Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Neurose
Een neurose is in de psychoanalytische theorie van een structureel ineffectieve manier van omgaan met problemen.
Inleiding
In de ontwikkeling van baby naar volwassene krijgt een mens allerlei indrukken te verwerken. Deze indrukken roepen gevoelens op. Aangename en onaangename. Op een goede manier verwerken van al deze belevingen kan het beste plaats vinden in een situatie waarin een mens liefde en aandacht krijgt en zich geborgen, geaccepteerd en begrepen voelt. Niemand groeit echter op in een situatie waarin het verwerken van al deze indrukken volmaakt geschiedt. leder mens beleeft daarom indrukken die hij niet goed kan verwerken. In de psyche ontstaat dan een conflict omdat deze de ervaring niet weet te plaatsen. Deze onverwerkte, niet te gebruiken ervaringen worden diep in het onbewuste weggedrukt. Een proces dat te vergelijken is door dingen waarvan we niet weten wat we ermee aan moeten op de zolder wegstoppen. Later weten we dan vaak niet eens meer dat we deze dingen bezitten en waar ze zijn.
Indien nu te veel en vooral belangrijke ervaringen die voor een evenwichtige ontwikkeling nodig zijn “verdrongen” worden kan er een psychische structuur ontstaan waardoor iemand onvoldoende in staat is om in belangrijke levenssituaties doelmatig te reageren. Bijvoorbeeld met een voor de omgeving onbegrijpelijk angstig en/of radeloos en/of onzeker en/of theatraal gedrag.
Neurosen als gevolg van te grote levenslast
Er zijn neurotische stoornissen die gezocht moeten worden in de totale levenssituatie als de normale levenslast te zwaar is ten opzichte van de psychische draagkracht (zie ook Aboulie). Zo kan bijvoorbeeld door een chronische ziekte of door invaliditeit geleidelijk een situatie ontstaan waarin, mede op basis van een bepaalde persoonlijkheidsstructuur, een neurotisch beeld ontstaat. De sterk veranderde levenssituatie vraagt dan een ander functioneren. Dat op een andere wijze moeten leven kan dan bemoeilijkt worden door wat vroeger verdrongen is. Met name komt het voor dat mensen dan niet meer in staat zijn om op een doelmatige manier om aandacht voor hun problemen te vragen. Men kan dan in ernstige moeilijkheden geraken en eigenlijk niet meer weten hoe men hieruit moeten komen. Opvallend daarbij is dat men vaak op een symbolische manier om aandacht gaat vragen dat door de omgeving als onecht en aanstellerig wordt ervaren. Bijvoorbeeld dat iemand die het bed moet houden steeds maar vraagt om de kussens anders te schikken terwijl daar in feite niets aan mankeert. Dat men dan eigenlijk aandacht wil hebben gebeurt dan onbewust. Een soortgelijk neurotisch beeld kan ook ontstaan als door andere oorzaken het evenwicht tussen psychische draagkracht en psychische draaglast verstoord wordt. Te denken valt aan mensen die geconfronteerd worden met het overlijden van een geliefde. Of als men de situatie op het werk of gezin niet meer aan kan etc.
Hysterische neurosen
Bij het begrip hysterie wordt vaak gelijk gedacht dat dit een soort "aanstelleritis" is wat de betrokkene te verwijten valt en waar vooral geen aandacht aan besteed moet worden. Toch moet men dit niet te vlug denken want achter een dergelijk gedrag kan een ernstig psychisch ziekteproces schuil gaan.
Hysterie in psychiatrische zin wil zeggen dat basis van de aandoening diep in de persoonlijkheid opgesloten ligt. Er zijn dan zoveel en belangrijke gevoelservaringen verdrongen (vaak reeds in de vroege jeugd) dat men niet in staat is om op een goede (doelmatige) wijze te reageren op dat wat het leven van een mens vraagt.
Hysterie moet dan ook gezien worden als een zeer ernstige psychische aandoening waar de betrokkene (al zal dat niet altijd gelijk opgemerkt worden) onder lijdt. Het grootste lijden daarbij is als regel een grenzeloze eenzaamheid. Enerzijds omdat men het vermogen mist om op een zinvolle wijze met de omgeving om te gaan. Anderzijds omdat het gedrag van iemand met een hysterische neurose zo theatraal, klevend en irritant kan zijn dat de omgeving hen niet met open armen ontvangt.
Hulp
De vraag om hulp en aandacht mag dan ook niet zomaar worden afgewezen. Het is echter ook niet zo dat zij op elk willekeurig moment aandacht mogen en kunnen afdwingen. Beter is het om de gevoelens van ongenoegen die zij oproepen op een niet afwijzende manier met hen te bespreken. Dit is daarom zo zinvol omdat zij hieruit kunnen leren dat deze en soortgelijke gevoelens besproken kunnen worden. De gevraagde aandacht moet op zo'n manier worden gegeven dat zij daaruit kunnen leren dat zij zich niet onecht en theatraal behoeven te gedragen om de door hen gewenste aandacht te krijgen. Een goede manier daarvoor is om, zeker in het begin, afspraken met hen te maken wanneer zij aandacht kunnen krijgen en daar dan stipt de hand aan te houden. Er kan dan geleidelijk aan een situatie ontstaan waarin zij zich minder onecht en theatraal gedragen en op een zinvolle wijze met hun problemen naar voren kunnen komen. Dan kan het mogelijk tot een oplossing van hun problemen komen of deze een juiste plaats in hun bestaan geven. Dit laatste is echter een taak voor een psychiater of een psycholoog.
Hulp bij dwanggedachten
Dwanggedrag (dwangneurosen) veroorzaakt vaak een ernstig lijden vooral ook omdat de omgeving het gedrag vaak irritant en onbegrijpelijk vindt. Men probeert dan met verstandelijke argumenten hen te overtuigen hoe verkeerd zij wel doen. Dit heeft echter geen enkele zin. Het ondoelmatige van hun gedrag is hen immers maar al te goed bekend. Deze wijze van benaderen zal hen nog meer in een isolement drukken.
Beter is om samen met hen naar wegen te zoeken hoe de dwanghandelingen verminderd kunnen worden. Bijvoorbeeld door de vrouw uit het voorbeeld voor te stellen te proberen eenmaal per dag minder onder te douche te gaan. Dat zal dan waarschijnlijk niet meteen lukken en dat moet dan niet verweten worden. De poging om het te proberen is voor hen vaak al een hele opgave. Als dat door hun omgeving onderkend wordt zal er niet alleen een beter wederzijds begrip ontstaan, maar het zal hen mogelijk ook motiveren om door te gaan.
Het verbieden van dwanghandelingen is onjuist. In de eerste plaats versterkt dit het gevoel dat de omgeving niets van hen begrijpt. In de tweede plaats kan er dan een onbeheersbare panische angst ontstaan. Indien er toch angstgevoelens bij hen optreden worden zij geweldig geholpen door niet alleen gelaten te worden en over deze gevoelens te kunnen praten.