Orgaanmaffia

Volgens regelmatig opduikende verhalen is de orgaanmaffia een illegaal netwerk dat mensen ontvoert en hun organen gebruikt voor transplantaties. Het verhaal zorgt regelmatig voor paniek. Verschillende onderzoekers probeerden vast bewijsmateriaal te vinden voor deze maar vonden geen sporen van daadwerkelijke ontvoeringen.

Orgaanhandel

In China werd in 2012 een illegaal netwerk van orgaanhandel opgerold. De betrokkenen hielden zich niet bezig met het ontvoeren van mensen, maar met het ronselen van potentiële kandidaten die bereid waren hun organen af te staan in ruil voor een financiële vergoeding. Gelijkaardige praktijken werden ook aangetroffen in Bangladesh en landen zoals India, Brazilië en Egypte.

Orgaanhandel is wereldwijd verboden, maar komt in sommige landen voor. Dit soort orgaanhandel is echter nog niet te vergelijken met de regelrechte griezelverhalen over orgaanroof door willekeurige ontvoeringen, zoals verteld in de orgaanmaffia-verhalen.

Versies

De arme weeskinderen

Een versie van het verhaal luidt dat Zuid-Amerikaanse weeskinderen door rijke Noord-Amerikanen of Europeanen „geadopteerd” worden met het doel hun organen voor transplantatie te gebruiken. In andere verhalen worden ter plaatse organen van kinderen gestolen. Meestal gaat het om nieren of om het netvlies van de ogen.

De kroeg of het pretpark

De slachtoffers worden opgezocht in kroegen, discotheken of bij drukke culturele activiteiten. Een geschikte kandidaat zou vervolgens verleid worden door een lid van de maffia, die hem of haar overtuigt om mee naar huis te komen voor een drankje. In dat drankje zit een slaapwekkend middel. Nadat de kandidaat bedwelmd is, worden de nodige organen er ter plaatse uit geopereerd. Opdat de onvrijwillige donor er niet dadelijk aan zou sterven, wordt hij of zij door de maffialeden in een badkuip met ijsklontjes gelegd. De kou zou de lichaamfuncties tijdelijk verlagen. Wanneer de persoon bijkomt uit de verdoving, vindt deze een notabriefje met de melding dat zijn of haar nieren werden verwijderd, en daarom dringend het noodnummer zou moeten bellen om te overleven.

In een andere versie worden kinderen uit pretparken ontvoerd en na de operatie terug in hetzelfde pretpart binnengesmokkeld en op een bank achtergelaten. Wanneer het kind bijkomt, bemerkt het een litteken en een briefje met de met de raad om snel de hulpdiensten te verwittigen. Soms zou een kleine som geld zijn achtergelaten ter compensatie van de gestolen organen.

De valse ziekenwagen

Er gaan verhalen dat de orgaanmaffia dadelijk in actie schiet bij aardbevingen of andere zware natuurcatastrofen. In het tumult en de chaos gebruiken zij valse ambulances om de slachtoffers naar speciale ziekenhuizen van de orgaanmaffia te brengen. Er wordt bekeken welke organen nog in goede staat zijn. Zodra die verwijderd zijn, wordt het lichaam ergens gedumpt zonder dat dit in de rampenchaos erg opvalt.

Wittebusjessyndroom

In 2014 deed het verhaal over de orgaanmaffia in Nederland de ronde. Volgens dit gerucht reden twee Bulgaren in Nederland rond met een rood, of volgens andere beschrijvingen wit, busje met geblindeerde ramen. Het verhaal verspreidde zich onder andere in Cuijk en het Westland, Enschede, Monster, Naaldwijk, Rotterdam, Assendelft en Krommenie en Zoetermeer. De ene vermeende dader zou een paardenstaart hebben, en de andere werd beschreven met een breed gezicht. Via e-mail en sociaalnetwerksites verspreidde het gerucht zich snel. Bijna gelijktijdig zorgde het verhaal ook in Duitsland voor angst, onder andere in Bremen, Duisburg en Essen. De Duitse politie liet algemeen weten dat alle meldingen in verband met de orgaanmaffia vals zijn. In Krefeld maakte de politie begin april 2014 dit ook via Facebook bekend, omdat namelijk via dat medium ook het gerucht verspreid was.

De wetenschapper Peter Burger van de Universiteit Leiden doet onderzoek naar dit soort moderne legenden. Hij zegt: „Verhalen over witte busjes bestaan al vele jaren; de oudste melding dateert van 2000, in Oss, en vanaf 2004 duiken de wittebusjesverhalen elk jaar wel een of meerdere keren op.”

Mogelijk associëren we witte busjes met ’gevaar’ sinds deze gebruikt werden door Dutroux en de ontvoerder van Natascha Kampusch.

Soms lijken de verhalen te evolueren. „Het verhaal wordt steeds opnieuw verspreid via social media, die ik overigens niet wil demoniseren. Het kan heel nuttig zijn om elkaar via die weg te waarschuwen. Maar wat er gebeurt, is dat het verhaal geknipt en geplakt en dus vervormd wordt. Een bericht zonder plaatsnaam erin kan dus over elk dorp of elke stad gaan, dat is hier ook gebeurd”, zei hij over de opduikende verhalen in 2014.

Een aanleiding voor het opnieuw opduiken van de geruchten, was mogelijk een persbericht dat door de politie op 11 maart werd verstuurd over een mogelijke poging tot ontvoering van een kind uit een kinderwagen. Een moeder uit Zoetermeer had dit op 10 maart aangegeven. Op 13 maart vroeg de politie Westland om uit te kijken naar een bordeauxkleurig busje in ’s-Gravenzande. Deze politiemelding stond in verband met een woninginbraak. De mensen vermoedden een verband tussen het busje en de mislukte ontvoering, en herinnerden zich mogelijk oudere versies van het kidnapbusje. Het gerucht verspreidde zich snel via nieuwssites en Twitter.

Eveneens op 10 maart postte iemand in Egmond aan Zee op haar Facebookpagina een bericht dat men moest opletten voor drie mannen in een busje, die zouden proberen jonge meisjes mee te nemen. Het bericht werd op twee weken tijd meer dan tienduizend keer gedeeld. De politie deed tevergeefs onderzoek naar dit bericht.

Verhalen over kinderlokkers in witte busjes bestaan ook in andere landen, bijvoorbeeld in Australië, Groot-Brittannië, Duitsland, Zweden, Frankrijk, Argentinië en België.

Tegenargumenten

Illegale orgaanhandel is niet zo eenvoudig als men uit deze verhalen zou aannemen.

Medische procedures

Iemand kan niet zomaar om het even welke nier geïmplanteerd krijgen. De bloedgroep, weefselgroep, en andere factoren van de donor moeten overeenstemmen met die van de ontvanger, anders is transplantatie wegens de afstotingsverschijnselen onmogelijk. In de verhalen over de orgaanmaffia lijkt deze willekeurig mensen te ontvoeren, wat niet tot zinvolle resultaten kan leiden.

Bij een willekeurig gekozen persoon is bovendien niets bekend over de werkelijke gezondheidstoestand. Heeft deze persoon zelf een nierziekte, of is de persoon besmet met bijvoorbeeld HIV? Deze factoren kan men niet afleiden van de uiterlijke schijnbare gezondheidstoestand. Het gebruiken van een ziek of besmet orgaan is uiteraard niet zinvol of zelfs schadelijk.

Ontbrekende bewijzen

Er is een gebrek aan bewijzen voor de orgaanmaffia-verhalen. Er zijn geen personen bekend bij wie daadwerkelijk sprake was van een orgaanroof. Van orgaanmaffia-klinieken werd geen spoor gevonden. De klanten zouden naar verluidt grof geld betalen voor een illegaal orgaan. Maar hoewel het mogelijk is om grote geldsommen te traceren, zijn er geen rijke personen bekend, die een geroofd orgaan geïmplanteerd kregen.

Onschuldige slachtoffers

Het komt voor dat onschuldige personen het slachtoffer worden van de paniek rond dit verhaal. In 2010 Wijchen in Nederland werd een ijscoman met een wit busje als kinderlokker gezien.

Begin 2013 kregen de eigenaars van een blauw busje, die beiden in een rolstoel zitten, bedreigingen via sociale media. De reden was een onofficieel opsporingsbericht dat op Facebook circuleerde over een blauw Mercedesbusje dat gezien was bij een vermeende poging tot kinderontvoering.

De paniek heeft als gevolg dat heel wat ouders hun kinderen niet naar school durven sturen, zoals in Mannheim, Sinsheim und Neckarbischofsheim het geval was.

In de jaren ’90 van de 20e eeuw bestond het gerucht in Guatemala dat Noord-Amerikanen plaatselijke kinderen kidnapten om hun organen te oogsten voor transplantaties in de Verenigde Staten. In 1994 werden verscheidene Europese en Amerikaanse toeristen aangevallen door bewoners die geloofden dat het verhaal waar was. June Weinstock, een journaliste uit Alaska (Verenigde Staten) werd zo hevig geslagen met machetes, knuppels en metalen buizen, dat zij ernstig gehandicapt blijft.

Drie weken voordien werd in het zuiden van Guatemala een politiebureau aangevallen door een woedende menigte die schreeuwde „Doodt haar!”, nadat Melissa Carol Larson werd gearresteerd, een toeriste die door de bewoners werd beschuldigd van het stelen van een kind. De menigte stak het politiebureau in brand en gooide politiewagens om. Drie weken later werd Larson op vrije voeten gesteld en nooit aangeklaagd.

In de gevallen van de aanvallen op Weinstock en Larson moest het leger ingrijpen om de orde te herstellen. Het gerucht in Guatemala groeide toen mogelijk uit de griezelverhalen over Miculash, een plaatselijke boeman die kinderen zou hebben gestolen om er zeep van te maken.

Prensa Libre, de groot­ste krant van Guatemala, wakkerde de hysterie aan, door een artikel waarin tien organen voorgesteld werden alsof ze in een supermarkt uitgestald lagen, met prijskaartjes gaande van 100.000 dollar voor een hart, 65.000 dollar voor een nier, tot slechts 2500 dollar voor een hoornvlies.

In 2008 werden in Marseille drie Roemeense Roma bijna gelyncht na de verdwijning van een Noord-Afrikaans meisje. Ook verspreidde zich via e-mail en sms het gerucht rond van orgaanhandelaars die in geblindeerde witte of blauwe busjes rondreden. De Roemenen konden zich zwaar gewond verschuilen terwijl de menigte hun auto in brand stak.

Reportages

De Franse journaliste Marie-Monique Robin maakte een schokkende reportage over organen die in Latijns-Amerika van de armen worden gestolen ten bate van de rijken. De reportage trok miljoenen kijkers.

Artikelen in Life Magazine (oktober 1993) en Panorama (nr. 50, 1993) werden hierop gebaseerd.

Verwijzingen