Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Polycysteus-ovariumsyndroom
Polycysteus-ovariumsyndroom of PCOS is een aantal samenhangende afwijkingen, waarbij vaak (kleine) cysten in de eierstokken aanwezig zijn. De afwijkingen worden waarschijnlijk veroorzaakt door, en of gaan gepaard met hormonale afwijkingen.
Hierdoor ontwikkelen zich in de eierstokken (ovarium) meerdere (poly) cystes. De eicellen groeien niet of onregelmatig, waardoor er geen of onregelmatig een eisprong optreedt en vrouwen onregelmatig of niet menstrueren. Doordat de eisprong onregelmatig of geheel niet plaatsvindt zijn deze vrouwen verminderd vruchtbaar. Een hormoonbehandeling kan dit verhelpen.
Naar schatting heeft ongeveer tien tot vijftien procent van de vrouwen PCOS. Het komt relatief vaker voor bij Indiase vrouwen en Aboriginals. In Afrika is het veel zeldzamer.
Pathogenese
De pathofysiologie van PCOS is complex. Een specifieke oorzaak valt niet aan te wijzen. Vele veranderingen in de stofwisseling spelen een rol.
- Centraal staat de relatieve verhoging van de productie van luteïniserend hormoon door de hypofyse, waardoor de productie van androgenen in de theca cellen van de eierstokken toeneemt. Vervolgens worden in verhoogde mate de androgenen omgezet in androsteendion, wat vervolgens wordt omgezet in testosteron.Dit proces wordt versterkt door insuline.
- Een enzymdefect in de steroïden productie door de eierstokken.
- Insuline weerstand, draagt bij aan de metabole en reproductieve afwijkingen
Symptomen
Door een teveel aan testosteron kunnen de volgende symptomen optreden.
- Onregelmatige menstruatie (< 9 maal per jaar), of geheel uitblijven van de menstruatie
- Onvruchtbaarheid
- Acne
- Hirsutisme: toegenomen lichaamsbeharing in een mannelijk patroon (bovenlip, kin, rond tepels, midden op de buik, binnenzijde bovenbenen).
- Alopecia androgenetica: haarverlies in een mannelijk patroon (dunner worden op de kruin, "inhammen")
Andere mogelijke gevolgen van PCOS: metabole- en cardiovasculaire afwijkingen.
- Overgewicht en obesitas
- Diabetes type 2
- Hoge bloeddruk
- Hart- en vaatziekten
- Slaapapneu
Diagnose
2 van de 3 volgende symptomen dienen aanwezig te zijn.
- Oligo-of anovulatie. (verminderde of ontbrekende menstruatie)
- Hyperandrogenisme: teveel aan lichaamsbeharing, acne, kaalheid, of een tehoog vrij-testosteron gehalte in het bloed. Voor het laatstgenoemde zijn laboratoriumtests beschikbaar.
- De aanwezigheid van meerder cystes, met behulp van echografie vastgesteld.
Een aantal zaken dient te worden uitgesloten, omdat ze symptomen, zoals die bij PCOS voorkomen, kunnen veroorzaken.
- Congenitale hyperplasie van de bijnier (bijnier produceert teveel hormoon)
- Syndroom van Cushing
- Hyperprolactinemie of prolactinoom
- Primaire hypothyreoïdie (traag werkende schildklier)
- Acromegalie (teveel groeihormoon)
- Premature ovariële functiestoornis
- Obesitas (behoort echter wel tot de mogelijke symptomen van PCOS)
- Viriliserend gezwel (in bijnier of ovarium)
- Geneesmiddel gerelateerde symptomen (androgenen, valproinezuur, cyclosporine en andere geneesmiddelen)
Behandeling
Toegenomen lichaamsbeharing en acne
Een gebruikelijke behandeling, is die met een anticonceptiepil die een combinatie van een oestrogeen en een progestageen bevat. De keus van de pil is belangrijk; het progestageen dat het bevat, mag bijvoorkeur geen androgene effecten vertonen. Een goede keuze is Yasmin, dit bevat drospirenon en ethinylestradiol. Dit kan gecombineerd worden met het middel spironolacton.
Flutamide is effectief tegen overmatige lichaamsbeharing.
Verminderde of ontbrekende menstruatie
De cyclus kan regelmatiger worden door het gebruik van de pil. Yasmin is in verband met het bovenstaande een goede keuze.
Recentelijk is aangetoond, dat life-style veranderingen zoals gewichtsverlies (ongeveer 5 procent) en gezonde voeding, een positief effect hebben op de cyclus en de vruchtbaarheid. Tevens is het zo dat een verlaging van de insulinespiegel ook een gunstig effect heeft op de cyclus en de vruchtbaarheid. De insulinespiegel kan worden verlaagd door het gebruik van metformine, wat vanwege zijn eveneens gewichtsverlagende effect, een goede keuze is.
Indien vruchtbaarheid niet wordt bereikt met gewichtsverlies en metformine, kan men een hormoonbehandeling overwegen. De eisprong kan weer op gang gebracht worden door het middel clomifeen, eventueel gevolgd door een behandeling met follikel stimulerend hormoon. In de praktijk gebeurt dit via onderhuidse inspuitingen van Menopur*.
Insuline weerstand, glucose-intolerantie en diabetes type 2
Gewichtvermindering is belangrijk bij aan diabetes type 2 gerelateerde problemen, zoals insuline weerstand en glucose-intolerantie. Vaak worden geneesmiddelen gebruikt om het gunstige effect van gewichtsvermindering te versterken. Men heeft dan de keus uit metformine en de middelen uit de groep van thiazolidinedionen (bijvoorbeeld pioglitazon (Actos) of rosiglitazon (Avandia)).
Literatuur
Setji TL, Brown AJ. Polycystic ovary syndrome: diagnosis and treatment. Am J Med.2007;120:128-32.
Ehrmann DA. Polycystic Ovary Syndrome.NEJM 2005;352:1223-1236.
Van Santbrink EJP, Fauser BCJM. Ovulation induction in normogonadotropic anovulation (PCOS). Best Pract.Res.Clin.Endocrinol.Metabol., 2006; 20:261-270.