Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Nederlandse Mededingingsautoriteit
De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) was tussen 1 januari 1998 en 1 april 2013 de mededingingsautoriteit in Nederland.
Op 1 april 2013 fuseerde de NMa met de Consumentenautoriteit en de OPTA. Samen gaan ze verder onder de nieuwe naam Autoriteit Consument en Markt (ACM).
De NMa was een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken en verantwoordelijk voor de uitvoering van de Mededingingswet uit 1998. Sinds 1 juli 2005 was de raad van bestuur van de NMa een zelfstandig bestuursorgaan (zbo). De NMa zelf was nog wel onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I), met name op het gebied van financiën, de begroting, personeel en de bedrijfsvoering. De NMa bezat namelijk geen rechtspersoonlijkheid.
Taken
De NMa moest ervoor zorgen dat het er bij de concurrentie tussen bedrijven in Nederland eerlijk aan toe gaat. Hiertoe had ze drie hoofdtaken:
- kartelafspraken bestrijden
- misbruik van economische machtsposities tegengaan
- bepaalde concentraties van bedrijven toetsen
Bestrijding kartelafspraken
De Mededingingswet verbiedt in artikel 6 kartelafspraken: ondernemingen mogen onderling geen afspraken maken over bijvoorbeeld prijzen, verdeling van klanten of het boycotten van leveranciers en/of afnemers. Een verboden kartelafspraak is elke afspraak tussen ondernemingen die de concurrentie kan verhinderen, beperken of vervalsen. Het is de taak van de NMa om erop toe te zien dat zulke afspraken niet gemaakt worden. De NMa spoort kartelafspraken zelf op en maakt gebruik van aangiften. Iedereen kan zo'n aangifte doen. Dat kartelafspraken in de realiteit wel degelijk gemaakt worden en welke gevolgen dat kan hebben, bleek onder andere tijdens de Bouwfraude. 'Gewone' afspraken tussen ondernemingen zijn wel toegestaan, als ze maar geen negatieve invloed op de concurrentie kunnen hebben. Sinds 2004 is het niet meer mogelijk ontheffing aan te vragen bij de NMa. Ondernemingen moeten nu zelf bepalen of hun afspraken toegestaan zijn onder de Mededingingswet. Als het kartelverbod wordt overtreden kan de NMa een boete opleggen, die boete kan oplopen tot 10 procent van de totale jaaromzet van een onderneming.
Bestrijding misbruik economische machtsposities
De NMa controleert het misbruik van economische machtsposities volgens artikel 24 van de Mededingingswet. Er is sprake van een economische machtspositie als een bedrijf zo'n sterke positie heeft dat het zich onafhankelijk van concurrenten en afnemers kan gedragen. Een bedrijf met zo'n machtspositie kan zelf bepalen aan wie het levert en aan wie niet en ook bij het vaststellen van de prijs voor producten of diensten hoeft het zich niets aan te trekken van de markt of concurrentie. Een monopolist heeft bijvoorbeeld zo'n machtspositie.
Om te bepalen of er sprake is van een machtspositie kijkt de NMa naar verschillende factoren. Een van die factoren is het marktaandeel, maar dit zegt niet alles. Zelfs als een onderneming een marktaandeel van honderd procent heeft (en dus de enige aanbieder is) hoeft er nog geen sprake te zijn van een machtspositie, althans dat vindt de NMa. De onderneming kan bijvoorbeeld concurrentiedruk voelen omdat nieuwe aanbieders tot de markt kunnen toetreden als de winst die het bedrijf maakt heel aantrekkelijk is. De monopolist moet daar rekening mee houden en kan - zo redeneert de NMa - niet zomaar z'n gang gaan.
In tegenstelling tot in sommige andere landen is het hebben van een economische machtspositie an sich niet verboden in Nederland. Het is wel verboden om misbruik te maken van een economische machtspositie. Dat misbruik moet blijken uit het gedrag van een bedrijf. Onder misbruik wordt bijvoorbeeld verstaan:
- koppelverkoop, dat wil zeggen producten die niets met elkaar te maken hebben als pakket verkopen.
- nieuwkomers op een oneerlijke manier uit de markt werken, bijvoorbeeld door producten tijdelijk onder de kostprijs aan te bieden.
- buitenproportioneel hoge prijzen voor producten en/of diensten vragen.
Het verbod op misbruik van een economische machtspositie is er om andere bedrijven binnen dezelfde markt en de afnemers te beschermen. In Nederland zijn er ondanks deze regels wel degelijk bedrijven met een economische machtspositie die zich niets of weinig hoeven aan te trekken van concurrenten en/of potentiële concurrenten. De Nederlandse Spoorwegen is zo'n bedrijf. Voorheen hadden ook KPN en energieleveranciers een dergelijke positie, maar de macht van deze bedrijven is door de liberalisering van de markt en de entree van nieuwkomers afgenomen. Voor de Nederlandse Spoorwegen ligt dat anders: toetreding tot die markt vergt een enorme investering en bovendien is de capaciteit van het spoor beperkt waardoor nieuwkomers niet zomaar hun diensten aan kunnen bieden. Nieuwe vervoersmaatschappijen rijden als gevolg hiervan alleen met treinen op trajecten die door de NS afgestoten zijn. Kortom: de grens tussen 'gebruik' en 'misbruik' is niet altijd even helder.
Als een bedrijf misbruik maakt van zijn economische machtspositie kan de NMa een boete opleggen, die kan oplopen tot maximaal tien procent van de netto jaaromzet van de onderneming.
Toetsing van concentraties
Artikel 34 van de Mededingingswet verplicht bedrijven bepaalde concentraties van bedrijven te melden bij de NMa. De gedachte achter dit deel van de Mededingingswet is dat concentraties van ondernemingen kunnen leiden tot machtige ondernemingen die zó dominant kunnen worden dat ze in een markt de concurrentie kunnen beïnvloeden of uitschakelen. Om dit te voorkomen moeten bepaalde voorgenomen concentraties getoetst en goedgekeurd worden door de NMa.
Onder een concentratie van bedrijven verstaat de NMa:
- een fusie van twee of meer voorheen onafhankelijke ondernemingen die opgaan in één bedrijf;
- een overname van een voorheen onafhankelijk bedrijf door een ander bedrijf;
- een joint venture van twee of meer bedrijven. Deze bedrijven gaan samenwerken in een gezamenlijke dochteronderneming, maar blijven wel beide apart bestaan.
Niet alle concentraties hoeven gemeld te worden. De NMa toetst concentraties alleen als de bedrijven aan de volgende criteria voldoen:
- de betrokken ondernemingen hebben samen wereldwijd meer dan 113.450.000 euro omzet; en
- minimaal twee van hen hebben binnen Nederland een jaaromzet van minstens 30 miljoen euro.
Als ondernemingen deel uitmaken van een concern, dan is de omzet van het concern bepalend voor het overschrijden van deze drempels. Voor concentraties in de zorgsector gelden lagere omzetdrempels.
Concentratietoezicht wordt uitgevoerd door de NMa en door de Europese Commissie. Als een concentratie onder de Europese Commissie valt, dan is de Nederlandse Mededingingswet niet van toepassing. Onder de Europese Commissie vallen grotere concentraties dan onder de NMa, namelijk wanneer
- de betrokken ondernemingen gezamenlijk een wereldwijde jaaromzet hebben van meer dan 5 miljard euro; en
- ten minste twee betrokken ondernemingen ieder afzonderlijk een jaaromzet binnen de Europese Unie hebben van meer dan 250 miljoen euro.
Hierop geldt een uitzondering wanneer alle betrokken ondernemingen het leeuwendeel van hun omzet (meer dan 2/3) in één lidstaat halen. In dat geval is de mededingingsautoriteit van de betreffende lidstaat bevoegd en is de nationale concentratiewetgeving van die lidstaat van toepassing.
Andere taken NMa
Naast de Mededingingswet handhaaft de NMa de Elektriciteitswet, de Gaswet, de Wet personenvervoer, de Spoorwegwet, de Wet Luchtvaart en de Wet markttoezicht registerloodsen. Ook de handhaving van de artikelen 81 en 82 van het EG-verdrag vallen binnen Nederland onder de NMa, deze artikelen van het EG-verdrag vallen eigenlijk samen met het kartelverbod en het verbod op misbruik maken van een economische machtspositie zoals dat in de Mededingingswet voorkomt.
De NMa heeft twee sectorspecifieke kamers:
- De Energiekamer: deze kamer van de NMa houdt toezicht op de naleving van de Elektriciteitswet en de Gaswet. Het toezicht op deze wetten wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.
- De Vervoerkamer: dit onderdeel van de NMa houdt toezicht op de naleving van de Wet personenvervoer, de Spoorwegwet, de Wet Luchtvaart en de Wet markttoezicht registerloodsen. Het toezicht op deze wetten wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Toezicht op de telecommunicatiesector
De NMa houdt toezicht op de Nederlandse markt op één deelmarkt na: de telecommunicatiesector. Het toezicht in deze sector is in handen van de OPTA. De NMa en de OPTA werken wel samen.