Modest Moessorgski

Dit artikel valt onder beheer van Dorp:Luisterrijk.

Modest Moessorgski, geschilderd door Ilja Repin

Modest Petrowitsj Moessorgski (Karevo, 21 maart 1839 – Sint-Petersburg, 28 maart 1881) was een Russisch componist. Moussorgski, de zoon van een grootgrondbezitter, moet gerekend worden tot één der grootste Russische componisten; een componist die een geheel eigen taal sprak en die van enorme invloed is geweest op de moderne muziek, ook ver buiten de grenzen van zijn eigen land. Zijn naam wordt ook vaak als Moussorgsky geschreven.

Van sabel tot notenbalk

Voor elk beroep is bijna altijd een bepaalde opleiding nodig. Het beroep van musicus – wat zo dichterlijk lijkt – onttrekt zich hier natuurlijk ook niet aan. Om iets in het vak te bereiken, moet iedere aankomende musicus zich een aantal jaren met allerlei praktische en theoretische zaken bezig houden.
Toch zijn er lieden die grote naam hebben gekregen zonder dat er van een feitelijke opleiding sprake is geweest. Een frappant voorbeeld hiervan is Modest Moessorgski. Hij had in zijn jeugd vrij behoorlijk piano leren spelen, dus enigszins vertrouwd met muziek was hij dus wel. Maar dat was natuurlijk niet genoeg om muziek te gaan schrijven, ook al was er volop talent aanwezig.
Hij begon zijn carriere met een militaire opleiding aan een kadettenschool.
Toen hij na zijn opleiding als officier bij het garderegiment werd geplaatst, kwam hij in aanraking met enkele moderne componisten, waardoor zijn interesse in hun muziek steeds groter werd en hij op steeds betere voet met hen kwam te staan. Eén van hen, Mili Balakirev, gaf aan Moessorgski wat theoretisch muziekonderwijs, maar de leermeester wist zelf ook niet goed raad met de harmonieleer, de fundamentele theorie van muzikale samenklanken en hun onderlinge verbindingen. Dit weerhield Moessorgski echter niet toch maar aan het componeren te slaan.

Verdere muzikale ontwikkeling

Moessorgski leerde de muziek van andere componisten kennen en kwam in aanraking met de Russische cultuur. Hij nam uiteindelijk ontslag uit militaire dienst en probeerde als zelfstandig musicus het hoofd boven water te houden. Dit lukte maar gedeeltelijk en toen bovendien in 1861 de lijfeigenen tot vrije mensen werden, verloor zijn familie al haar rijkdom en werd hij gedwongen een betrekking te zoeken. Hij werd ambtenaar op een ministerie. Hij deed dit werk zeer nauwgezet en bekwaam en maakte zelfs enige promotie.

Hij raakte bevriend met Rimski-Korsakov en woonde een tijdlang met hem in hetzelfde huis

Hij raakte bevriend met Nikolaj Rimski-Korsakov en woonde een tijdlang met hem in hetzelfde huis. Rimski-Korsakov schreef hierover in zijn kroniek: Moessorgski gebruikte de piano tot twaalf uur 's middags, terwijl ik kopieerde of instrumenteerde. Dan ging hij naar het ministerie en zette ik mij aan de piano.
In deze jaren beleefde Moessorgski de mooiste tijd van zijn leven. Hij componeerde veel en voelde zich vrij onbezorgd. Tegelijkertijd klaagde hij echter over nerveuze crisissen. Deze moeten het gevolg zijn geweest van alcoholische excessen uit zijn militaire tijd.

Vruchtbare periode

Openingsmaten van de Schilderijententoonstelling

In de tijd samen met Rimski-Korsakov ontstonden veel van zijn grote werken. Zijn opera Boris Godounow, naar het beroemde gedicht van Alexander Poesjkin, is zijn meesterwerk geworden. Hij heeft hiermee op zeer originele wijze een periode uit de Russische geschiedenis verklankt. Zijn Tableaux d'une exposition ( schilderijen van een tentoonstelling ) is van oorsprong een pianocyclus. Hij schreef dit stuk toen zijn vriend, de architect en schilder Hartmann, in 1874 stierf en er een tentoonstelling van zijn werken werd gehouden.

De verschillende delen van dit werk worden ingeleid door een Promenade, die steeds hetzelfde lijkt te zijn, maar die bij elk deel iets anders klinkt. Deze promenades kunnen worden gezien als een soort tussenspel die de wisselende stemming weergeeft bij het wandelen van schilderij naar schilderij.
De cyclus bevat de volgende delen:

1. Gnomus ( Een mismaakte dwerg )

2. Il vecchio castello ( Het oude kasteel )

3. Tuileries ( De Tuileriën )

4. Bydlo ( De oude Poolse ossenwagen )

5. Ballet des poussins dans les coques ( Dans van de kuikens in hun eierschalen )

6. Samuel Goldenberg et Schuyle ( Twee Poolse joden in druk gesprek met elkaar )

7. Limoges le marché ( Het geklets van de marktvrouwen )

8. Catacombes : Cum mortuis in lingua mortua ( Met de doden in de taal van de dood )

9. La cabane sur des pattes des poules ( De hut op kippenpoten van de heks Baba Yaga )

10. La grande porte de Kiev ( De grote poort van Kiev )

Dit vrij onpianistische werk werd later door Maurice Ravel op sublieme wijze georkestreerd.
Uit gedeelten van door hem niet voltooide opera's stelde Moessorgski zijn andere beroemd geworden symfonisch gedicht samen : Een nacht op de kale berg. Tegenwoordig wordt dit stuk meestal gespeeld in de bewerking van Rimski-Korsakov.
Het werk bestaat uit vier delen:

1. Samenkomst van de heksen, hun gekeuvel en geroddel

2. De verschijning van Satan

3. De heidense verering van Satan

4. De heksensabbat

Het orkeststuk Een nacht op de kale berg maakt deel uit van de avondvullende tekenfilm Fantasia. Deze bijzondere film is in 1940 door Walt Disney gemaakt, waarbij de muziek door Leopold Stokowsky werd bewerkt.

De Groep van Vijf

Met vier andere componisten: Mili Balakirev, César Cui, Rimski-Korsakov en Alexander Borodin, vormde Modest Moessorgki de zogenaamde Groep van Vijf ofwel Het machtige hoopje. Het ideaal van deze groep was tot een nationale Russische muziek te komen. Een deel van deze groep is daarin zeker geslaagd.

Laatste jaren

Toen het na enige jaren vriendschap tot een breuk tussen hem en Rimski-Korsakov kwam, gaf Moessorgski zich steeds meer aan de drank over. Hij raakte meer en meer aan lager wal en zijn vrienden lieten hem bijna allen in de steek. Alleen de schilder Hartmann en de zuster van de componist Michael Glinka bleven hem trouw. In zijn laatste jaren verkeerde Moessorgski in een onbeschrijfelijke armoede. Ook zijn inkomsten als begeleider op concerten liepen terug omdat men toch niet op de drinkebroer kon rekenen.

In 1881 ging het snel bergafwaarts met hem

In 1881 ging het snel bergafwaarts met hem. Hij werd in een ziekenhuis opgenomen waar hij een betrekkelijk gelukkige periode meemaakte en waarbij het leek of de nerveuze toestanden afnamen. Op de een of andere manier wist hij zich echter daar op een keer alcohol te verschaffen en dronk zich bewusteloos. Kort daarop stierf hij, twee en veertig jaar oud.

Externe links

• Van 15 december 2001 tot en met 7 april 2002 werd in het Groninger Museum een zeer succesvolle tentoonstelling van het werk van Ilja Repin gehouden. Op deze tentoonstelling – Het geheim van Rusland – hing op een zeer opvallende plaats ook het beroemde portret van Modest Moessorgski. Opmerkelijk hierbij was, dat bij het aanschouwen destijds van dit portret de gelaatstrekken van Moessorgski milder en minder droevig overkwamen dan op de hierboven geplaatste foto van dit schilderij.

  Deel 1 en Promenade uit Tableaux d’une Exposition op YouTube