Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Rubber
Rubber is een polymeer dat voorkomt als een emulsie in het sap van een aantal plantensoorten (dit sap is bekend als latex), zoals Braziliaanse rubberboom, Indische rubberboom (Ficus elastica), Euphorbia's (Manihot glaziovii), paardenbloem onder andere Taraxacum kok-saghyz, Parthenium argentatum, Funtumia elastica, Landolphia spp. en Cryptostegia spp.. De naam komt van het Engelstalige werkwoord voor wrijven (to rub).
Natuurlijk rubber wordt doorgaans geproduceerd uit latex, gewonnen uit de Braziliaanse rubberboom. Ongeveer 33% van dit sap bestaat uit rubber. De latex wordt vervolgens gefiltreerd en verdund met water. Het resultaat hiervan wordt met zuur behandeld om de rubberdeeltjes te doen stollen. Het resultaat hiervan, ook rubber genoemd, wordt tot dunne plakken gerold en gedroogd.
Voor het synthetisch produceren van rubber is polymerisatie vereist, een proces dat ook gebruikt wordt in de productie van plastics. Voorbeelden van synthetische rubbers zijn chloropreen rubbers, butadieen rubbers en butyl rubbers.
Geschiedenis
In 1770 ontdekte de chemicus Joseph Priestley per ongeluk dat rubber potloodstrepen kon verwijderen. Rubber werd vanaf dat moment vooral in kleine stukjes verkocht als vlakgom en het materiaal werd rubber genoemd.
Rubber wordt al heel lang verzameld en gebruikt in het natuurlijk verspreidingsgebied van rubber bevattende planten, zoals de Braziliaanse rubberboom. De Meso-Amerikaanse beschavingen wonnen de rubber meestal van de Castilla elastica. Zij gebruikten rubberen ballen voor een balspel. Ook zijn pre-Columbiaanse rubberen ballen gevonden. Deze vondsten dateren van 1600 v.Chr. Volgens Bernal Díaz del Castillo waren de Spaanse veroveraars zo verbaasd over de stuiterende rubberen ballen dat zij dachten dat deze waren behekst. De Maya's maakten een tijdelijke rubberen schoen door hun voeten in een latexmengsel te dopen. Rubber werd daarnaast gebruikt voor constructie-doeleinden, zoals bindmateriaal om stenen en metalen werktuigen aan houten handvatten vast te maken.
Omdat het vulkaniseren nog niet was ontdekt gebruikten de oude Meso-Amerikanen organische middelen, waarbij ruwe latex werd gemengd met sap van andere planten, zoals die van Ipomoea alba. Dit gaf vergelijkbare resultaten. In Brazilië werd rubber gebruikt voor het waterdicht maken van kleding. Het verhaal gaat dat toen de eerste Europeanen uit Brazilië met deze kleding terugkeerden in Portugal ze berecht werden op verdenking van tovenarij.
De eerste rubber banden werden in 1791 gemaakt. In 1820 begon Thomas Hancock in Engeland producten van rubber te maken. In 1828 breidde hij uit naar Frankrijk, en in 1832 naar de Verenigde Staten. In 1839 werd het vulkaniseren uitgevonden door Charles Goodyear en/of Hancock. Hierna nam de vraag naar rubber sterk toe. In 1910 slaagde de Russische chemicus Sergei Vasiljevich Lebedev erin om synthetisch rubber te maken gebaseerd op poly-butadieen. Zijn boek, Research in polymerisation of by-ethylene hydrocarbons (1913), werd de bijbel voor de studie van synthetisch rubber.
Gebruik
Rubber wordt onder meer gebruikt voor: autobanden, condooms, rubberen balletjes, rubberen kogels, sommige handvatten, gummen, de zolen van schoenen, laarzen en fietszadels, doorvoertules, buffers, veerbalgen, stopjes, doppen, trillingdempers, snoermantels, emmers, afdichtingen, bougiekabels, etc. etc. Rubber artikelen komen bijna overal voor zonder dat de meeste mensen het in de gaten hebben
Productie
Vandaag de dag is er een verscheidenheid aan productiemethoden, waaronder rubberspuitgieten, transfereren, persen, rol en wals bekleden, autoclaaf vulkanisatie, extruderen, stansen, ... Om rubber tot een bruikbaar product om te vormen moet het worden gevulkaniseerd. Hierbij wordt het plastische materiaal omgevormd tot een elastisch product.
Rubbersoorten
Aangezien rubber van rubberbomen een natuurproduct is, is er slechts een beperkte hoeveelheid aanwezig. De vraag naar rubber is groter dan rubberboomplantages kunnen leveren, zodat sinds de industriële revolutie er gezocht werd naar alternatieven. Heden ten dage worden polymeren gemaakt uit aardolie die vergelijkbare karakteristieken hebben in vergelijking met natuurrubber. Deze materialen worden synthetisch rubber genoemd. Door het aanpassen van de moleculaire structuur van deze polymeren kunnen rubbersoorten met verbeterde eigenschappen bekomen worden. Voorbeelden van synthetische rubbersoorten zijn:
- Styreen-butadieenrubber (SBR)
- Polybutadieenrubber (BR)
- Isopreenrubber (IR)
- Chloropreenrubber (CR) = neopreen
- Nitrilrubber (NBR)
- Etheenpropeendieenrubber (EPM, EPDM)
- Butylrubber (IIR)
- Siliconerubber (VMQ)
- Fluorrubber (FKM)
- Ethylvinylacetaatrubber (EVA)
- Gechloorsulfoneerd Polyetheenrubber (CMS)
- Acrylaatrubber (ACM)
- Polyurethaanrubber (AU of EU)
Deze rubbersoorten hebben hun eigen "specialiteit". Daar waar een bepaalde rubbersoort buiten gebruikt kan worden (ozon en weersbestendig), zijn andere heel rekbaar.
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Rubber op Wikimedia Commons.