Streekbuslijnen aan de Vlaamse Kust

De streekbuslijnen aan de Vlaamse Kust vormen een busnetwerk dat bijna geheel onder de Vlaamse vervoermaatschappij De Lijn valt. Ze worden veelal uitgebaat door pachters, ook wel exploitanten genoemd.

Historie

Reeds in 1899 was de NMVB zich bewust van de toenemende auto(bus) concurrentie. In 1900 werd al vergeefs toestemming gevraagd voor busdiensten. In 1906 herhaalde dit zich. Na de Eerste Wereldoorlog nam de concurrentie hevig toe, terwijl veel tramlijnen nog niet hersteld waren. Pas in 1924 kreeg de NMVB het voorkeursrecht voor buslijnen, maar dat had weinig effect. In 1931 werd een wet van kracht die bepaalde dat alleen de NMBS en NMVB nog een vergunning kregen. Om de particuliere bedrijven niet te veel te duperen moest een lijn wel verpacht worden aan een exploitant. Dit leidde tot betere afstemming van tram en busdiensten, en het zou landelijk ingevoerd worden.

1929

Op de originele routekaart van de Vlaamse kust uit 1929 zijn naast de tramlijnen 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 20 en 21 ook buslijn A, B, en C te zien. (3, 4, en 5 waren Oostendse stadstramlijnen, en tramlijn 6, 7 en 8 reden toen nog niet in Oostende) A reed De Panne - Koksijde Dorp - Oostduinkerke Dorp - Nieuwpoort Stad - Middelkerke Dorp - Oostende (maar ook via Middelkerke Bad en dan langs de Kusttramlijn naar Oostende) Buslijn B volgde de Kusttramlijn helemaal tot Knokke. Buslijn C reed parallel aan tramlijn 10 tussen Knokke en Brugge. In de NMVB-dienstregeling boekjes van 1931 en 1936 komen geen buslijnen voor. Alleen lijn A schijnt wat succes te hebben gehad, hoewel het een soort aanvulling op de stoomtram was. Tot wanneer buslijn A reed wordt niet vermeld. Lijn B en C konden niet op tegen de elektrische trams en werden in 1933 opgeheven. De bussen hadden dezelfde kleuren als de tram; crème met een blauwe bies.

1956

De kaart van "treinen, buurtspoor-en autodiensten" bij de officiële NMBS reisgids zomer 1956 (3-6/29-9) laat tussen de Franse en de Nederlandse grens de volgende lijnen zien:

• 782 Duinkerken-De Panne (drie ritten per dag)(aanvulling op spoorlijn 73 op dat traject, waar toen nog maar ongeveer één keer per dag een pendeltrein reed, en gesloten werd voor reizigers vóór 1961)
• 781 Adinkerke-De Panne (overdag elk half uur)(vervangt tram 21, die werd opgeheven in 1955) Sinds 1998 rijdt de verlengde Kustramlijn hier, maar bus 781 bleef toch rijden; zeker tot 2003, maar nu allang niet meer.
• 772 De Panne - Veurne (circa 30 ritten per dag)(vervangt tram 9, die werd opgeheven in 1954 of 1955)
• 206 De Panne-Herseaux (zomerlijn, één rit per dag)
• 769 Veurne-Koksijde-Oostduinkerke-Nieuwpoort-Oostende (vier ritten per dag)(vervangt de stoomtram die opgeheven werd tussen 1941 en 1955)
• 74 Diksmuide-Nieuwpoort Bad (circa 27 ritten per dag)(vervangt spoorlijn 74, die gesloten werd voor reizigers in 1952)
• 759 Oostende-Diksmuide (ongeveer eens per uur)(vervangt stoomtram, die werd opgeheven in 1951)
• 758 Oostende-Ieper (circa zes keer per dag)
• 62A Oostende-Torhout (circa 25 ritten per dag)(reed als aanvulling op spoorlijn 62, die werd gesloten voor reizigers in 1963)(in 1956 reden er nog maar vijf treinen per dag, en in het weekend slechts één)
• 793 Oostende-Gistel-Brugge (ongeveer vijf keer per dag)
• 230 Oostende-Conterdam (geen dienstregeling van deze lijn in het boek, want "intensieve dienst".)
• 233 Oostende-Eernegem (circa 10 ritten per dag)
• 234 Oostende-Houtave-Brugge (één keer per dag)
• 766 Oostende-Klemskerke (vervangt tot Klemskerke tram 1 doorstreept, die werd opgeheven in 1956)(en reed door naar De Haan) Er staan nog enkele tramritten in de dienstregeling tot 30 juni, naast de 20 busritten. Die tramritten gingen echter maar van Oostende tot Bredene-Dorp. Dit was dezelfde route als stadstram 4, die op dezelfde datum werd opgeheven.
• 790 Wenduine-Brugge (veertien ritten per dag)
• 241 Blankenberge-Brugge (ongeveer eenmaal per uur)
• 788 Brugge-Knokke (circa 55 ritten per dag)(vervangt tram 10, die werd opgeheven op 28-9-1956)(was nog tram in bijna deze hele periode)
• 251 Knokke-Maldegem (circa vijf keer per dag)
• 789 Westkapelle-Sluis (circa acht keer per dag)(verving tram 14, die werd opgeheven op 7-10-1951)

De nummers 74 en 62A en die in de 200 werden door of voor de NMBS gereden; de overige door de NMVB. De NMVB-bussen waren voornamelijk geschilderd in de kleur rood.

Bovendien werd de Vlaamse kust een à tweemaal per dag ook bediend door Europabus:

• lijn 202: Amsterdam-Den Haag-Rotterdam-Dordrecht-Breda-Roosendaal-Middelburg-Vlissingen-Breskens-Sluis -Brugge-Blankenberge-Wenduine-De Haan-Oostende-Dover-Londen;
• lijn 202A: Oostende-De Panne via de badplaatsen-Adinkerke-Veurne-Ieper-Menen-Tourcoing-Roubaix-Lille;
• Lijn 301 Duitsland-Brussel-Gent-Brugge-Oostende-Dover-Londen.

In 1977 stopt de NMBS met busdiensten in deze regio. De pachters die deze lijnen uitbaten vallen voortaan onder de NMVB.

Met "per dag" wordt steeds bedoeld een doordeweekse dag. Één rit houdt in één heen en één terug. "20 ritten per dag" betekent ongeveer 10 per richting. Het is niet altijd een gelijk aantal.

1981

In het dienstregelingboek der NMVB West-Vlaanderen 1981-82 blijkt dat er van de bovenstaande lijnen de volgende zijn overgebleven:

• 782 De Panne - Calais. Exploitant: STRV. Circa 18 ritten per dag, waarvan er slechts twee tot De Panne doorrijden. Deze Franse buslijn is nu lijn 20 maar rijdt niet meer rechtstreeks naar Duinkerken of Calais.
• 781 (21) Adinkerke Tuinwijk - De Panne. Circa 36 ritten per dag. Na 2003 werd deze lijn opgeheven c.q. deels overgenomen door lijn 55, maar die rijdt véél minder vaak.
• 206 De Panne - Herseaux. Zomerlijn, één rit per dag (per richting)
• 772 De Panne - Veurne. Circa 27 ritten per dag. Na 2002 werd dit lijn 56.
• 769 Veurne - Oostende. Circa 23 ritten per dag. Na 2002 werd dit lijn 68 & 69.
• 74A Diksmuide - Nieuwpoort Bad. Ongeveer 25 ritten per dag. Dit nummer blijft tot minstens 2003 en werd toen 41. Daarna volgde inkorting tot Nieuwpoort-Stad.
• 758, die gesplitst was in: 758/1 Ieper-Diksmuide, twee ritten per dag per richting, en geheel niet in de winter; Pas na 2002 werd dit nummer opgeheven. Sindsdien vervangt lijn 53 het grootste deel tot Diksmuide. En 758/2 reed Diksmuide-Zande-Moere-Oostende. Hoewel gesplitst aangegeven waren het toch doorgaande ritten.
• 759 Oostende - Leffinge - Slijpe - Leke - Diksmuide. Ongeveer 25 ritten per dag. Dit nummer bestond minstens tot 2003, en werd daarna vervangen door lijn 53.
• 62A Oostende - Torhout. Via Snaaskerke en Eernegem. Circa 60 ritten per dag.
• 62A Oostende - Zandvoorde - Oudenburg (- Eernegem). Circa 35 ritten per dag.
• 766 Oostende - Klemskerke.(later tot De Haan Lindenhof) Na 2003 werd dit lijn 46. Deze lijn ging opvallend hard "achteruit": In 1981 waren er nog 87 ritten gedurende een gehele week; daarna werden het er 20 per week, en nooit meer op zaterdag en zondag. Later verminderde het nog veel meer.
• 788 is 788/1 geworden, op hetzelfde traject. Ongeveer eens per uur tussen Brugge en Knokke Het Zoute, en ongeveer eens per uur tussen Knokke station en Het Zoute. Te Westkapelle was er aansluiting op lijn 788/2 Breskens-Brugge.
• 789 Westkapelle - Sluis. Circa één keer per uur. (uitgebaat door ZWN)(werd later 788/2 Breskens-Brugge)
• 790 Brugge-Wenduine is verlengd naar De Haan. Circa 18 ritten per dag. Zeker tot 2003 bleef dit nummer. Daarna is het 31 geworden.
• 793 Oostende - Gistel - Brugge. Circa 40 ritten per dag. Minstens tot 2003 werd dit nummer gehandhaafd.
• 234 is vervangen door 770. Die reed circa 14 ritten per dag. Tot minstens 2003 bleef dit nummer in gebruik. Daarna werd het 35.
• 233 is opgegaan in 62A.
• 251 is vervangen door 787. Die reed circa vijf ritten per dag.
• 241 werd 51A.

Er bij kwamen:

• 774, die met de lijnnummers 22 & 23 reed tussen Veurne en Oostduinkerke/Koksijde. (ongeveer wat ooit tramlijn 7 en 9 was) De frequentie was om de een à twee uur.

• 767 (Heist-)Knokke-Zoute-Het Zwin. (vervanging tramlijn 12) Circa één keer per uur. In juli en augustus circa vier keer per uur, máár in de ochtend niet naar/van Heist. Naar Het Zwin zeer beperkte dienst. Buiten de zomer helemaal niet naar Heist en Het Zwin.
• 791 Brugge-Zeebrugge. Vier ritten per dag.
• 51A Blankenberge-Brugge. Circa 75 ritten per dag. Aanvulling op de trein.

Rond 1980, met de komst van de nieuwe BN-trams voor de kust en Wallonië werd een nieuw kleurenschema voor tram en bus ingevoerd: crème boven, oranje onder, met ertussen een blauwe lijn.

Na 1991

Nadat de NMVB opgeheven was en De Lijn daarvoor in de plaats kwam bleven de "klassieke" hoge lijnnummers en de spoorlijn-nummers nog "lang" gehandhaafd. Maar rond 2000 begon het te veranderen. Tussen 1999 en 2003 ontstonden al:

• 31 Oostende-Eernegem
• 32 Oostende-Oudenburg
• 33 Oostende-Westkerke
• 34 Oostende-Gistel
• 39 Oostende-Leffinge. 39 was geheel nieuw; in de andere gevallen was het (deels) vervanging van lijn 758, 759, 793, 62A/62B.

• Zeker tot 2003 was er nog buslijn 50A Oostende-Brugge. Daarna werd het lijn 54.
• En buslijn 51A Blankenberge-Brugge. Na 2003 werd dit lijn 33.
• En 790 De Haan-Brugge. Na 2003 werd dit lijn 31.
• En 791 Zeebrugge-Brugge. Na 2003 werd dit lijn 47.

Kort voor de overgang naar De Lijn werd nog gestart met een nieuw kleurenschema: boven wit, onder oranje, met enkele schuine blauwe strepen aan het einde in het witte deel. Dit was zo kort voor de opheffing van de NMVB dat lang niet alle trams en bussen deze kleuren kregen. De Lijn koos voor de kleuren wit boven en grijs onder. Alle Kusttrams en de meeste bussen kregen vrij spoedig deze kleuren, maar "te oude" bussen hielden soms de oude of nieuwe NMVB-kleuren. De bekleding van banken en stoelen bleef nog jaren oranje.

2006

In 2006 waren er ook de lijnen:

• 51 Oostende-Gistel-Eernegem-Torhout
• 52 Oostende-Gistel-Brugge
• 60 Oostende-Leffinge (deze verving lijn 39)

In 2006 zijn lijn 31, 32, 33 en 34 vervangen door lijn 21, 22 en 23. Zij rijden alle drie via Oudenburg naar Westkerke, en 21 rijdt verder naar Eernegem. Avondlijn 24 is na 2007 opgeheven. 50 en 60 waren in 2007 voorstadslijnen; 50 naar Zandvoorde en 60 naar Leffinge via Sea Shopping Middelkerke.

Overzicht tot 1 juli 2023

• 20 Lefrincoucke - De Panne (uitgebaat door Frans bedrijf)
• 55 Veurne - De Panne - Adinkerke - Houthem
• 56 De Panne - Veurne
• Belbus 57 Veurne
• 68 Veurne - Koksijde - Oostduinkerke - Nieuwpoort Stad- Oostende
• 69 Veurne - Koksijde Bad - Oostduinkerke Bad - Nieuwpoort Stad - Oostende
• 41 Nieuwpoort Stad - Diksmuide
• Belbus 39 Middelkerke
• 53 Oostende - Diksmuide
• 51 Oostende - Torhout
• 52 Oostende - Gistel - Brugge
• 50 Oostende - Gistel
• 21 Oostende - Zandvoorde - Westkerke - Eernegem
• 22 Oostende - Zandvoorde - Westkerke
• 23 Oostende - Zandvoorde - Westkerke
• 54 Oostende - Conterdam - Westkerke - Jabbeke - Brugge
• 35 Oostende - Houtave - Brugge
• 46 Oostende - Klemskerke - De Haan Lindenhof. Er zijn nog maar twee ritten per dag. En nul in het weekend.
• 31 De Haan - Wenduine - Brugge
• 33 Blankenberge - Brugge
• Belbus 36 Zuienkerke
• 47 Zeebrugge - Brugge
• 92 Avondlijn Zeebrugge - Brugge. Staat niet op netkaart De Lijn in maart 2023, maar de dienstregeling staat wel op de website.
• 3 Ramkapelle-Knokke
• 12 Knokke-Het Zwin (De Lijn rekent lijn 3, 12 & 44 tot de streeklijnen. Ze staan echter ook in het artikel Knokse stadsbus)
• 44 Knokke-Westkapelle
• 41 Knokke-Brugge
• 45 Knokke-Maldegem
• 42 Brugge - Westkapelle - Breskens (uitgebaat door De Lijn en een Nederlandse vervoerder)

Er is geen specifieke lijn meer naar Sea shopping Middelkerke, ook niet vanuit Leffinge. De belangstelling viel wellicht tegen, of het nieuwtje is er af. Maar de doorgaande lijnen 68 & 69 komen wel nog steeds daar.

Vanaf 1 juli 2023

Bron is grotendeels Google Maps omdat er op de website van De Lijn veel informatie ontbreekt of ontbrak. Het vermelde aantal ritten is op doordeweekse dagen.

• 20 Adinkerke/De Panne station🚈-Leffrinkhoucke (🇨🇵) (exploitant DK-bus)
• 55 Houthem - Adinkerke/De Panne station🚈 - De Panne centrum❌ - Veurne (1 rit naar Veurne en 3 ritten naar Houthem per dag)
• 56 De Panne Esplanade🚈 - Oosthoek(bij Veurne) - Veurne
• 60 Veurne - Koksijde Dorp - Oostduinkerke Dorp - Nieuwpoort Stad🚈 - Oostende🚈 (vervangt lijn 68)(èn de Oostendse stadslijn 6, die na 68 jaar als buslijn is opgeheven)(en daarvoor reed als tramlijn)
• 61 Veurne - Sint Idesbald❌ - Koksijde Bad❌ - Koksijde Dorp - Oostduinkerke Dorp - Oostduinkerke Bad🚈 - Groenendijk Kustramhalte🚈 (vervangt deels lijn 69)
• 611 Veurne - route lijn 61 - na Groenendijk🚈 door naar Nieuwpoort Stad🚈 en Oostende🚈 (route lijn 60, maar via Stene) 611 rijdt alleen vroeg en in de middagspits. Schoolbus. Opmerkelijk: rijdt in de schoolvakanties toch enkele ritten.
• 612 Ramskapelle (bij Nieuwpoort) - Nieuwpoort Stad🚈 - Groenendijk🚈 - Oostduinkerke Bad🚈 - Koksijde Dorp - Veurne. Rijdt alleen vroeg en in de middagspits. Schoolbus.
• 41 Nieuwpoort Stad🚈 - Diksmuide. Circa vijf ritten per dag.
• Belbus 39 Middelkerke🚈
• 21 Oostende🚈 - Westkerke - Eernegem
• 22 Oostende🚈 - Ettelgem - Westkerke
• 23 Oostende🚈 - Oudenburg - Westkerke
• 35 Oostende🚈 - Houthave - Brugge
• 46 Oostende🚈 - De Haan Lindenhof❌. Rijdt nog steeds maar 2x per dag vice versa, merkwaardig genoeg alleen in de middagspits.
• 50 Oostende🚈 - Gistel
• 51 Oostende🚈 - Torhout
• 52 Oostende🚈 - Westkerke - Jabbeke - Brugge
• 53 Oostende🚈 - Diksmuide
• 54 Oostende🚈 - Jabbeke - Brugge
• 82 Oostende🚈 - Oudenburg
• 83 Oostende🚈 - Gistel
• 504 Oostende🚈 - Moerdijk - Ichtegem Schoolbus
• 31 De Haan🚈 - Wenduine🚈 - Brugge
• 40 Blankenberge🚈 - Brugge (vervangt lijn 33)
• Belbus 36 Zuienkerke
• 49 Zuienkerke - Brugge
• 47 Zeebrugge🚈 - Brugge (twee ritten per dag)
• 92 Zeebrugge🚈 - Brugge (avondlijn) Rijdt zelfs na 02:00 uur.
• 3 Ramskapelle (bij Heist) - Knokke🚈
• 12 Oosthoek(bij Knokke) - Knokke station🚈.
• 41 Knokke🚈 - Westkapelle (🇧🇪) - Brugge
• 45 (Zeebrugge🚈 -) Knokke🚈 - Maldegem (rijdt weinig en zeer onregelmatig)

❌ = Komt niet bij Kusttramhalte in deze plaats. 🚈 = komt daar aan of dichtbij een Kusttramhalte.

Gerelateerd

• Kusttram (de historie en de moderne Kusttram van tegenwoordig)
• Oostendse stadsbus (vooral hedendaags)
• Knokse stadsbus (vooral hedendaags)
• Oostendse stadstram (voormalig)
• Knokse stadstram (voormalig)

Bronnen

• De Tram maakte de kust, R.v. Craeynest, 1985.
• Originele dienstregelingboekjes uit 1931, 1936, 1956, 1981, en 2007.
• Netkaart van 1956 en van 1981.(behorende bij de boekjes)
• Originele losse lijnenkaart van de kust uit 1929.
• Losse dienstregelingen uit 1999-2007
• Instappen a.u.b.!, Honderd jaar buurtspoorwegen in België, uitgeverij de Nederlandse Boekhandel, 1985.
• website De Lijn
• website DK-bus (lijn 20)

Noten en referenties