie van componenten.
Tolerantie is ook van belang bij standaardisatie. In de techniek zijn er normen, afgesproken waarden en hun toleranties, die door iedereen worden erkend om uitwisseling van onderdelen te kunnen komen. Het is een eis van de serie en massa fabricage.
Soorten toleranties
Afmeting
Een voorbeeld uit de werktuigbouwkunde:
Stel een as moet draaien in een gat (een lager). De as en het gat moeten een bepaalde voorgeschreven diameter hebben, bijvoorbeeld 20 mm.
Als beide, zowel as als gat, precies even groot zijn, kan de as niet draaien. De as moet dus een fractie kleiner zijn dan het gat. Stel dat het verschil een halve millimeter moet zijn. Dan kan het gat dus 20 mm worden en de as 19,5 mm. Maar nu komt het probleem. Als het gat 20,000 mm moet zijn is dat bijna niet te maken, het is heel erg duur. En het is niet nodig! Nu komt de tolerantie om de hoek kijken. Het gat moet zijn: 20 mm plus of min 0,1 mm. De tolerantie is dan 0,1 mm. Als de as ook een tolerantie heeft van plus of min 0,1 mm dan zal die dus tussen de 19,4 en de 19,6 mm worden. Een tolerantie van 0,1 mm is niet zo moeilijk te maken met het goede gereedschap. De as zal goed kunnen draaien, er zal op zijn minst een speling van 0,3 mm zijn (19,9-19,6) en maximaal zal de speling 0,7 mm zijn (20,1 - 19,4). Gemiddeld, meestal (nominaal) is de speling 0,5 mm.
We kunnen dus concluderen dat dankzij de tolerantie, de vrijheid - toegestane variatie - in de maat geen al te hogen eisen hoeven te worden gesteld aan de nauwkeurigheid van het productieproces. Indien de speling te groot zou worden, kunnen de toleranties kleiner worden gemaakt. Dat is dan wel duurder, maar het hoeft niet te duur te worden.
Elektrische eigenschappen
In de elektronica heeft men bijvoorbeeld een condensator met een tolerantie van +15% en -10%. Weerstanden met een tolerantie van 20% of 10% of 1%.
Voor meer informatie over toleranties voor elektrische componenten, zie:
Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)