Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Tatra (automerk)
Tatra is een Tsjechisch auto- en vrachtwagenmerk, onder deze naam actief sinds 1919. De geschiedenis van de firma gaat verder terug, zo maakte ze haar eerste auto en vrachtauto (bijna tegelijkertijd) in 1897. In 1998 staakte het bedrijf de productie van personenwagens om zich volledig op vrachtwagens te concentreren.
Geschiedenis
In het jaar 1850 werd door Ignaz Schustala in de Moravische stad Nesseldorf (thans Kopřivnice in Tsjechië, maar toen een deel van het Oostenrijkse keizerrijk) een wagenfabriekje opgericht. Om de zaak uit te breiden vormde hij drie jaar later een compagnonschap met de rijke zakenman Adolf Raschka.
Ignaz Schustala & Co produceerde een aardig groot aantal wagens en carrosserieën en deed het twintig jaar lang goed, tot de dood van Raschka in 1877. De zaken gingen daarna snel bergafwaarts, maar dat veranderde plotseling als gevolg van het verzoek van de Stauding-Strambergerspoorweg om spoorwagons. Schustala besloot onmiddellijk om zijn productie om te schakelen naar spoorwagons.
In 1890 nam hij de ingenieur Hugo von Rosslerstamm als technisch directeur aan, die tot dan toe bij een andere spoorweg in dienst was geweest. Het jaar daarop overleed Schustala en de onderneming werd een vennootschap, de Nesseldorfer Wagenbau Fabriks Gesellschaft, onder de directie van Von Rosslerstamm.
Hans Ledwinka
Ten tijde van de dubbel-monarchie Oostenrijk-Hongarije was de metaalindustrie in het Tsjechische deel van het koninkrijk een goede voedingsbodem voor de fabricage van auto's. Voor het jaar 1900 werden goede auto's gebouwd door Nesseldorfer Waggonbau Fabriksgesellschaft en Laurin & Klement, respectievelijk de voorlopers van Tatra en Skoda. In 1897 kwam de Oostenrijkse auto-ontwerper Hans Ledwinka bij Nesseldorfer in dienst. Hij verbeterde de transmissie van het eerste model auto, en ontwierp een racewagen en drie andere modellen. In 1917 ging hij weg, maar in 1921 keerde hij terug bij het bedrijf dat inmiddels in de nieuwe republiek Tsjecho-Slowakije was komen te liggen, en Tatra heette (naar het Tatragebergte). Tot 1945 was Ledwinka de hoofdconstructeur van Tatra. Hij gebruikte veel technieken en ontwerpdetails die we nu tot de Oostenrijkse school van auto-ontwerpers rekenen.
Tussen 1920 en 1939 ontwierpen de beide merken bijzondere motor- en chassisconstructies. Enkele fabrieken bouwden tweetakt motoren onder andere Aero. Bij een groot aantal merken is Hans Ledwinka's inspiratie op te merken: zoals ruggegraatchassis en soms onafhankelijke achterveringen met pendelassen. Merken zoals Z, Walter, Praga, Jawa en andere verdwenen.
Nesseldorfer spoorwegmaterieel bouwde al auto's sinds 1897, met een tweecilinder boxermotor achterin. Van 1905 tot 1916 was Ledwinka werkzaam in de fabriek, die in 1921 het Tatra concern overnam.
Als eerste bij zijn terugkeer van Steyr in 1921, ontwierp Ledwinka een voor die tijd zeer moderne 4-cilinder lijnmotor met hemisferische verbrandingskamers en bovenliggende nokkenas voor het Type S. Daarna in 1923 de Tatra 11, met typische ruggengraatchassis en luchtgekoelde motor dat tot eind van de personenautobouw door Tatra behouden bleef.
Ook op het gebied van vrachtwagens was het bedrijf actief. In 1926 verscheen de Tatra 24, een drieasser met open laadbak.
Later werd Tatra bekend door zijn stroomlijnauto's. Rond 1934 werd de T77 uitgebracht. Samen met de Chrysler Airflow en de Rumpler-Tropfenwagen behoort deze tot de eerste stroomlijnauto's. In 1936 kwam naast het vervolgmodel T77a, de T87 en de T97 (met viercilinder boxermotor) uit. De T97 toont opvallend veel gelijkenissen met de Duitse KdF-Wagen (Kraft durch Freude), het prototype van de Volkswagen Kever.
Na de oorlog
Het eerste model van Tatra na de Tweede Wereldoorlog was Tatraplan, bouwjaar 1951, met 4 cilinders: 85 x 86 millimeter, 1950 cc en een luchtgekoelde motor. Na de oorlog had Tatra succes met de T600 Tatraplan. Aan dit model werkte Hans Ledwinka nog mee vanuit de gevangenis, waar hij vastzat na de Tweede Wereldoorlog.
Na een korte, door de staat gedwongen, productiestop voor personenauto's werd in 1956 de T603 getoond aan het publiek. Hoofdconstructeur voor de T603 is Julius Mackerle. Het gaat hier wederom om een Tatra met de typische kenmerken die Hans Ledwinka introduceerde: pendelassen, ruggegraatchassis, luchtgekoelde heckmotor en een stroomlijn. Eveneens vroege Ledwinka-vondsten waren de halfronde verbrandingskamers, vierwielremmen en tandreepbesturing. Opvallend waren de drie koplampen. In 1961 verscheen de T603 op de weg met een V8 motor met een cilinderinhoud van 2455 cc die slechts 93 pk leverde. In 1963 kwam een aangepaste versie uit onder de aanduiding T2-603. De typische drie koplampen waren nu vervangen door vier stuks.
De in 1968 door Vignale ontworpen T613 kwam pas in 1974 in volle productie. De Tatrakenmerken bleven nog grotendeels behouden, de motor is boven de achteras geplaatst, maar de stroomlijnvorm maakte plaats voor een moderne rechtere, scherper gelijnde carrosserie. Alle modellen vanaf de T603 werden veelal gebouwd voor partijfunctionarissen.
In het vrachtwagensegment produceerde Tatra in 1973 de zware 813, op welk onderstel onder andere een 8x8 kipper verkrijgbaar was.
Na 1989
Tegen het einde van de jaren tachtig produceerde het bedrijf meer dan 16.000 vrachtwagens per jaar en telde het ruim 16.000 werknemers.[1] Ruim de helft van de voertuigen werden afgezet in het buitenland, met name in de Oostbloklanden. Tatra was alleen verantwoordelijk voor de productie en het behalen van de productieplannen. De verkoop in het buitenland was in handen van de staatsverkooporganisatie Motokov.[1]
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1989 raakte het bedrijf in de problemen. Tatra moest zelf de verkoop ter hand nemen. Dit viel tegen en verder kreeg Tatra veel concurrentie van West-Europese vrachtwagenproducenten in de traditionele afzetmarkten. De verkopen daalden van 15.500 vrachtwagens in 1989, naar 8.200 stuks in 1995, 6.500 in 2000 en nog slechts 3.300 in 2005.[1] Het bedrijf leef zware verliezen en de schulden liepen op. Tatra leed in 1994 een verlies van 78 miljoen gulden.[2] In 1995 verdwenen 1200 van de 8200 banen en werden diverse dochterbedrijven verkocht.[2] Het bedrijf was geprivatiseerd maar in 1999 greep de overheid in. Ze hielp het bedrijf financieel om een faillissement te voorkomen en kreeg een meerderheid van de aandelen in handen.[1]
In 1996 werd nog een poging gedaan om met een in basis verbeterde T613, de T700, een aantrekkelijke en verkopende auto in de markt te zetten. In 1997 vierde de onderneming het honderdjarige bestaan van de automobielfabriek. In 1998 werd de zwaar verlieslatende productie van personenwagens na ongeveer 70 stuks T700 gestaakt, hoewel het laatste jaar slechts zes exemplaren verkocht werden.
Focus op vrachtwagens
Tatra ging door met de productie van vrachtwagens. In 2003 nam het Amerikaanse bedrijf Terex een groot belang in het bedrijf.[3] Dit was van korte duur en in 2006 gingen 91% van de aandelen over naar Tatra Holding (ex Blue River-fonds), een internationale groep investeerders.[3] In 2011 kocht DAF een aandelenbelang van 19%, maar dat was niet de eerste stap in een volledige overname van Tatra.[3] Het bedrijf had het financieel moeilijk en ging in 2013 failliet mede door een corruptieschandaal in India. Na een doorstart door twee Tsjechische investeerders bleef DAF Trucks het belang van 19% houden.[4]
In 2014 sloten Tatra Trucks en DAF Trucks een nieuwe samenwerkingsovereenkomst waarbij DAF motoren en cabines ging leveren aan Tatra.[4] Enkele DAF-dealers zijn ook geautoriseerd Tatra-dealer.[4] Jaarlijks worden er nog maar zo'n 900 wagens gemaakt door ongeveer evenveel werknemers.[5] Tatra maakt voornamelijk gespecialiseerde ‘off-road’ vrachtwagens waarvan het merendeel wordt geëxporteerd.[5] Het leger is een belangrijke afnemer al ziet het bedrijf meer groeimogelijkheden in de civiele markt.[5]
.JPG){kind=link}
Lijst van personenwagens
| Type | Productiejaren | Productieaantal |
| Tatra 57B | 1938-1949 | 6.469 |
| Tatra 77 | 1934-1938 | 249 |
| Tatra 87 | 1936-1950 | 3.023 |
| Tatra 97 | 1936-1939 | 508 |
| Tatra 600 Tatraplan | 1947-1952 | 6.342 |
| Tatra 603 | 1955-1975 | 20.422 |
| Tatra 613 | 1975-1996 | 11.009 (inclusief drie prototypes van Vignale in 1968) |
| Tatra 700 | 1996-1998 | 70 |
Lijst van vliegtuigen
- Tatra T-001
- Tatra T-101
- Tatra T-126 (Avro 626 - licentie)
- Tatra T-131 (Bücker Bü 131 - licentie)
- Tatra T-201
- Tatra T-301
Zie ook
Externe link
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Tatra vehicles op Wikimedia Commons.
Bronnen, noten en/of referenties
|