Open Source als basis voor landelijk EPD

Eind jaren zestig kwam de eerste elektronische computer in een algemeen ziekenhuis. Werd eerst alles geregistreerd op formulieren met als enige 'automatisering' een afslag van een ponsplaatje met patiëntgegevens, tegenwoordig is nagenoeg iedere werkplek voorzien van een personal computer en zijn gegevens ondergebracht in een ziekenhuis informatiesysteem (Z1S). Ook komen er steeds meer applicaties voor de gezondheidszorg en is er voor iedere doelgroep steeds meer keuze. Voor medisch specialisme zijn er applicaties voor het maken van afspraken, plannen van onderzoeken en vervolgens verslaglegging en rapportering, veelal aangevuld met gegevens uit onderzoeksapparatuur zoals rontgenfoto's, endoscopie en longfunctie. Werden voorheen formulieren centraal verwerkt voor facturering en productiecijfers, nu is er de diagnose behandel combinatie (DBC). Patiëntendossiers werden centraal opgeslagen in een archief, nu is digitale inzage vanzelfsprekend. De DOT moet enige transparantie in de DBC's brengen en het elektronisch patiëntendossier (EPD) wi! Ook niet zo vlotten. Binnen de ziekenhuiswereld zou een 'standaard' werkwijze bij de verschillende disciplines - die op zich zelfstandige bedrijven zijn - logisch zijn. Daarnaast zijn er nog de ondersteunende- en functieafdelingen die onder beheer van het ziekenhuis vallen. Er is landelijk een variatie aan ziekenhuizen en om dan een Z1S-systeem te bouwen dat de goedkeuring krijgt van al die partijen, is haast onmogelijk. Bij deze toch een visie voor een gezondheidszorgbrede oplossing, zowel functioneel als technisch en zeker kostenbesparend. Want de zorgpremie wordt ook ieder jaar zorgelijker en wellicht dat ook hier een positieve bijdrage aan geleverd kan worden.

_{De infrastructuur dient steeds volledig open en modulair te zijn}

Een totaalsysteem of stand-alone systemen

Voor de beheersbaarheid zou een totaalsysteem de ideale oplossing zijn want aile data staan direct ter beschikking. Minpunt van een totaalsysteem is dat een module van een allesomvattend Z1S nooit de kwaliteit kan hebben van een gespecialiseerd stand-alone systeem. En is zo'n Z1S niet modulair opgebouwd, dan blijft het ziekenhuis afhankelijk van een leverancier. Een Z1S is modulair wanneer een module vervangen kan worden door een applicatie van een andere leverancier. Bij een totaalsysteem zal de organisatie zich echter moeten aanpassen. Voordeel van een gespecialiseerd standalone systeem is dat het hele Z1Smodulair opgebouwd kan worden en deelsystemen apart te vervangen zijn. Functionaliteiten kunnen daar onder gebracht worden waar ze thuis horen. De organisatie hoeft zich in dit geval niet aan te passen.

Een centraal systeem met stand-alone systemen

Wanneer patienten naar een ziekenhuis komen is er steeds sprake van een vaste structuur:

• Afspraken
• Aanvragen/uitvoeren van verrichtingen/ onderzoeken/ingrepen
• Verslaglegging en rapportering
• Verwerken van de gegevens voor diverse doeleinden

Het is wenselijk dat in het centrale systeem fundamentele gestandaardiseerde data van iedere patient wordt opgeslagen voor verdere verwerking en ontsluiting. Voor de verwerking kan gebruik gemaakt worden van eigen modules en/of stand-alone systeem die via een interface verbonden zijn. De infrastructuur dient steeds volledig open en modulair te zijn en er mag nooit sprake zijn van afhankelijkheden. Voor het ontsluiten van de resultaten zijn er zoekmachines en de beschikbare infrastructuur, waardoor het terugvinden van patiëntdossiers geen probleem is. Het is niet vreemd dat een patiënt binnen een organisatie meermaals is ingeschreven met bijbehorende dossiers maar het koppelen van deze gegevens kan 'letterlijk' levensgevaarlijk zijn. Dit koppelen zou nooit toegestaan mogen worden. Hoe afwijkend dossiers van een patiënt in demografische gegevens ook zijn opgeslagen, met het samenstellen van de juiste zoekcriteria is succes verzekerd voor het terug vinden.

EPD-generaties

De ideeën over een (landelijk) EPD kennen geen grenzen meer. Het vinden van dossiers met zoekmachines en het ontsluiten hiervan spreekt niet meer tot de verbeelding. Het zou met de huidige techniek toch vanzelfsprekend moeten zijn dat alle gegevens van een patiënt landelijk ontsloten kunnen worden en het systeem signaleert wanneer er in de diagnose en medicijngebruik conflictsituaties optreden. Er is in de ziekenhuiswereld een gevarieerd aanbod van Z1S'en en applicaties maar hoe modulair zijn deze en hoe kom je tot een 'gestandaardiseerd' fundament? Gestandaardiseerd wil zeggen dat de databases items bevatten met standaard coderingen zoals ICD- lO, AGB, CTG die ook uitwisselbaar zijn. Een goed doorontwikkelde stand-alone applicatie op het gebied van afspraken, onderzoeken en verslaglegging wordt al betiteld als EPD. Er is pas sprake van een EPD wanneer er van een patiënt een over-all inzage is over alle disciplines en uitslagen. Wanneer al deze deelsystemen door een centraal systeem worden aangestuurd dan ontstaat er een EPD structuur en als er van uit dit centrale systeem op patiëntniveau informatie ontsloten wordt uit de bronsystemen van alle disciplines en (functie)afdelingen, dan is er sprake van een EPD. Een Open Source-omgeving zou een ideale en onafhankelijke oplossing zijn voor dit centrale systeem; eenieder kan daar in participeren, in het ontwikkelen of alleen in het gebruik. Er is in ieder geval geen enkele afhankelijkheid van leveranciers, en de kosten blijven beheersbaar. Uiteindelijk kom je zo op een lijn doordat er (landelijk) een fundamentele standaarddatabase ontstaat die als zuivere bron kan dienen voor verdere verstrekking van data/informatie aan andere modules en/of deelsystemen. Deze centrale database bevat fundamentele data die zelfs geschikt kunnen zijn voor een vijfde generatie EPD. Wanneer in dit centrale systeem vanuit een DBC van de patiënt alle aanvragen van verrichtingen, onderzoeken en ingrepen worden aangevraagd dan ontstaat er tevens een compleet DBC-dossier. Bij afsluiting van de DBC kan direct validatie plaatsvinden en doorgestuurd worden naar de zorgverzekeraar. Het verstrekken van KPI's uit deze complete gegevensbron is óók nog een dikke plus.

^{Open Source is een juridische en geen technische uitvinding}

Voordelen Een ZIS bevat gegevens die van groot maatschappelijk belang zijn. Daarom is het belangrijk dat de beschikbaarheid van deze informatie niet afhankelijk is van het intellectuele eigendomsrecht van wie dan ook. Bij een 'totaal ZIS-systeem' is het risico op deze afhankelijkheid veel te groot, bij deelsystemen is dit acceptabel. De ziekenhuisinformatiesystemen in dit scenario zijn overkoepeld door een centraal systeem gebaseerd op een Open Source (GPL) licentie. Ontwikkelingskosten worden gedeeld, de kwaliteit verbetert (door eerlijke concurrentie) en de licentiekosten verdwijnen.

Gezamenlijke belangen vragen om gezamenlijke ontwikkeling en dat moet zeker gelden in de gezondheidszorg. De directe voordelen van Open Source:

• • Leveranciersonafhankelijkheid.

Kosten verschuiven van licenties (producten), naar service en beheer (dienstverlening).

• • Hardwareonafhankelijkheid.

Omdat de broncode in eigen beheer is, kunnen applicaties op andere platforms draaien.

• • ICT-service onafhankelijk.

Open Source-licenties maken het mogelijk om op ieder moment van lCT-service te kunnen veranderen. Voor een ziekenhuisorganisatie betekent dit dat er geen afhankelijkheid meer is van interne ICT-afdelingen. Applicaties en systemen kunnen door meer partijen worden onderhouden.

• • Continuïteit waarborgen.

Indien naast Open Source open standaarden worden gebruikt in plaats van standaarden die leverancier gebonden zijn (door intellectueel eigendomsrecht) kan de gebruiker informatie vastleggen in een toekomstvast formaat en te allen tijde beschikken over zijn eigen data.

Naast de directe voordelen is er ook te scoren op andere fronten:

• Beschikbare infrastructuur en webtechnologie
• Gratis ontwikkelsoftware
• Geen licentiekosten
• Gratis voor iedereen ter beschikking
• Iedereen kan mee ontwikkelen
• Beschikbare versie update

Deze strategie heeft tot doel om met 20 procent van de kosten een rendement te behalen van 80 procent en een visie voor de lange termijn die op de korte termijn te verwezenlijken is. Doordat een zorgproces zeer dynamisch is, moet het goed ondersteund maar niet geautomatiseerd worden. Door samenwerking en het gebruik door meerdere ziekenhuizen zullen - zowel in de kosten als de baten - grote verschuivingen plaatsvinden. Bovendien ontstaat een sneeuwbaleffect waardoor alleen maar sprake is van winnaars, want in de gezondheidszorg in Nederland gaan jaarlijks gigantische bedragen om in ICT-projecten.