Plausibiliteit

Het begrip plausibiliteit wijst er op dat een bepaald inzicht of een interpretatie - gegeven de beschikbare feiten en omstandigheden - een combinatie van de volgende eigenschappen krijgt toebedacht: aannemelijk, aanvaardbaar, redelijk, waarschijnlijk, begrijpelijk, logisch, overtuigend, geloofwaardig of steekhoudend.

Herkomst

Plausibel stamt af van het Latijnse plausibilis dat verwant is met applaudisseren oftewel beklapbaar zijn: iets dus dat toejuiching verdient. Er lijkt bij plausibiliteit voldoende overtuigend bewijs voorhanden te zijn om er een bepaalde betekenis aan te verlenen en om er instemming voor te verwerven. Voorbeeldzin: “Omdat de vingerafdruk op het wapen afkomstig is van Y, leek het de speurder plausibel dat Y dan ook de dader zou zijn."

Beredeneerd

Vooral eenvoud en (vermeende) logica zijn belangrijke bestanddelen van een plausibele betekenisverlening. Een plausibele uitleg betekent overigens niet dat deze per definitie voor de hand liggend, onberedeneerd of zelfs geheel gespeend is van argumenten. Een plausibele verklaring kan wel degelijk het resultaat zijn van een zorgvuldige afweging. Voorbeeld. De conclusie van een wetenschappelijke studie naar de oerafstamming van een plant of dier kan gebaseerd zijn op jarenlang onderzoek. Nog een voorbeeld. Het oordeel van een grafoloog die na schriftonderzoek "met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid" vaststelt: "Dit is de handtekening van X.”

Betekenisverlening

Het gaat bij plausibiliteit om het opvullen van een cognitief gat door er een ontbrekende schakel aan toe te voegen die de voorlopige conclusie acceptabel maakt. Plausibiliteit en waarschijnlijkheid zijn verwant. Kenmerk is geen exacte, natuurwetenschappelijke vaststelling, maar een beredeneerd (mentaal) proces van betekenisverlening, een voor de hand liggende verklaring, een nieuw feit, de invulling van een denkstap, een associatief verwachtingspatroon of een interpretatie die past in een bepaalde vooronderstelling of werkelijkheidsbeleving waardoor 'het plaatje compleet' lijkt te zijn.

Voldoende overeenstemming

Plausibiliteit komt in de vorm van waarschijnlijkheidsberekening ook voor in de informatietechnologie. Bij gezichtsherkenning en bij de geautomatiseerde validatie van een handtekening wordt aan de hand van vooraf ingevoerde parameters bepaald op hoeveel punten er overeenstemming moet zijn een waarneming juist of geldig te verklaren. Zulke indicatoren kunnen behalve op inhoud ook betrekking hebben op plaats en tijd van de waarneming.