Permacultuur

Permacultuur is het geheel van werkmethoden en denkwijzen dat tot doel heeft permanent functionerende en duurzame natuurlijke systemen op te bouwen, in harmonie met en naar het voorbeeld van natuurlijke cycli. Het concept werd oorspronkelijk ontwikkeld voor de landbouw, maar de denkwijze omvat ook gebieden zoals de energievoorziening, landschapsplanning, fairtrade en de sociale infrastructuur.

Term

De term permacultuur (om naar een systematische methode te verwijzen) werd in omloop gebracht in 1978 door de Australiërs Bill Mollison en David Holmgren. Oorspronkelijk verwees het woord cultuur in permacultuur naar de land- en tuinbouw: agricultuur en horticultuur. De betekenis werd uitgebreid naar de menselijke „cultuur”, omdat men ging begrijpen dat sociale aspecten onlosmakelijk verbonden zijn aan een werkelijk duurbaar systeem.

Bill Mollison definieerde permacultuur als volgt:

„Permacultuur is een filosofie van samen te werken met de natuur in plaats van ertegen, van langdurige en doordachte observatie in plaats van gedachteloos werk, en van het kijken naar de planten en dieren in al hun functies, in plaats van een gebied als een monocultuur-systeem te bezien.”—Bill Mollison

Principes

Lange termijn in plaats van korte termijn

Permacultuur ziet het als morele plicht om ervoor te zorgen dat de levensnoodzakelijke natuurlijke resources, zoals de aardbodem en het water, ook op lange termijn voor de toekomstige generaties bruikbaar blijft. De internationale permacultuurbeweging ondersteunt de aanbouw van productieve structuren en systemen die iedereen de mogelijkheid schenken een gezond en vredevol leven te leiden.

Veelvoud in plaats van monocultuur

Naar het voorbeeld van natuurlijk gegroeide ecologische systemen, is het bewaren van veelvoud een centraal doel van de permacultuur. Door de mens aangebouwde systemen zijn ook gezonder, productiever en permanenter, wanneer ze ook gebruik maken van een gewassenveelvoud.

Voor een permacultureel design zijn vier aspecten van veelvoud van belang:

• Veelvoud van soorten – het aantal verschillende soorten planten en dieren is een noodzakelijke voorwaarde om ecologische systemen op te bouwen en in stand te houden en om de aanpassingscappaciteit aan veranderende omstandigheden te bewaren.
• Genetische veelvoud – het aantal soorten en rassen van planten en dieren is belangrijk voor het garanderen van regionaal aangepaste, gezonde voeding in voldoende mate. Genetische manipulatie en eenzijdige gewassenveredeling van bepaalde soorten zijn volgens de visie van de permacultuur gevaarlijk voor het overleven van de mens, wanneer dit ertoe leidt dat andere soorten niet verder gebruikt worden, of achtereenvolgens zo op de achtergrond geraken dat ze vrijwel verdwijnen.
• Veelvoud van ecologische biotopen – ecologische systemen of biotopen met hun wilde planten en dieren, bevorderen de veelvoud van soorten en de genetische veelvoud. Schapen eten bijvoorbeeld kortere grassoorten, runderen langere; wat de ene diersoort laat staan, wordt door de andere gebruikt. Iemand met een kudde schappen kan ongeveer evenveel koeien houden zonder dat de oppervlakte van het weiland overbelast wordt. Tarwe en bonen of gerst en linzen leveren samen duidelijk meer op dan wanneer ze in monoculturen apart worden gekweekt. Zo kan ook een grotere opbrengst worden bereikt door een weldoordachte combinatie van fruitbomen of struiken en vee.
• Cultureel veelvoud – vooral de verschillende aanbouwtechnieken, bewerkings- en afvalverwerkingssystemen, architectuur en de bouw van woonzones. Permacultuur betekent hier de nauwkeurige observatie en planning met de plaatselijke of regionale bijzonderheden en het overwegende gebruik van plaatselijke resources. Dit leidt tot aangepaste technieken en tot het bewaren van succesvol gegroeide structuren.

Coöperatie in plaats van concurrentie

Om bijvoorbeeld een tuin waarin we onze voeding kweken met een zo klein mogelijk energieverbruik op duurzame manier productief te houden, zijn er strategieën nodig, om de tuin voor een groot deel aan zichzelf over te laten. Hiertoe behoort het gebruik van coöperatieve structuren zoals een biologische zelfregulatie van de schadelijke insecten. Het is de bedoeling dat de organismen (dieren, insecten,...) in de tuin onderling ’samenwerken’ met de tuinier om alles in een biologisch evenwicht te houden. Pesticiden worden met een hoog energieverbruik gefabriceerd, en laten niet alleen de ’schadelijke’, maar ook de ’nuttige’ organismen uit de tuin verdwijnen. Wanneer de ’schadelijke’ organismen later weer opduiken, vinden ze een omgeving zonder natuurlijke vijanden, omdat ook deze natuurlijke vijanden bij gebrek aan voedsel uit de tuin verdwenen verdwenen zijn. De ’schadelijke’ organismen kunnen zich nu buiten proportie uitbreiden. Bijgevolg moet er nog meer energie worden verbruikt om productiviteit van de tuin in stand te houden.

Dit soort zelf veroorzaakte destructieve feedback brengt het biologisch systeem van de tuin in gevaar tot de productiviteit volledig instort. In plaats van ’schadelijke’ organismen door pesticiden te bestrijden, kan een coöperatieve zelfregulatie helpen om de opbrengst met een minimum aan moeite te garanderen.

Voorbeeld: eenden en ganzen kunnen de tuinier helpen om het probleem met overtollige slakken in de tuin aan te pakken en houden het gras op de tuinpaden kort. De mens spaart hierdoor energie en kosten: het kost minder moeite om een grotere productie te verkrijgen. Door een goed doordachte combinatie van planten en dieren in de tuin, kan het gebruik van pesticiden of herbiciden worden geschrapt. Deze strategie heeft een hoge prioriteit in een zoveel mogelijk zelfstandige (autarke) tuin.

Weblinks

• http://www.permacultuur.net
• http://www.permacultuurnederland.org
• http://www.permacultuur.be
• http://www.permacultuur.eu
• http://www.bouwjemee.be/activiteiten/permacultuur-opleiding.html
• http://www.transitie.be/userfiles/file/Het%20wezen%20van%20permacultuur.pdf