Mahayana

Boeddhisme
Concepten
Geschiedenis
Stromingen
Geschriften
Personen
Tempels
Devotie
Per land
Termen
Van A tot Z

Mahāyāna, vaak genoemd Het Grotere Voertuig, is de vorm vam boeddhisme die uitgaat van de redding van alle mensen, anders dan de oorspronkelijke hinayana van de Gautama Boeddha, zoals opgetekend in de Pali Canon. Het omvat de voorstelling van boddhisatvas als redders, en concretere voorstellingen van het toekomstige leven in diverse hemelen en hellen.

Geschiedenis

Mahayana als duidelijk onderscheiden beweging, nam volgens onderzoekers een aanvang rond de eerste eeuw na Chr. in het noordwesten van India. Zij schatten dat de beweging een formatieve periode heeft gekend van zo'n vier eeuwen alvorens het in de tweede eeuw in een hoogontwikkelde vorm naar China werd overgebracht. Centraal in de mahayana-ideologie is de idee van de Bodhisattva: niet alleen de Boeddha, maar ieder mens kan de staat van Verlichting bereiken.

Volgens Williams (1989) was de ontwikkeling van de mahayana een langzaam, geleidelijk proces. De mahayana was geen rivaliserende "school" en derhalve ontstond ze niet ten gevolge van een schisma (sanghbheda). Mahayana en niet-mahayana monniken konden zonder onenigheid in hetzelfde klooster verblijven, zolang ze dezelfde kloosterregels navolgden. Volgens Ninian Smart (1989) ontstond de mahayana evenwel vanwege de spanning over de vraag of het individu dat zich met behulp van dhyana inspant om tot verlichting te komen, eigenlijk geen zelfzuchtige daad verricht? Met het ideaal van de Bodhisattva, die uit mededogen zijn eigen verlossing uitstelt totdat anderen ook zijn verlost, dacht men deze spanning op te kunnen lossen.

Vroegst bekende geschriften

De vroegst bekende mahayanateksten zijn Chinese vertalingen door de Kushan monnik Lokaksema in de Chinese hoofdstad Loyang, geschreven tussen 178 en 189.

Het werk van Lokaksema omvat de vertaling van de Pratyutpanna Soetra, waarin de eerste vermeldingen staan van de Boeddha Amitabha en zijn Zuiver Land, wat de oorsprong zou vormen van de Zuiver Land-boeddhisme beoefening in China en de oudst bekende vertaling van de Prajñāpāramitā Sūtra, een van de bronteksten van het mahayanaboeddhisme.

Vroegst bekende inscripties

De vroegste steen-inscripties met herkenbare mahayanateksten zijn gevonden op het Indiase sub-continent in Mathura en worden gedateerd rond het jaar 180. De overblijfselen van een boeddhabeeld dragen de volgende Brahmi inscriptie:

"Gemaakt in het jaar 28 van de regering van koning Huvishka, .... voor de Boeddha Amitabha" (Museum van Mathura).

Zulke inscripties zijn vrij laat en schaars (de daarop volgend bekende is gedateerd op het einde van de derde eeuw) vergeleken met de veelheid aan mahayanageschriften die vanuit Centraal-Azië naar China gaan rond deze tijd en de betrokkenheid van Centraal-Aziatische monniken, wat suggereert dat de ontwikkeling van de mahayana waarschijnlijk voornamelijk plaats vond in het noordwesten.

Het vierde boeddhistische concilie

De formele opkomst van het mahāyānaboeddhisme is bepaald op ongeveer het midden van de tweede eeuw n.Chr., toen de Kushaanse heerser Kanishka het vierde boeddhistische concilie in Gandhara bij elkaar riep, waar de formele breuk van het mahayana boeddhisme met de traditionele nikayascholen werd bevestigd.

Dit was tevens de tijd en plaats van rijke culturele interacties tussen het boeddhisme en de hellenistische cultuur, die invloed uitoefende op de vroegste afbeeldingen van boeddha's in wat bekend staat als Grieks-boeddhistische kunst.

Uitbreiding (eerste eeuw–tiende eeuw)

Vanaf de eerste eeuw na Christus, en binnen een paar eeuwen, zou de Mahayana opbloeien en zich naar het Oosten verspreiden van India tot Zuidoost-Azië en naar het Noorden naar Centraal-Azië, China, Korea en culminerend met de introductie van het boeddhisme in Japan in 538 n.Chr.. De mahayana verdween gedurende de elfde eeuw uit India en verloor toen vervolgens ook haar invloed in Zuidoost-Azië, terwijl het theravadaboeddhisme (uit Sri Lanka) in Zuidoost-Azië aan invloed won.

De mahayana blijft echter tot op heden de grootste boeddhistische stroming in Oost-Azië.

Zie ook:

• Geschiedenis van het boeddhisme

Doctrine

De weg van de mahāyāna contrasteert zichzelf vaak met de hinayāna, en beschrijft zichzelf dan vaak op de volgende manier:

• Univeralisme, volgens welke ieder individu met een 'Boeddha natuur' is toebedeeld
• Verlichte wijsheid, als de voornaamste focus voor realisatie
• Compassie door dienstbaarheid
• Verlossing, gesteund door een rijke kosmografie, inclusief hemelse rijken en krachten, met een spectrum aan Bodhisattva's, zowel menselijk als bijna goddelijk, die de beoefenaar kunnen bijstaan

"Filosofische mahāyāna" neigt ernaar zich op de eerste drie kenmerken te richten zonder veel belangstelling te tonen voor bovennaturlijke constructies, terwijl "devotionele mahayana" zich voornamelijk richt op verlossing naar andere spirituele dimensies.

De theravadatraditie van het boeddhisme wordt door het mahāyāna ook tot de hinayānascholen gerekend. In de leer van het theravada zijn de vier bovengenoemde aspecten echter ook belangrijke aspecten van de leer, welke echter soms op een iets andere manier uitgelegd worden.

Universalisme

De naam "mahāyāna" betekent grote yāna of het grotere voertuig (in contrast met het "kleinere voertuig"), waarmee universalisme of verlossing voor iedereen wordt aangeduid. Deze bekrachtiging is gevestigd in het geloof dat ieder individu een boeddhanatuur bezit en daarom een potentiële boeddha is die de volledige verlichting bodhi kan bereiken. Verder is het doel van het mahayanapad om een volledige verlichte boeddha te worden en daarmee te proberen zoveel mogelijk andere levende wezens te helpen.

Dit wordt gecontrasteerd met de hinayanaleer, die ervan uitgaat dat slechts enkelen de zoektocht naar nirvana (de bevrijding van de cyclus van wedergeboorte) kunnen ondernemen, dat een leven als monnik vereist is, evenals het opgeven van alle bezittingen en het losmaken van het leven en haar verlangens; een ideaal dat slechts bereikt kan worden door een selecte groep arhats.

Verder is het uiteindelijke doel van het hinayana om zelf de bevrijding te bereiken, en is de bevrijding van andere levende wezens niet per se een hoofd doelstelling, de motivatie van de beoefening is dus duidelijk minder omvattend dan in het mahayana.

Verlichte wijsheid

Volgens de mahayana richt het traditionele boeddhisme zich op een ascetische, individuele benadering om nirvana te bereiken: onderdrukking van verlangen, terugtrekken uit de wereld en afzondering. Haar volgelingen streven ernaar om śrāvakas of pratyekabuddha's te worden, wat beide vormen zijn van arhats (personen die de bevrijding van de kringloop van wedergeboorte hebben bereikt).

Bij het mahayana daarentegen, is het primaire doel bodhicitta: een geest van grote compassie verbonden met wijsheid (prajna) die leegheid realiseert. Met deze geest zal de beoefenaar het uiteindelijke doel van volledige verlichting of boeddhaschap realiseren: een alwetende geest die volkomen vrij is van lijden en haar oorzaken. Iemand op de weg naar het boeddhaschap, een bodhisattva, zet zich onophoudelijk in voor het welzijn van levende wezens en zo wordt. Zes deugden of perfecties (paramita's) kenmerken de bodhisattva: grootmoedigheid, geduldigheid, meditatie, moraliteit, energie en wijsheid.

Veel "filosofische" scholen van het mahayanaboeddhisme zijn zich gaan richten op de leer van zelfloosheid en de leegte wezen van de verlichting en het nirvana zelf, van de madhyamika ("middenweg") tot de yogacara ("yoga/meditatie-weg") tot de zen.

Compassie

Het andere wezenlijke concept van de mahayana is de compassie of karuna en wordt beschouwd als de onmisbare aanvulling voor de verlichte wijsheid. Compassie in het boeddhisme betekent het willen dat anderen vrij zijn van lijden. Deze wens gaat automatisch gepaard met het willen helpen van anderen. Compassie is in alle scholen van het boeddhisme belangrijk, maar wordt vooral in de mahayana benadrukt. De bodhisattva's zijn de grote gevers van compassie, waarbij Avalokiteshvara onder hen een van de bekendste is. Sommige bodhisattva's leggen een eed af waarbij ze beloven hun binnengaan in het nirana uit stellen totdat alle andere wezens ook zijn verlicht. Andere bodhisattva's streven ernaar om juist eerst de alwetende staat van een boeddha te bereiken om vervolgens met een emanatie van een bodhisattva te helpen zodat anderen verlichting kunnen bereiken. Deze laatste methode wordt vooral beoefend in het Tibetaans boeddhisme.

Verlossing

Het mahayana heeft een rijke kosmografie met allerlei bovennatuurlijke boeddha's en bodhisattva's die zich in zogenaamde Boeddhalanden of zuivere landen ophouden. Het concept van de Triniteit of trikaya, geeft steun aan deze constructies waardoor de Boeddha zelf tot een transcendente goddelijke figuur wordt.

Onder diverse condities, kunnen deze rijken door toegewijde volgelingen na hun dood worden bereikt, zodat ze na hun wedergeboorte onder de best mogelijke omstandigheden naar het Boeddhaschap kunnen streven. Afhankelijk van de sekte, kan deze verlossing naar het "paradijs" worden verkregen door geloof, auto-suggestie of soms eenvoudigweg door het herhalen van de naam van de Boeddha. Deze benaderingswijze van de verlossing is de oorzaak geweest van de massale aantrekkingskracht van het devotionele boeddhisme, dat vooral vertegenwoordigd wordt door het Zuivere Land boeddhisme.

De rijke kosmografie stelde de mahayana ook in staat tamelijk syncretisch te zijn en andere geloven of godheden in zich op te nemen. Er zijn ook allerlei externe oorsprongen gesuggereeerd om de opkomst van de mahayana te verklaren, zoals de "populaire hindoe bhakti (devotie) stromingen en de Perzische en Grieks-Romeinse theologiën, die vanuit het noordwesten India binnen kwamen" (Tom Lowenstein, "De visie van de Boeddha").

Mahayana teksten

De Mahayana traditie onderscheidt zich van de nikaya (soms aangeduid met hinayanascholen) door haar aanvaarding van de Mahayana sutras. De mahayana scholen wijzen de Nikaya sutras niet af, zoals de vastgelegde Pali canon, die ook in de mahayana als gezaghebbend beschouwd wordt. Volgens de mahayanaleer dienen echter wel een deel van de nikaya sutras te worden geïnterpreteerd, vooral bijvoorbeeld de leringen over zelfloosheid (leegte) en de mogelijkheid voor alle voelende wezens om boeddha te worden.

De specifieke mahayana geschriften werden waarschijnlijk rond de eerste eeuw op schrift gesteld. Sommige van die geschriften, zoals de Perfectie van Wijsheid sutra's worden gepresenteerd als echte voordrachten van de Boeddha die verborgen zouden zijn gebleven. Volgens sommige overleveringen zouden deze voordrachten via de mondelinge traditie zijn doorgegeven net als andere sutra's. Andere versies stellen dat ze verborgen werden gehouden en toen enkele eeuwen later via een mythische route weer konden worden onthuld. Naast de sutra's zijn sommige mahayanateksten feitelijk commentaren.

De oudste belangrijke, historisch erkende mahayanateksten zijn de Perfectie van Wijsheid (Prajna-Paramitra) Sutra's, de Avatamsaka Sutra, de Lotus Sutra, de Vimalakirti Sutra en de Nirvana Sutra.

De Mahayana canon breidde zich verder uit nadat het boeddhisme werd overgebracht naar China, waar de bestaande teksten werden vertaald. Nieuwe teksten, zoals de Platform Sutra en de Sutra van de Perfecte Verlichting waren nadrukkelijk niet van Indiase oorsprong, maar werden in brede kring aanvaard als waardevolle geschriften met hun eigen verdiensten. Latere teksten zijn onder andere de Linji Lu, een commentaar van de chan-meester Linju. Gedurende de ontwikkeling van het boeddhisme in Korea en Japan werden nog verdere belangrijke commentaren geschreven. In Korea waren dit bijvoorbeeld teksten van Jinul en in Japan werken zoals de Shobogenzo van Dogen.

Bibliografie

• Paul Williams, Mahayana Buddhism, Routledge, 1989
• Schopen, G. "The inscriptions on the Kusan image of Amitabha and the character of the early Mahayana in India", Journal of the International Association of Buddhist Studies 10, 1990
• ”The Vision of the Buddha”, Tom Lowenstein, ISBN 1903296919
• Ninian Smart, The World's Relgions, Cambridge, 1989

Zie ook

Ontstaan en groei van het Mahayana

Externe links

• Tradities en scholen binnen het boeddhisme
• Mahayana Boeddhism (Engelstalig)