Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Bruinvis
| Bruinvis IUCN-status: Veilig[1] (2008) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bruinvis (Phocoena phocoena) | |||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Phocoena phocoena Linnaeus, 1758 |
De bruinvis oftewel tuimelaar oftewel Phocoena phocoena is een walvis- of dolfijnachtige (een in zee levend zoogdier), met een lengte van maximaal een meter en tachtig centimeter en een gewicht van 60 kilogram.
Uiterlijk
Bruinvissen hebben een stompe snuit, een lage, driehoekige rugvin en (zoals alle walvisachtigen) een platte staartvin. De rug is donkergrijs, de buik helderwit. Ze leven alleen of in kleine groepen van 2 à 10 dieren en incidenteel in grotere groepen tot enkele 50 dieren. De trekbewegingen van de bruinvis zijn onvoldoende bekend, maar er lijken verschillende populaties te bestaan die elk eigen zomer- en winterverblijven bezoeken.
De naam bruinvis is op het eerste gezicht vreemd, omdat deze dieren geen vissen zijn en ook geen bruine kleur hebben. De verklaring hiervoor is dat vroeger, toen de mensen nog niet zo veel van dieren wisten, alles wat in de zee leefde vissen noemde, en grauwe kleuren, zoals bruin, grijs en zwart, werden allemaal bruin genoemd.
Voedsel
Bruinvissen eten kleine levende dieren zoals vissen, garnalen, enz. Deze vinden ze met behulp van echolocatie. Ze zwemmen voornamelijk vlak onder het zeeoppervlak. Ze kunnen net als een dolfijn uit het water springen, maar doen dit vrijwel nooit.
Verspreiding
Ze komen voor in ondiep zeewater van maximaal 200 meter diep en met een temperatuur beneden de zeventien graden Celsius. [2]. Ze zijn beslist niet zeldzaam; geschatte aantallen in de Noordzee lopen uiteen van 100.000 tot 500.000 exemplaren. In het verleden, in de 17e eeuw, zijn ze in de grachten van Amsterdam waargenomen. Ze kunnen ook riviermondingen inzwemmen en worden recentelijk bijvoorbeeld in de Oosterschelde waargenomen[3] en gestrand aangetroffen[4].
De soort komt ook veel in de Nederlandse kustwateren voor, vooral in de wintermaanden en het vroege voorjaar (november - april). Tot ongeveer het einde van de jaren vijftig van de 20e eeuw was de bruinvis algemeen langs de Nederlandse kust, maar in de jaren zestig was de soort hier verdwenen. Sinds 1985 worden weer af en toe kleine aantallen bruinvissen in de Nederlandse kustwateren gezien, en vanaf 2000 neemt dat aantal snel toe. Inmiddels is de soort alleen in juni werkelijk zeldzaam langs de kust; in alle andere maanden van het jaar kunnen ze nu worden waargenomen.
In de Oosterschelde leeft een kleine populatie bruinvissen die daar in alle maanden van het jaar lijkt te blijven. Behalve dat de aantallen langs de Nederlandse kust snel zijn toegenomen is er ook sprake van een snelle toename van het aantal strandingen. Veel van de in Nederland aanspoelende bruinvissen blijken door verdrinking om het leven te zijn gekomen. Vermoedelijk verdrinken de dieren in vistuig dat in ondiep water wordt gebruikt.
Gevangenschap
Bruinvissen worden momenteel in Nederland, Denemarken en Japan gehouden.
Nederland
Dolfinarium Harderwijk heeft een aantal bruinvissen in gevangenschap. Deze dieren zijn gestrand en konden na hun revalidatieperiode niet terugkeren naar zee. In het dolfinarium Harderwijk staat het gebouw Fort Heerewich, waarin zich SOS-Dolfijn bevindt, een speciaal opvangcentrum voor bruinvissen en andere dolfijnachtigen. Jaarlijks stranden er honderden bruinvissen aan de Nederlandse, Belgische, Duitse en soms ook Franse kust. Deze dieren worden naar SOS-Dolfijn gebracht.
Na een herstelperiode worden deze dieren weer uitgezet in het wild. Als een dier niet kan worden uitgezet, blijft het in het Dolfinarium in de zogeheten 'Bruinvisbaai' waar dagelijks voorstellingen worden gegeven met de bruinvissen.
Denemarken
Ook het Fjord and Baelt Center in Kerteminde vangt gestrande bruinvissen op. Zij hebben in totaal 4 dieren, waaronder de eerste in gevangenschap geboren bruinvis. In het Fjord and Baelt Center is het mogelijk de bruinvissen vanuit een onderwatertunnel te bezichtigen. Er wordt veel onderzoek gedaan naar onder andere echolocatie, met als doel in de toekomst de wilde bruinvispopulatie te beschermen tegen bijvangst.
Japan
Ook in Kamogawa Sea World en Otaru Aquarium in Japan worden bruinvissen gehouden. Deze worden niet voor onderzoek of voorstellingen gebruikt.
Culinair
Bruinvis wordt tegenwoordig nog nauwelijks gegeten. In de Middeleeuwen stond de bruinvis echter wel vaak op het menu. Hij werd gekookt en vervolgens gevuld met veel kruiden zoals peper, saffraan en kaneel.
De Nederlandse geslachtsnamen "Varkenvisser" en "Varkevisser" herinneren aan de eufemistische naam voor de bruinvis. Het dier werd werd ook wel "varkensvis" genoemd. Ondanks het feit dat het een zoogdier en geen vis is, stond de rooms katholieke kerk het eten van bruinvissen tijdens de vasten en op vrijdagen toe.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Camphuysen C.J. & Leopold M.F. 1993. The Harbour Porpoise Phocoena phocoena in the southern North Sea, particularly the Dutch sector. Lutra 36(1): 1-24.
- Camphuysen C.J. 1994. The Harbour Porpoise Phocoena phocoena in the southern North Sea, II: a come-back in Dutch coastal waters?. Lutra 37(1): 54-61.
- Camphuysen C.J. 2004. The return of the harbour porpoise (Phocoena phocoena) in Dutch coastal waters. Lutra 47(2): 113-122.
- Aantalsontwikkelingen Marine mammal database [1]
- Strandingen Marine mammal database [2]
- SoortenBank.nl beschrijving en afbeeldingen
- beschrijving Bruinvis
- Gewone bruinvis
Vrije mediabestanden over Phocoena phocoena op Wikimedia Commons