Telefoontoestel

Een telefoontoestel of telefoon is een toestel waarmee gesprekken mogelijk zijn tussen personen die zich buiten gehoorbereik van elkaar bevinden. Voor een dergelijk gesprek zijn minstens twee telefoons nodig en een netwerk waarop de telefoons zijn aangesloten.

Opbouw

Een telefoontoestel kan de volgende onderdelen bevatten:

• Een microfoon, vanouds meestal een koolmicrofoon. Deze zet spraak om in elektrische trillingen.
• Een telefoon, dat is hier het onderdeel dat elektrische trillingen omzet in geluid en dat tegen het oor wordt gehouden.

Bij een modern toestel bevinden microfoon en telefoon zich in de telefoonhoorn, ook wel microtelefoon genoemd. Verder zijn er eendelige toestellen, waarbij het hele toestel een hoorn is. Elke mobiele telefoon is een eendelig toestel.

• Een haakcontact waarop de hoorn wordt gelegd. Hierdoor wordt het toestel uitgeschakeld en aan de telefooncentrale gesignaleerd dat het toestel vrij is. De bel wordt natuurlijk niet uitgeschakeld.
• Een bel, ook wel wekker geheten, om een inkomend gesprek aan te kondigen. Vanouds bestaat de bel uit een of twee klokjes waartegen een klepel slaat. Moderne telefoons bevatten een luidsprekertje en vaak dient het luisterdeel in de hoorn ook als bel.
• Een triller. Deze treft men aan in de meeste mobiele telefoons. Hij kan worden gebruikt in plaats van de bel. Draagt de gebruiker de telefoon op het lichaam, dan voelt hij dat er wordt opgebeld en wordt de omgeving niet gestoord.
• Een antilokaalschakeling. Deze zorgt ervoor dat het eigen stemgeluid niet goed hoorbaar is (dat wordt namelijk als hinderlijk ervaren). De stem van de gesprekspartner moet natuurlijk wel hoorbaar zijn.
• Een kiesinrichting om bij een uitgaand gesprek het nummer te kiezen. Vanouds was dit een kiesschijf, tegenwoordig meestal drukknoppen. Tegenwoordig is bijna elke telefoon aangesloten op een automatisch netwerk, zodat de kiesinrichting niet kan ontbreken.
• Een handdynamo met slinger om belstroom op te wekken, zodat bij de tegenpartij (vaak de telefooncentrale) de bel rinkelt. Sedert het begin van de 20e eeuw wordt de belstroom in de centrale opgewekt en is de slinger niet meer nodig.

Kiesinrichting

Vanouds werd voor het kiezen de mechanische kiesschijf (zie aldaar) gebruikt, die de stroom door het toestel ritmisch onderbrak.

Omstreeks 1980 kwamen elektronische toestellen in gebruik die met drukknoppen werkten. Het idee van de drukknoppen was dat door een ander protocol (DTMF, toonkiezen) sneller gekozen kan worden, en bovendien zijn drukknoppen gemakkelijker te bedienen. Een dergelijk toestel kan alleen worden gebruikt met een moderne telefooncentrale die geschikt is voor DTMF.

Er verschenen daarom ook toestellen die drukknoppen hadden, maar desondanks klassieke kiespulsen genereerden, want alle telefooncentrales waren daarvoor geschikt. Ook waren er telefoontoestellen die omgeschakeld konden worden tussen puls- en toonkiezen.

Het Nederlandse telecombedrijf PTT leverde in die tijd veel verschillende toestellen. Veel van die toestellen waren alleen geschikt voor pulskiezen, hoewel ze drukknoppen hadden.

Tegenwoordig is pulskiezen uit de tijd en er zijn zelfs telefoonaansluitingen (via de coaxkabel) waarbij pulskiezen niet meer mogelijk is.

Aansluiting

Een modern telefoontoestel wordt met twee aders op een analoge lijn (POTS) aangesloten. Eventueel kunnen meerdere toestellen parallel worden gezet. Ook een extra bel kan parallel worden aangesloten.

Bij het parallel aansluiten van toestellen moet worden gelet op de aansluitfactor, teneinde te vermijden dat de telefoonlijn overbelast wordt. Bij openbare Nederlandse telefooncentrales mag een aansluitfactor van 5 niet overschreden worden. Op elk toestel moet zich tegenwoordig een blauwe sticker bevinden waarop de aansluitfactor vermeld is. Op oudere toestellen ontbreekt deze sticker. Het klassieke telefoontoestel (zoals T65) heeft aansluitfactor 2,5. Zie ook en:Ringer equivalence number.

Bij telefonie via glasvezel wordt niet gewerkt met een aansluitfactor maar een belastingsfactor. Overigens maakt dit geen verschil: de belastingsfactor is 25 keer zo hoog als de aansluitfactor en het maximum is 125.

De telefoon vroeger en nu

De eerste telefoons hadden niet echt een hoorn. Ze hadden vaak een microfoon op het toestel om in te praten en een los oorstuk om tegen het oor te houden. Er was een haak om het oorstuk aan op te hangen. Later werden de microfoon en het losse oorstuk samen een hoorn (microtelefoon) gecombineerd.

Gekozen werd er aanvankelijk door de telefoniste mee te delen met wie men wilde spreken, later door een automatische kiezer die uit een draaischijf bestond. Weer later werd de draaischijf een knoppenpaneeltje.

Tot in de jaren 80 was een telefoontoestel gecompliceerder. De bekendste vertegenwoordiger hiervan (in Nederland) is de T-65 die in 1965 geïntroduceerd werd en lange tijd het standaardtoestel was. Ook de latere Diavox en Unifoon, die tegen meerprijs verkrijgbaar waren, werken volgens dit principe.

Deze toestellen hebben vier aansluitdraden.

• De rode       en de blauwe       draad (a en b) dienen voor het gesprek.
• De groene       draad is bestemd voor de aardtoets, die bij een particuliere aansluiting meestal geen functie heeft.
• De gele       draad (EW, later EB) is voor het aansluiten van een extra bel. Deze komt in serie met de bel in het toestel.

Werden er bij een telefoonaansluiting twee toestellen geplaatst, dan werd de tweepuntsschakeling gebruikt. Hierbij was een kleine wijziging aan het toestel nodig en werd de groene draad gebruikt.

Asymmetrisch

Een telefoontoestel is haast altijd enigszins asymmetrisch van vormgeving. Bij het ontwerp is eraan gedacht dat men de hoorn in de linkerhand houdt, zodat men rechts kan schrijven. Zelfs het klassieke bureautoestel is enigszins asymmetrisch: het snoer van de hoorn bevindt zich aan de linkerkant. Overigens is het geen probleem om de hoorn in de rechterhand te gebruiken.

Tegenwoordig

Het ontwerp en het hele gebruik van telefoons is in de laatste 15 jaar sterk veranderd. Vroeger waren telefoons forse, vaste apparaten die met een kabel vastzaten. Tegenwoordig is een telefoon een klein dingetje dat je in je zak hebt en dat draadloos communiceert met de telefooncentrale in huis of op afstand. Telefooncellen, vroeger een essentieel onderdeel van het straatbeeld, nemen door komst van mobiele telefoon steeds verder in aantal af.

Naast de functies praten en luisteren komen er steeds meer mogelijkheden: SMS-functies, trilfuncties, internetten, foto's maken, ringtones. De vaste aansluitingen nemen in laatste jaren sterk af. Deze ontwikkeling lijkt nog niet ten einde.