Stefan Żeromski

Stefan Żeromski Jelita (adellijk wapen) (geboren 14 oktober 1864 in Strawczyn, overleden 20 november 1925 in Warschau) – Poolse schrijver, publicist, dramaturg. Eerste voorzitter van de Poolse PEN Club.

Hij maakte gebruik van de pseudoniemen Maurycy Zych, Józef Katerla en Stefan Iksmoreż. Dankzij zijn maatschappelijke engagement werd hij „het geweten van de Poolse literatuur” of „het geweten van het volk” genoemd.

Levensloop

Stefan Żeromski stamt af van verarmde Poolse landadel met het adellijke wapen Jelita. Opgegroeid in Ciekoty in Świętokrzyskie-gebergte. Zijn vader Wincenty Żeromski verloor vóór de opstand zijn vermogen en om voor zijn gezin te kunnen zorgen, werd hij pachter van landgoederen. In 1863 steunde hij de Polen die vochten in de Januari-opstand. Żeromski verloor zijn moeder in 1879, en zijn vader in 1883.

Tijdens de Januari-opstand in de slag bij Czarnca is Gustaw Saski (1846–1863), een neef van Stefan Żeromski, gevallen. In 1873 ging de negenjarige Stefan de dorpsschool in Psary. In 1874 begon hij zijn opleiding aan het gymnasium in Kielce; zijn leraar was o.a. Antoni Gustaw Bem. Uit deze periode stammen zijn eerste literaire pogingen – gedichten, toneelstukken, vertalingen van Russische literatuur. Hij debuteerde in 1882 in nummer 27 van het weekblad „Tygodnika Mód i Powieści” [Weekblad voor Mode en Verhalen] met de vertaling van een gedicht van Lermontov en en in het tijdschrift „Przyjacielu Dzieci” [Kindervriend] met het gedicht „Piosenka rolnika” [Liedje van een boer]. Financiële problemen en eerste tekenen van tuberculose leidden ertoe dat hij het gymnasium in 1886 afsloot zonder eindexamen te doen. In hetzelfde jaar begon hij met zijn studie aan het Instituut voor Diergeneeskunde in Warschau (aan de universiteit was het eindexamen geen toegangsvereiste). In hetzelfde jaar begon hij met zijn studie aan het Instituut voor Diergeneeskunde in Warschau (aan de universiteit was het eindexamen geen toegangsvereiste).

Tegen het einde van 1908 deden Stefan Żeromski en Rafał Radziwiłłowicz een voorstel aan Józef Piłsudski om lid te worden van de vrijmetselarij. Het vermoeden dat Stefan Żeromski banden had met vrijmetselaars wordt niet bevestigd door meer betrouwbare bronnen en berusten voornamelijk op de gedetailleerde beschrijving van de opname van een nieuw lid in de vrijmetselaarsloge die is opgenomen in de roman Popioły [In zak en as]. Het is waarschijnlijk dat hij bij zijn zwager – Rafał Radziwiłłowicz, broer van zijn vrouw Oktawia voor dit fragment te rade is gegaan.

In 1889 was hij gedwongen zijn studie om financiële redenen op te geven en begon hij als huisleraar te werken in huizen van de landadel o.a. in Łysów (tegenwoordig de gemeente Przesmyki nabij Siedlce) en in Nałęczów. Vanaf 1889 verschenen zijn werken in het weekblad Tygodnik Powszechny [Algemeen Weekblad], Głos [De Stem], Nowej Reformy [Nieuwe Hervormingen].

In 1892 verbleef hij voor korte tijd in Zürich, Wenen, Praag en Krakau. In de herfst van dat jaar trouwde hij met Oktawia Radziwiłłowicz-Rodkiewicz die hij in Nałęczów had leren kennen en daarna ging hij met zijn vrouw en dochter uit zijn eerste huwelijk naar Zwitserland waar hij de functie van plaatsvervangende bibliothecaris in het Pools Nationaal Museum in Rapperswil uitoefende. Daar ontstond o.a. Sisyfuswerken. In Zwitserland kwam hij in contact met o.a. Gabriel Narutowicz en Edward Abramowski. In de jaren 1895 en 1898 verschenen verhalenbundels van Żeromski.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Stefan Żeromski op Wikimedia Commons.