Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tendaguru-formatie
De Tendaguru-formatie is een geologische formatie in Tanzania die afzettingen uit het Laat-Jura omvat. Zij ligt in de regio Lindi. Tendaguru is de Afrikaanse tegenhanger van de Morrison-formatie in de Verenigde Staten.
De afzettingen dateren uit het Kimmeridgien (157,3-152,1 miljoen jaar geleden) en Tithonien (152,1-145,0 miljoen jaar geleden). De eerste fossielen werden in 1906 gevonden. Een jaar later beschreef de Duitse paleontoloog Eberhard Fraas de eerste vondsten als Gigantosaurus. Van 1909 tot 1912 organiseerde het Museum für Naturkunde uit Berlijn een viertal expedities naar het gebied in het toenmalige Duits-Oost-Afrika.
Ontdekking
Tijdens prospecties naar granaatafzettingen, in opdracht van het bestuur van Duits Oost-Afrika, vond de Duitse ingenieur Bernhard Sattler daar in 1906 gigantische beenderen. Hij besefte de betekenis ervan en vermeldde de vondst in zijn veldrapporten. Eberhard Fraas, natuurwetenschapper, paleontoloog en geoloog, werd ingeschakeld en bevestigde in 1907 ter plaatse de aanwezigheid van een rijke concentratie beenderen van Dinosauria, wat hij in 1908 in een rapport meldde.
De ontdekking baarde veel opzien en het lukte aanzienlijke sommen geld in te zamelen voor de grootste paleontologische expedities die tot dan toe georganiseerd waren.
Expedities
Duits
Werner Janensch en Edwin Hennig, beiden verbonden aan het Museum voor Natuurlijke Historie te Berlijn (Museum für Naturkunde), ondernamen in 1909 in opdracht van Carl Wilhelm Franz von Branca de eerste expeditie naar de Tendaguru-Lager, de gesteentelagen die in het Engels de Tendaguru Beds genoemd werden. Zij huurden honderdtachtig plaatselijke werkkrachten in om vegetatie te verwijderen, een kamp op te zetten en om tonnen bedekkende afzettingen zonder botten te verwijderen. Het doel van de expeditie was skeletten van Dinosauria te verzamelen en de relatieve ouderdom en stratigrafische opeenvolging van de sedimenten te bepalen. In januari 1910 moesten de werkzaamheden wegens moessonregens onderbroken worden en dit dwong Janensch en Hennig hun werkgebied noordwaarts langs de Usambara-spoorweg te verplaatsen. Daar verzamelden zij fossielen van ongewervelden en beschreven de plaatselijke geologie.
Het tweede seizoen van het veldwerk begon in april 1910. Rond de basis van de heuvel die de Tendaguru Beds vormt, was inmiddels een dorp ontstaan omdat hun gezinnen zich bij de 420 Afrikaanse werklieden gevoegd hadden. Regelmatig werden in klei en in plaaster, een beschermende laag gips, verpakte fossiele beenderen op de hoofden en ruggen van dragers naar de kust getransporteerd. In Lindi werden de beenderen in kratten verpakt, in Arabische zeilboten geladen en later overgeladen op stoomboten. Weken later bereikte de enorme hoeveelheid beenderen het Berlijnse Museum voor Natuurlijke Historie.
In 1911 startte het derde veldseizoen met in totaal 480 deelnemers. Een nieuwkomer was Hans von Staff, een Berlijns geomorfoloog. Er werden extra groeven geopend en uiteindelijk werden er meer dan honderd onderzocht in een gebied van dertig vierkante kilometer. De vondsten varieerden van losse beenderen tot skeletten die nog in anatomisch verband lagen. Na tweeënhalf jaar keerden Janensch en Hennig terug naar Berlijn om toe te zien op de preparatie van de fossiele beenderen en om de resultaten van hun expedities te publiceren.
In 1912 werd nog een expeditie geleid door Hans Reck, een vulkanoloog, en zijn echtgenote. Hun team telde 150 arbeiders.
De laatste Duitse expeditie naar de Tendaguru Beds vond vroeg in het jaar 1913 plaats. Ongeveer 250 ton aan fossielen werd met mankracht naar Lindi overgebracht in meer dan vijfduizend draaglasten. Meer dan 850 houten kratten werden naar Berlijn verscheept.
Brits
Na de Eerste Wereldoorlog werd Duits Oost-Afrika het Britse mandaatgebied Tanganyika.
In 1924 organiseerde het Britse Museum voor Natuurlijke Historie (Natural History Museum) een expeditie, de British Museum East Africa Expedition, die de eerste zou worden in een reeks van vier. William Cutler, een ervaren Canadees fossielenverzamelaar, had de leiding, en zijn assistent was Louis Leakey, die later een beroemd paleoantropoloog zou worden. Honderd arbeiders heropenden de groeven. Leakey keerde terug naar zijn studies te Cambridge en Cutler ging verder met de opgravingen tot aan zijn dood door malaria in de zomer van 1925. Frederick William Hugh Migeod werd benoemd tot zijn vervanger. Onder zijn leiding werkten veertig arbeiders van het natte seizoen van 1925 tot het einde van 1926. In het seizoen 1927-1928 werd Migeod opgevolgd door de geoloog John Parkinson die de sedimentaire lagen zorgvuldig onderzocht en het met verschillende beweringen van zijn Duitse voorgangers over de geologie van de Tendaguru Beds oneens was. In het jaar 1930 viel het laatste veldseizoen van de Britse expedities en uiteindelijk werden in januari 1931 de werkzaamheden stopgezet. Meerdere honderden kratten aan fossiele beenderen werden naar Londen getransporteerd, onder meer het gedeeltelijke skelet van een nieuwe soort grote sauropode, maar weinig van dit materiaal werd wetenschappelijk beschreven en/of tentoongesteld.
Resultaat van de expedities
De Tendaguru Beds werden geologisch benoemd, hun ouderdom bepaald en hun stratigrafie verduidelijkt. Zij bestaan uit drie horizonten terrestrische mergels die afwisselen met mariene zandsteen. De Tendaguru werd tijdens het Boven-Jura doorkruist door rivieren die regelmatig sedimenten en resten van Dinosauria en andere organismen naar een lagune of estuarium vervoerden, waar zij vervolgens onder mariene afzettingen begraven werden. Het klimaat was tropisch tot subtropisch met een duidelijk nat en droog seizoen. De binnenlanden waren begroeid met naaldwouden. Ook de paleontologie en de geomorfologie van de zuidelijke kust en van de noordelijke centrale strata werden bestudeerd en beschreven. Daarnaast werden moderne inheemse insecten en zoogdieren verzameld en beschreven. Er werden zelfs prehistorische stenen werktuigen ontdekt en beschreven.
Fauna
Van 1909 tot 1931 onderzochten multidisciplinaire teams ook duizenden ongewervelde, paleobotanische en geologische specimina. Tientallen ongewervelde geslachten en soorten werden erkend: Cephalopoda, koralen, tweekleppigen, Brachiopoda, en Gastropoda (slakken). Er werd een gevarieerde gewervelde fauna beschreven: vijf families Dinosauria (dinosauriërs), krokodillen, beenvissen, haaien, Pterosauria en zoogdieren). De landfauna van de Tendaguru werd gedomineerd door Sauropoda. Stegosauria en Ornithopoda kwamen in grote aantallen voor en ook Theropoda waren vertegenwoordigd.
De fauna vertoont grote gelijkenissen met die van de in ouderdom overeenkomende Morrisonformatie uit Noord-Amerika. Kentrosaurus is de Tanzaniaanse tegenhanger van Stegosaurus. Giraffatitan werd aanvankelijk beschreven als Brachiosaurus brancai, maar later als een apart geslacht geclassificeerd. Ceratosaurus is uit beide formaties bekend, terwijl in de Tendaguru ook fossielen zijn gevonden die aan Allosaurus zijn toegewezen.
Van de volgende Dinosauria werden dankzij de expedities skeletten geprepareerd, bestudeerd en in Berlijn en elders tentoongesteld :
- Kentrosaurus aethiopicus Hennig, 1915 (Ornithischia, Stegosauria, Stegosauridae)
- Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920 (Saurischia, Theropoda, Averostra, Ceratosauria)
- Dicraeosaurus hansemanni Janensch, 1914 (Saurischia, Sauropodomorpha, Sauropoda, Diplodocoidea, Dicraeosauridae)
- Giraffatitan brancai (Janensch, 1914) (oorspronkelijk Brachiosaurus brancai) (Saurischia, Sauropodomorpha, Titanosauriformes, Brachiosauridae)
- Dysalotosaurus lettowvorbecki (Virchow, 1919) (oorspronkelijk Dryosaurus lettowvorbecki) (Ornithischia, Ornithopoda, Dryosauroidea, Dryosauridae)
Verder kwamen in de Tendaguru nog de volgende soorten Dinosauria voor:
- Barosaurus africanus (Saurischia, Sauropodomorpha, Diplodocidae, Diplodocinae)
- Tornieria africana (Fraas, 1908) (oorspronkelijk Gigantosaurus) (Saurischia, Sauropodomorpha, Diplodocidae, Diplodocinae)
- Janenschia robusta (Janensch, 1914) (oorspronkelijk Gigantosaurus) (Saurischia, Sauropodomorpha, Sauropoda, ?Camarasauridae)
- ?Allosaurus tendagurensis Janensch, 1925 (Saurischia, Theropoda, Carnosauria, Allosauridae, Allosaurinae)
- Australodocus bohetii Remes, 2007 (Saurischia, Sauropodomorpha, Camarasauromorpha, Titanosauriformes)
- Tendaguria tanzaniensis Bonaparte et al., 2000 (Saurischia, Sauropodomorpha, Titanosauriformes, Somphospondyli)
- Ostafrikasaurus crassiserratus Buffetaut, 2012 (Saurischia, Theropoda, Megalosauria, Spinosauridae)
- Veterupristisaurus milneri (Rauhut, 2011) (oorspronkelijk Ceratosaurus? roechlingi) (Saurischia, Theropoda, Carnosauria, Carcharodontosauria, Carcharodontosauridae)
De pterosauriërs werden vertegenwoordigd door Tendaguripterus recki, naast niet nader te classificeren fossiel materiaal.
Vier zoogdieren zijn bekend uit de Tendaguru:
- Brancatherulum tendagurense Dietrich, 1927
- Allostaffia enigmatica Heinrich, 1999 (Haramiyida, Haramiyidae)
- Tendagurodon janenschi Heinrich, 1998 (Triconodonta, Amphilestidae)
- Tendagurutherium dietrichi Heinrich, 1998 (Eupanthotheria, Peramuridae)
Later onderzoek
De eerste expeditieleden bleven hun bevindingen publiceren tot in het begin van de jaren zestig en tot op vandaag worden Tendaguru-specimina opnieuw bestudeerd. Alhoewel de vindplaats in 1931 verlaten werd, heeft de geoloog/paleontoloog Dale Alan Russell van het Canadian Museum of Nature in 1977 en in 1978 geprobeerd deze te heropenen. In 1994 heeft Christa Werner van de Technische Universiteit Berlijn de vindplaats aan een deskundig onderzoek onderworpen. Zowel Russell als Werner werden door Tanzaniaanse wetenschappers vergezeld.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Tendaguru Formation op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|
