Naïviteit

Naïviteit (bijbehorend adjectief : naïef, van het Franse naïf, dat kinderlijk, natuurlijk, eenvoudig, ongevaarlijk betekent) is een mentale houding die gekenmerkt wordt door onbevangenheid, eenvoud, ongekunsteldheid en openhartigheid. Het begrip wordt gebruikt om zowel de onbevangen waarnemingen aan te duiden alsook de gedragingen van een persoon die zich weinig bewust is van zijn eigen handelingen en het effect van zijn mededelingen, die argeloos en daardoor gemakkelijk te verleiden is. De betekenis kan liggen tussen twee polen, met aan de positieve zijde een onbevangen en niet door kennis gecorrumpeerde zuiverheid ("Deze waarneming is van een ontroerende naïviteit"), en aan de negatieve zijde onnozelheid, gebrek aan wereldwijsheid en verwijtbare onwetendheid ("Hij struikelde als gevolg van zijn politieke naïviteit").

De term naïviteit wordt ook wel gebruikt voor een handeling die voortkomt uit de naïeve mentaliteit, zoals tot uitdrukking komt in de zin: "Ik stel zijn naïviteiten niet op prijs". Het woord wordt soms gespeld als Naïveteit. De spellingvarianten komen ook zonder trema voor.

De kenmerken van naïviteit (onschuldige blik, eenvoud van uitdrukking, onwetendheid, onnozelheid) worden niet zelden doelbewust geïmiteerd om naïviteit voor te wenden. Hiermee worden bepaalde effecten beoogd, zoals: het opwekken van vertedering, het oproepen van een sfeer waarin dingen gezegd kunnen worden die anders onbesproken blijven. In feite gebeurt dat op maatschappelijk en politiek niveau regelmatig ook, gezien er zo-nu-en-dan tot inzichten gekomen wordt, dat bepaalde inzichten bijgesteld moeten worden. Dat was dan bijvoorbeeld tien jaar eerder totaal niet denkbaar / aanvaardbaar geweest. Van de huidige inzichten uitgaand zouden dan de inzichten van destijds naïef genoemd kunnen worden. Een actueel voorbeeld daarvan is de klimaatproblematiek, welke momenteel wereldwijde drastische maatregelen teweeg brengt en ongetwijfeld nog velen noodzakelijk laten zijn. Nog maar relatief kort geleden werd er überhaupt niet over nagedacht, terwijl het bijna logisch is dat een jarenlange wereldwijde uitstoot van allerlei giftige, althans (normaal gesproken) niet in die concentraties in de natuur voorkomende, gassen, vroeg of laat voor problemen zal zorgen. Naïviteit ? Alles omvattend kan ook gezegd worden dat mensen 'enigszins' als borderliners doen-en-laten, gezien met veel keuzes en beleid voortdurend op de rand gebalanseerd wordt, oftewel op de grens van het toelaatbare. Naïef ?

De Duitse dichter Friedrich von Schiller maakt in zijn verhandeling Über naive und sentimentale Dichtung onderscheid tussen 'kinderachtige naïviteit' (gebrek aan verstand en onvermogen) en 'kinderlijke naïviteit' (onschuld en natuurlijke waarheidsliefde).

In de beeldende kunst komt naïef voor in het begrip Naïeve kunst.

Collectieve naïviteit

Aangaande internationale betrekkingen is men vaak ook naïef als het gaat om praktijken die door de betreffende regeringsleiders e.d. ontkend worden, maar wat tóch (veelal reeds jaren) duidelijk te herkennen en te begrijpen is. Voorbeelden van een dergelijke collectieve naïviteit zijn die aangaande Rusland en Italië, waar zich reeds jaren maffia ophoudt en opereert c.q. floreert. Het feit dat daar al sedert enige decennia sprake van is, zegt voldoende over de acceptatie danwel gebrekkige aanpak ervan, en daarmee de betrokken leiders. Een ander voorbeeld is Iran die reeds de reputatie heeft landen als Israël wensen te vernietigen, alsook de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog te ontkennen, alsook uiterst afstandelijk en geheimzinnig te doen betreffend het opwekken van kernenergie en mogelijk het vervaardigen van kernwapens. Het neerleggen bij de woorden van deze al-of-niet religieuze leiders is eveneens uiterst naïef, temeer het risico dat men zo neemt dat het inderdaad zo blijkt te zijn, waar dán niets meer aan valt te doen.

Echter hebben deze extremen veelal betrekking op de mens in het algemeen, vanwege dat de mens daar z'n grenzen van laat afhangen, te weten z'n uiterste grenzen, welke vanwege de beredenerende aard van de mens voortdurend naïviteit blijkt te zijn. In het vooruitdenken, met name aangaande het inschatten en overzien van wat eventueel toch aan de orde of realiteit blijkt te zijn. De mens stelt in het algemeen z'n grenzen op het alleruiterst, zonder überhaupt rekening te houden met mogelijkheden en situaties die eventueel toch plaatsvinden. Deze collectieve naïviteit uit zich vooral door te zeggen / concluderen dat het wel meevalt of dat de kans dat iets op een bepaalde manier verkeerd gaat zéér klein is. Veelal komt men na verloop van enige tijd alsnog tot bepaalde inzichten, althans tot de vaststelling ervan. Aansluitend bij de naïviteit die er al was, komt men dan veelal tot redeneringen die de nieuwe inzichten afstompen of de kop indrukken. Uitdrukkingen als "op hoop van zegen", of "hopen dat het meevalt" is daarbij het toppunt. Als de mens in z'n doen-en-laten méér begrijpend en dus mínder beredenerend zou zijn, zou die inmiddels ingezien hebben, simpelweg naar de historie van zichzelf, dat ie nogal eens onverwachte situaties en problemen tegemoet is gekomen, die achteraf bekeken wél te begrijpen waren. Een ander item in deze is de overbevolking van de Aarde, waarbij de mens eveneens (spreekwoordelijk) "niet verder kijkt dan z'n neus lang is", getuige de vele situaties en effecten die zich al hebben voorgedaan / die al zijn veroorzaakt. Valt wel mee ?

Zie ook : collectief bewustzijn en collectief onderbewustzijn.

Literatuur

• Waarom ik altijd gelijk heb, over tunnelvisie. Door Eric Rassin, Uitgeverij Scriptum, 2007. ISBN 978-9055-945634.

Externe link

• 'Misleiden rechterlijke macht lijkt bedrijfscultuur', artikel op politiek-digitaal

Voetnoten