Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Noodzakelijkheid
Noodzakelijkheid is een logische, modale kwalificatie van het onmisbaar zijn of het onvermijdelijk zijn van een bepaald subject. Het is het absolute tegendeel van onmogelijkheid en de afwezigheid van contingentie. Men gebruikt de kwalificatie ook in de zin van harde omstandigheden.
Mogelijke werelden
Het begrip wordt in de analytische filosofie uitgewerkt in de theorie van de mogelijke werelden (of: mogelijke situaties). Voor iedere contingente stand van zaken in de actuele wereld bestaan één of meerdere mogelijke werelden waarin die stand van zaken niet het geval is, terwijl voor iedere noodzakelijke stand van zaken geen mogelijke werelden bestaan waarin de stand van zaken niet het geval is. Bij onmogelijke standen van zaken zijn er geen mogelijke werelden waarin de stand van zaken het geval is, inclusief de actuele wereld.
Er zijn twee soorten mogelijkheid: reële mogelijkheid en irreële mogelijkheid. Een reële mogelijkheid is een geactualiseerde mogelijke wereld en betekent daarom vooral niet noodzakelijk, terwijl een irreële mogelijkheid niet actueel is en vooral niet onmogelijk betekent.
Kant en Kripke
De Duitse filosoof Immanuel Kant relateerde in zijn Kritik der reinen Vernunft noodzakelijkheid exclusief aan apriori: alle wiskundige en logische (ofwel: apriorische) waarheden zijn volgens hem noodzakelijk waar, terwijl alle empirische oordelen (noodzakelijkerwijs) contingent zijn. De Amerikaanse filosoof Saul Kripke bestreed deze opvatting in Naming and Necessity: volgens hem bestaan er zowel uitspraken die apriori en contingent zijn, en uitspraken die empirisch en noodzakelijk zijn. Hiermee introduceert hij feitelijk opnieuw het onderscheid tussen modaliteit de re en modaliteit de dicto, ofwel de facto en de jure.
Formele notatie
In de formele logica wordt noodzakelijkheid als volgt uitgedrukt:
- □p
Waarbij het eerste symbool (het "vierkantje") de noodzakelijkheid uitdrukt en het tweede symbool ("p") de propositie waarop de noodzakelijkheid betrekking heeft.