Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Uilen (vlinders)
Zie ook : uilen (doorverwijzing), voor andere betekenissen van "uilen".
| Uilen | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Een schijn-nonvlinder (Panthea coenobita). | |||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||
| |||||||||
| Familie | |||||||||
| Noctuidae Latreille, 1809 | |||||||||
 Afbeeldingen Uilen | |||||||||
Uilen op  Wikispecies |
De Noctuidae zijn een familie van nachtvlinders die de uilen oftewel nachtuiltjes omvat. Meer dan 25.000 soorten nachtvlinders behoren tot deze familie, het vermoeden bestaat dat er nog veel meer soorten zijn, mogelijk omvat de familie zelfs 100.000 soorten.
De familie is recentelijk gewijzigd. De families Agaristidae, Cocytiidae, Dilobidae en Repsimanidae zijn nu in deze familie ondergebracht en vormen niet langer zelfstandige families in de orde Pidoptera. In 2006 zijn echter weer voorstellen gedaan voor herschikkingen van de superfamilie Noctuoidea, waartoe de uilen behoren.[1][2] Vast was komen te staan dat de uilen geen monofyletische groep waren. Aanvankelijk werd voorgesteld de familie te splitsen, maar in 2006 werd juist voorgesteld de donsvlinders, visstaartjes en beervlinders als onderfamilie toe te voegen. Dit laatste voorstel is inmiddels breed geaccepteerd.
De meeste soorten hebben grauwe voorvleugels, hoewel sommige soorten wel felgekleurde achtervleugels hebben. Op de voorvleugel zijn vaak twee uilvlekken te herkennen, die "ringvlek" en "niervlek" worden genoemd. Meestal is er weinig verschil tussen de beide sexen. De overweldigende meerderheid van de soorten vliegt 's nachts en wordt sterk aangetrokken door licht. Veel soorten worden ook aangetrokken door suiker en bloemen die rijk zijn aan nectar.
De rupsen zijn in het algemeen niet of zwak behaard, een uitzondering vormen bijvoorbeeld de soorten uit het geslacht Acronicta. Verschillende soorten hebben larven die onder de grond leven en voor de landbouw schadelijk zijn. Vooral kool en sla is hier gevoelig voor. Ze vormen harde, glimmende cocons. De meeste schadelijke larven voeden zich 's nachts en rusten overdag in de grond of in een spleet in de voedselplant.
Uilen in Nederland
In Nederland zijn 354 uilen aangetroffen. Vrijwel alle soorten zijn nachtactief, enkele soorten zijn echter uitsluitend overdag actief zoals de mi-vlinder (Callistege mi) of de bruine daguil (Euclidia glyphica). Sommige soorten zijn nachtactief, maar kunnen overdag gemakkelijk worden opgejaagd, zoals Deltote bankiana en Lithacodia uncula. Uilen uit het geslacht Noctua, met oranje achtervleugels en een zwarte band op de achtervleugels, zijn bekend onder de naam huismoeders. De meest talrijke soort uit deze groep is de (gewone) huismoeder (Noctua pronuba), een van de meest algemene uilen, die overal in Nederland kan worden aangetroffen. Verwante soorten zijn De Noctua comes (volgeling), Noctua orbona (zwartpuntvolgeling), Noctua fimbriata (breedbandhuismoeder), Noctua janthina (kleine breedbanhuismoeder), Noctua janthe (open-breedbandhuismoeder) en Noctua interjecta (kleine huismoeder). Een uil met opvallend rode achtervleugels is het rood weeskind (Catocala nupta).
Ziekte-overbrengers
Bij de Zuidoost-Aziatische soorten Calyptra eustrigata, Calyptra minuticornis, Calyptra orthograpta en Calyptra labilis van het geslacht Calyptra is de roltong vervangen door een prikkende tong die tot 7 mm diep in de huid van een slachtoffer kan doordringen. Deze vlindersoorten voeden zich soms met het bloed van zoogdieren en mensen[3]. Ze kunnen hierdoor een aantal infecties als virussen overbrengen.[4][5]
Taxonomie
De uilen kennen de volgende onderfamilies:[6][7]
Soorten
Beschreven soorten, met uitzondering van beervlinders (Arctiinae), visstaartjes (Nolinae) en donsvlinders (Lymantriinae).
Externe link
- º Fibiger, M. en Lafontaine, J.D. (2005) "A review of the higher classification of the Noctuoidea (Lepidoptera) with special reference to the Holarctic fauna". Esperiana nr. 11 pp.7-92
- º Lafontaine, J.D. en Fibiger, M. (2006), Revised higher classification of the Noctuoidea (Lepidoptera). Canadian Entomologist, vol. 138, pp. 610-635.
- º Bloedzuigende vlinders
- º Skin-piercing blood-sucking moths I: ecological and ethological studies on Calpe eustrigata (Lepid., noctuidae) (en)
- º Skin-piercing blood-sucking moths II: Studies on a further 3 adult Calyptra [Calpe sp. (Lepid., Noctuidae) (en) ]
- º Lafontaine, J.D.; Fibiger, M. 2006: Revised higher classification of the Noctuoidea (Lepidoptera). Canadian entomologist, 138: 610-635. doi: 10.4039/n06-012
- º Hacker, H.H.; Zilli, A. 2007: Revisional notes on the genus Thiacidas Walker, 1855, with descriptions of Thiacidinae subfam. nov. and eleven new species (Lepidoptera, Noctuidae). Esperiana Memoir, 3: 179-246.
Vrije mediabestanden over Noctuidae op Wikimedia Commons