Beschaving

Beschaving heeft een verscheidenheid van betekenissen met betrekking tot de menselijke maatschappij. Het synoniem civilisatie is afgeleid van het Latijnse civis, dat "burger" of "stedeling" betekent. De notie van beschaven, bijschaven of minder ruw maken met een schaaf is afkomstig van het Latijnse woord erudere (ex- = uit, rudis = ruw, onbewerkt), dat herkenbaar is in eruditie.

In een technische betekenis, is een beschaving de complexe maatschappij waarin veel van de mensen in steden leven en hun voedsel door middel van landbouw verkrijgen, in tegenstelling tot stammenmaatschappijen waarin de mensen in kleine groepen leven en in hun onderhoud voorzien door jacht. Gebruikt in deze betekenis, is de beschaving een exclusieve term die op sommige menselijke groepen wordt toegepast.
In bredere zin kan beschaving naar de samenleving of maatschappij verwijzen. Deze definitie is minder exclusief en etnocentrisch dan de eerste. In deze betekenis is beschaving bijna synoniem met cultuur.
Beschaving kan ook een norm van gedrag betekenen, gelijkend op etiquette. Het "beschaafde" gedrag of "beschaafdheid" wordt tegenover ruw of barbaars gedrag gesteld. In deze betekenis impliceert beschaving verfijning. Zo kent men ook de term onbeschaafd.
Een ander gebruik van beschaving combineert de eerste en derde betekenis van het woord en impliceert dat de complexe maatschappij als superieur wordt gezien in relatie tot de minder complexe maatschappijen. Dit standpunt kan worden geassocieerd met imperialisme en in extreme gevallen ook met racisme: de machtige maatschappij kan menen dat het haar recht is om cultureel en met geweld te overheersen vanwege haar gevoelde superioriteit. In het wereldrijk van de Victoriaanse samenleving werd het als een plicht gezien om de onderworpen koloniën op te voeden met de "Westerse" Britse verworvenheden van de Verlichting. Dat was volgens Rudyard Kipling de last die de blanke droeg, de White man's burden.