Schroefstoomschip

Een schroefstoomschip is een schip, dat voor de voorwaartse beweging gebruikmaakt van stoomkracht, en deze weer met gebruikmaking van de schroef (en niet van een schoepenrad).

Er zijn nog slechts zeven schroefstoomschepen op de wereld bekend, de SS Great Britain in Bristol, HMS Warrior (1860) in Portsmouth, de Fram in Noorwegen en de Jylland (1860) in Denemarken, en drie kleinere schepen: de Uruguay in Argentinië, HMS Gannet in Chatham en de ZM SS Bonaire (1856) in Den Helder. In dit rijtje is de Bonaire uniek, omdat zij van binnen een ijzeren huid heeft, die aan de buitenkant is omkleed door teakhouten balken, waardoor het lijkt alsof het een houten schip is.

Bekende schepen

Archimedes

Zijner Majesteits SS Archimedes (1840) was het eerste schroefstoomschip ter wereld. Zij was in Engeland gebouwd. In aanwezigheid van Koning Willem I gaf zij een demonstratie op het IJ in Amsterdam.

De Archimedes was 38,2 meter lang en had een stoommachine van 68 pk, waarmee zij een snelheid van 8 knopen haalde. In Nederland werd een dergelijk schip later veel als sleepboot gebruikt.

Bonaire

Zie Bonaire (schip, 1877) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Zijner Majesteits Bonaire werd gebouwd bij de werf van de Koninklijke Nederlandse Stoomboot-Maatschappij (1856) op Feijenoord in Schiedam. Zij was 53,6 meter lang en deed van 1877-1902 dienst als oorlogsschip van de Koninklijke Marine. Met een bemanning van 90 à 100 man en goede bewapening was deze schoener gevaarlijker dan haar uiterlijk deed vermoeden. Zij heeft nooit meegedaan aan zeeslagen, maar ging een paar keer naar de Antillen om de eilanden tegen zeerovers uit Venezuela en Colombia te beschermen.

Aan boord waren twee Schotse ketels en een twee-cilinder liggende stoomzuigermachine. Bijzonder was dat de schroef met een klauwkoppeling vastzat en gedemonteerd kon worden, en de stoomschoorsteen kon worden ingetrokken, zodat de schoener weer een snelle zeilboot was.

Na 1902 werd het schip omgebouwd en deed zij tot 1923 dienst als logement in Hellevoetsluis en Dordrecht. Toen werd zij verkocht aan de gemeente Delfzijl, die haar tot 1988 gebruikte als logement voor Zeevaartschool Abel Tasman.

Stichting Zijner Majesteits Bonaire ontfermt zich over de Bonaire, het laatst overgebleven Nederlandse schroefstoomschip uit de 19de eeuw. De schoener wordt in Gebouw 39 naast Dok 1 hersteld. De totale restauratie van dit nautisch monument is begroot op €2.500.000, de gemeente heeft toegezegd tien jaar lang € 50.000 bij te dragen.

Michiel de Ruyter

Zie De Ruyter (schip uit 1885) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Bestand:Schroefstoomschip de Ruyter.jpg

ZM De Ruyter
Foto: Nederlands Instituut voor Militaire Historie

De kiel van dit schroefstoomschip der eerste klasse werd in Amsterdam in 1879 gelegd maar het schip werd pas in 1885 voor het eerst in dienst gesteld als operationeel oorlogsschip. Onder KtZ Jhr T.E. de Brauw werd een reis naar Oost-Indië gemaakt. De tocht ging voor het eerste via het Suezkanaal, dat in 1869 was geopend. De reis verliep moeizaam omdat de machine niet goed werkte. In Batavia werden de nodige reparaties verricht.

In 1889 werd de Michiel de Ruyter naar Brazilië gestuurd om onze handel te beschermen tijdens de Braziliaanse Revolutie. Zij lag een paar jaar in Willemstad. De SS Johan Willem Friso (1888) kwam daar in maart 1892 langs, en vertrok enkele dagen later om terug te gaan naar Den Helder.

In 1896 ging de Michiel de Ruyter weer terug naar de Oost. Daar werd zij o.a. ingezet voor humanitaire hulp na een aardbeving in Ambon. Terug in Nederland werd zij in 1899 afgevoerd en in 1900 voor de sloop verkocht.

Johan Willem Friso

Kortweg de 'Friso' genoemd. Zij kwam vanuit Willemstad in 1892 thuis in Den Helder, maar vertrok al gauw via Vlissingen naar de Middellandse Zee, waar zich bij Genua een internationale vloot verzamelde om de ontdekking van Amerika te herdenken. Daarna ging de vloot via Gibraltar naar La Spezia, waar op 12 oktober een vlootrevue plaatsvond.

Op 25 februari 1893, terug in Den Helder, werd het schip uit de dienst genomen.

Trivia

• Op 29 december 1860 werd de HMS Warrior te water gelaten. Het bleek dat zij was vastgevroren. Honderden mannen gingen het dek op, en liepen heen en weer om haar los te wrikken, terwijl takels werden vastgemaakt om haar los te trekken. Na twintig minuten gleed zij alsnog in het water.

Na haar eerste vaart werden wat kleine wijzigingen aangebracht, daarna patrouilleerde zij langs de Europese kust.

Externe links

• Stichting Bonaire

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:

  Intertaalkoppelingen via Wikidata (via reasonator)