Raadhuis Grootschermer

Het Raadhuis van de voormalige gemeente Zuid- en Noord-Schermer kent een bijna vierhonderd-jarige geschiedenis. Oorspronkelijk zijn het Raadhuis van Zuidschermer en het Rechthuis van Noord-Schermer van elkaar gescheiden. Pas in 1939 wordt het Rechthuis verplaatst en herbouwd achter het Raadhuis. Het Raadhuis is van 1 mei tot 1 oktober in de weekeinden tussen 12.00 en 17.00 uur gratis toegankelijk voor publiek.

Raadhuis Zuid-Schermer

Het Raadhuis van de voormalige gemeente Zuidschermer wordt in 1639 gebouwd Tot 1939, dus precies 300 jaar, fungeert het in zijn oorspronkelijke omvang als Raad/Rechthuis.

De eerste bekende restauratie vindt plaats in 1857. Behalve herstel aan het muurwerk, worden in de raadkamer kasten en nieuwe betimmering aangebracht. Ook worden de indrukwekkend zware plafondbalken van de begane grond van nieuwe uiteinden – laseinden – voorzien.

Uit het in het genoemde jaar gemaakte bestek blijkt dat de gevels toen nog niet bepleisterd waren. Na 1857 krijgt deze ingrijpende wijziging zijn beslag. Bovendien krijgen de topgevels een andere beëindiging. Vervolgens worden in 1882 in de zuidgevel dubbele deuren aangebracht ten behoeve van de brandspuit.

Op initiatief van burgemeester Kolb wordt het Raadhuis in 1939 samengevoegd met het Rechthuis van Noordschermer. In dat jaar vindt er ook groot onderhoud plaats aan beide gebouwen. (Zie hieronder).

In de jaren 1985, 1987 en 1988 vond er opnieuw groot onderhoud plaats aan het Raadhuis. Met name het metsel- en voegwerk werd hersteld. De totale kosten bedroegen 255.000 gulden en de werkzaamheden werden uitgevoerd door bouwbedrijf De Nijs uit Warmenhuizen.

Rechthuis Noordschermer

Het Rechthuis van Noordschermer, gebouwd op het Noordeinde van Grootschermer, is een rank gebouwtje, daterend uit 1652. Met een voor- en achtergevel van nog geen 3,5 meter breed is het kleiner dan een woonhuis uit die tijd.

De ondergevel is een hoog, rechthoekig element, waarachter zich zowel de begane grond als een verdieping bevinden. Op de ondergevel staat een simpel gebogen topje, eindigend in een pilaster. De schild houdende leeuw die de voorgevel nu bekroont was in de oorspronkelijke situatie niet aanwezig.

Boven de poortvormige ingang is een gevelsteen waarop vrouwe Justitia staat. Daarboven bevindt zich een vrij groot kruiskozijn. Dit is de enige verlichting in de rechtkamer. Op beide verdiepingen is een compleet houtskeletje met muurstijlen en eenvoudige uitgevoerde korbelen aanwezig.

Omstreeks 1850 wordt het gebouw aan de buitenzijde gepleisterd en in 1885 verkoopt de gemeente het aan turfhandelaar Hendrik Kooger. Op een publieke verkoping koopt de schipper het pand voor 150 gulden. De gemeente is dan meer dan 100 jaar eigenaar geweest. Kooger gebruikt het pand eerst een tijd als woonhuis (er woonde een gezin met zes kinderen), later als turfschuur.

Op 24 augustus 1927 koopt de gemeente het terug van de eigenaar Michiel Kooger, handelaar in brandstoffen. Hij wil eigenlijk 250 gulden voor het pand hebben, maar dat is zo verwaarloosd dat hij uiteindelijk genoegen neemt met het bod van 225 gulden.

Raad-/Rechthuis

In 1937 voldoet het Raadhuis niet meer aan de eisen. De taken van de gemeente zijn uitgebreid en dat geeft ruimtegebrek. De vergaderzaal is niet representatief meer, er is geen ruimte om het archief te bewaren (verplicht brandvrij archief), er ontbreekt een wachtkamer en een arrestantenlokaal. Nieuwbouw past niet aan het oude gebouw.

De gemeente wil het Rechthuis verplaatsen naar Zuidschermer om het daar te verbinden met het Raadhuis. Maar van dat plan moet bij het samenstellen van de begroting voor 1936 worden afgezien. Voorgesteld wordt alleen enige noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden te doen.

Burgemeester Kolb zet zich echter in om belangstelling van Rijksmonumentenzorg te krijgen. De architect van het Rijksbureau, de heer A.A. Kok uit Amsterdam, krijgt de opdracht om plannen te maken voor de restauratie van beide monumenten. Deze heeft het idee ontwikkeld om het oude Rechthuis te verplaatsen. De geraamde kosten zijn 7500 gulden.

Op 11 mei 1938 heeft in het raadhuis een openbare aanbesteding plaats van de restauratie. Er zijn 25 inschrijvingen binnengekomen. De laagste inschrijving is van Joh. G. Dekker uit Edam voor 6577 gulden. Het Rijk stelt 3000 gulden beschikbaar, de provincie maximaal 1125 gulden. De gemeente betaalt ten hoogste 3375 gulden.

Historisch karakter

Het interieur van het Raadhuis wordt aangepast aan de wensen van modern bestuur. De aankleding hiervan krijgt een historiserend karakter. Kok koopt oude eiken deuren en ander oud materiaal aan. Ook stelt hij wandbetimmeringen samen van eiken raamluiken.

De prachtige rode handvormstenen muren, die eerder met portland cement zijn bestreken, worden in oude staat teruggebracht. Ook de schuiframen worden door fraaie kruisramen vervangen. De secretarie, die boven was, krijgt beneden een plaats.

Beneden wordt het rechthuis ingericht als arrestantenlokaal. In de burgemeesterskamer, op de eerste verdieping in het rechthuis, komt een 18e eeuwse stookplaats, platte pilasters van hout of van tegels en verder een vuurplaat en een vuurkorf, stookgereedschap en een turfmand. De tegeltjes uit het oude rechthuis zijn opnieuw aangebracht.

Na 1970

Van 1939 tot 1970 fungeert het gebouw als raadhuis van de gemeente Zuid- en Noordschermer. Na 1970 is het gebouw onder andere in gebruik als kantoor voor de Ruilverkavelingscommissie, als peuterspeelzaal en het archief van de voormalige gemeenten Zuid- en Noord-Schermer, Oterleek en Schermerhorn wordt er bewaard. Halverwege de jaren zeventig neemt uitgeverij de Polder Express zijn intrek in het pand. In 2014 verlaat de uitgever het Raadhuis. Het pand wordt in 2016 volledig gerestaureerd. Vanaf januari 2017 wordt het Raadhuis beheerd door de Stichting Raadhuis Grootschermer.

Burgemeesters

Van 1934 tot 1944 zijn de NSB-ers Kolb en Rigbers burgemeester. In 1945 en 1946 is niet duidelijk wie de burgemeester was. In 1946 wordt Willem Driessen tot burgemeester benoemd. Sybrand Schagen volgt hem in 1968 op. Schagen wordt uiteindelijk de eerste burgemeester van de nieuwe gemeente Schermer die in 1970 ontstaat.