Piet Schmidt Crans

Piet Henri André Schmidt Crans (Den Haag, 28 mei 1923 - Soest, 4 april 2005) was commandant 1^e jachtvliegersafdeling (JaVA) tijdens de meidagen van 1940. Later werd hij Engelandvaarder.

Meidagen

Tijdens de meidagen was Schmidt gestationneerd op vliegveld de Kooy waar hij beschikte over twaalf D-XXI jagers en een manche-vliegtuig, de Fokker C-IX. In de eerste twee dagen schoten ze verschillende Duitse vliegtuigen neer maar zelf leden ze ook zware verliezen. Wat er over was werd samengevoegd met 2^e JaVA, waarna de 1^eJaVA ophield te bestaan. De 2^e JaVA werd overgeplaatst naar Buiksloot, een zweefvliegveldje bij Oostzaan.

Generaal Winkelman had op 10 mei een landingsbaan van Buiksloot ter beschikking gesteld aan de RAF, dus ze moesten bij een van de landingsbanen alle versperringen weghalen. De RAF bleek daar helemaal niet te landen, maar wel twee D-XXI's van de voormalige 1^eJaVA en later nog vijf D-21's van de 2^eJaVA die nog op Schiphol stonden. Even later kwam commandant Schmidt Crans per auto aan met enig grondpersoneel. Er werden enkele patrouilles gevlogen maar het was rustig. Vanaf vliegveld De Vlijt op Texel werden ter versterking nog zeven D-XVII's overgevlogen. Eentje werd onderweg neergeschoten, een andere werd tot een noodlanding gedwongen.

Op 13 mei werd naar de Grebbelinie gevlogen. Veel materieel raakt beschadigd. 's Avonds waren nog maar vijf D-21's gevechtsklaar. Uit angst dat de Duitsers vanuit Friesland bij de Noord-Hollandse kust wilden landen, werd besloten de Nederlandse vliegtuigen naar Schiphol over te brengen en Buiksloot te vernielen. Het veld werd omgeploegd, en ijzeren en houten palen werden in de grond gezet.

Engelandvaart

In 1943 vertrok hij naar Spanje, om vandaar door te gaan naar Engeland. Hij kwam echter niet verder dan Miramas, waar vlak bij het vliegveld van Marseille een barak was, waarvan hij in Parijs het adres had opgekregen. De barak was eigenlijk voor Franse arbeiders die op het vliegveld werkten. Er waren britsen met strozakken. Tijdens de oorlog werd de barak door een Nederlandse aannemer gebruikt. Hij werkte voor de Duitsers maar hielp Nederlanders die op weg naar Spanje waren.

Daar kon hij overnachten. Na het drinken van water kreeg hij echter colitis. Hij werd doodziek en dreigde te overlijden. Op 21 oktober 1943 kwamen de 18-jarige Boy Thomann met zijn vriend en reisgenoot Wim Salverda daar aan. Boy Thomann zag de zieke man en organiseerde meteen een Franse dokter. Deze kon niets voor hem doen en raadde de zieke Schmidt Crans aan naar Nederland terug te keren. Thomann en Salverda namen hem per trein via Marseille, Parijs, Brussel en Roosendaal mee naar Nederland. Salverda werd bij de Franse grens opgepakt, maar slaagde erin te ontsnappen. Schmidt Crans werd bij zijn moeder in Den Haag afgeleverd en was na enkele maanden genezen. Hij ging in het verzet bij de Knokploeg Rotterdam.

Na de oorlog beschreef hij zijn ervaringen in "Tussen eskadron en squadron - beknopte autobiografie van een oorlogsvrijwilliger".