Leopold Flam

Leopold Flam (Antwerpen, 16 maart 1912 – Vilvoorde, 29 september 1995) was een Belgische filosoof, essayist en vrijgeest. Als existentiefilosoof was hij een uitgesproken onafhankelijk denker en één van de vooraanstaande Belgische filosofen, vooral vanaf einde jaren vijftig tot midden jaren tachtig, met ook een bepaalde invloed in Nederland en Frankrijk.

Levensloop

Jeugd

Geboren als zoon van joodse migranten uit Lublin (toen Rusland) groeide Flam op in extreme armoede, in 1914 keerde het gezin vanuit Antwerpen terug naar Lublin. Flam stelde later dat in ublin 2 broertjes van hem in zijn armen zijn gestorven. In 1920 verhuizen ze terug naar Antwerpen, in 1925 woonde het gezin in een kelder in de Leeuwerikstraat in Antwerpen. Hij werd in de vroege jaren 30 meermaals geconfronteerd met antisemitisme.

Als vijftienjarige verliet hij de schoolbanken en hing wat rond, hij kwam hierbij meermaals voor in politierapporten als hangjongere, zonder echter strafbare feiten te plegen behalve smaad aan de politie. Als twintigjarige schrijft hij zich in aan de Voorbereidende Technische Scholen (Universiteit van Gent) met de bedoeling via middenjury zijn diploma middelbare school te halen.

I0n 1934 in Gent sudeerde hij wijsbegeerte, hoewel hij slaagde met grote onderscheiding ging hij niet naar he tweede jaar maar vatte de studie Geschiedenis aan. In 1936, nog tijdens zijn studententijd, trouwde hij met Julia Isbutsky (zus van Herman Isbutsky die in de Tweede Wereldoorlog werd onthoofd door de Duitsers).

Tweede Wereldoorlog

Als verzetsstrijder en vooraanstaand lid van het Joods Verdedigingscomite (Comité de Défence des Juifs / C.D.J.) werd hij tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangengenomen.

Een eerste arrestatie gebeurde toen hij in mei 1943 Brussel werd herkend door de Joodse collaborateur Icek Glogowski. Flam werd 5 maanden opgesloten in de Dossinkazerne, iets wat uitzonderlijk was omdat de kazerne de plek was van waaruit Belgische Joden werden gedeporteerd naar de concentratiekampen. Er wordt gespeculeerd dat hij vrijkwam door tussenkomst van Léon Platteau.

Hij werd op 15 maart in Antwerpen opnieuw gearresteerd (samen met Hubertina Aretz en 3 andere leden van het joods verdedigingscomité) en ondervraagd/gemarteld door de SIPO SD om dan via de gevangenis in Begijnenstraat, de Dossinkazerne te worden gedeporteerd naar Hadmersleben (Buchenwald) waar hij zijn broer tegenkwam die buiten zijn weten om ook als verzetsman was gearresteerd en met hetzelfde treinkonvooi gedeporteerd. In mei 1945 werden beide broers bevrijd door de oprukkende geallieerden., zijn broer Maurice was dermae verzwakt dat hij kort na de terugkeer naar België alsnog overleed.

Na de Tweede Werldoorlog

Reeds in 1946 was Flam gedesillusioneerd omdat na de oorlog geen nieuwe xwereld ontstond en hij verloor ook alle geloof in het communisme. Hij was ook verbitterd door de collaboratie van een aantal ex-collega's;

Na de oorlog werd Leopold Flam van 1947 tot 1955 docent wijsbegeerte aan het Emile Vandervelde Instituut in Antwerpen, vervolgens onderwijsinspecteur voor het leervak geschiedenis en vanaf 1961 hoogleraar aan de ULB (Université Libre de Bruxelles), en tenslotte aan de VUB (Vrije Universiteit Brussel).

In 1952 promoveerde tot doctor in de geschiedenis.

Leopold Flam overleed in september 1995 op 83-jarige leeftijd in zijn woning in Vilvoorde, een voorstad van Brussel.

Flam was getrouwd met Julia Isbutsky, .

Werken

Leopold Flam was stichter van de Vlaamse vereniging voor Wijsbegeerte (1959), later van het Centrum voor de Studie van de Verlichting en de Vrije Gedachte en van de studiekring Aurora. Hij was directeur van de tijdschriften Clio, Geschiedenis in het onderwijs, Dialoog, Tijdschrift voor de Studie van de Verlichting, en Aurora. Intussen publiceerde hij filosofische studies, geestelijke autobiografieën, essays, dagboeken en honderden artikels in tijdschriften. De wijsgerige esthetiek was een van de wijsgerige onderdelen die hem met name interesseerde.

Schrijven was voor Leopold Flam een vorm van zelfbehoud en geestelijk in leven blijven. Als atheïst en vrijmetselaar streefde hij naar individuele bewustwording en een bezinning over sterfelijkheid en zingeving. Met een borende gedachte en provocerende levenshouding wist hij generaties leerlingen en studenten te boeien maar ook te confronteren..

In 2023 werd een selectie uit zijn brieven en dagboeken uitgegeven in het boek 'Ik zal alles verdragen,ook mezelf', het boek werd saengesteld door Kristien Hemmerechts en Guido Van Wambeke.

Bibliografie

• Fluisterende stemmen, Het Licht, Gent, 1954
• Nietzsche: wijsgeer van de voornaamheid, Kroonder, Bussum, 1955
• De crisis van de burgerlijke moraal, De Sikkel, Antwerpen, 1956
• Profielen: van Plato tot Sartre, De Sikkel, Antwerpen, 1957
• Het innerlijk tehuis, Het Licht, Gent, 1957
• Plato, Descartes, Kant, Ontwikkeling, Antwerpen, 1957
• Ontbinding en protest, Ontwikkeling, Antwerpen, 1959
• Wie was Nietzsche? Beschouwingen bij Alzo sprak Zarathustra, De Sikkel, Antwerpen, 1960
• La Philosophie au tournant de notre temps, Presses Universitaires, Bruxelles-Paris, 1961
• Verleden en toekomst van de filosofie, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1962
• Proeven over het tragisch bewustzijn en de geschiedenis, Ontwikkeling, Antwerpen, 1963
• Denken en existeren, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1964
• L'Homme et la conscience tragique, Problèmes du temps présent, Presses Universitaires, Bruxelles-Paris, 1964
• Geschiedenis van het atheïsme, Universitaire Pers, Brussel, 1964
• Gestalten van de westerse subjectiviteit, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1965
• De gefundeerde orde van Thales tot Kant, Ontwikkeling, Antwerpen, 1965
• Het Huis van de Wereld, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1966
• Zelfvervreemding en zelfzijn, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1966
• Le Crépuscule des dieux et l'avenir de l'homme, Presses universitaires, Brussel, 1966
• De bewustwording: beschouwingen bij de "Fenomenologie van de geest" van Hegel, Presses universitaires, Brussel, 1966
• Ontbinding en Protest, Herziene en vermeerderde uitgave, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1967
• De Bezinning, Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1968
• Wording en ontbinding van de filosofie, Arbeiderspers, Amsterdam-Antwerpen, 1969
• Démocratie et Marxisme, Presses Universitaires, Paris-Bruxelles, 1969
• Passé et avenir de la philosophie, Presses Universitaires, Paris-Bruxelles, 1970
• Het marxisme van 1918 tot heden (2 delen), Universitaire Uitgaven, Brussel, 1970
• Droom en werkelijkheid, Universitaire Uitgaven, Brussel, 1972
• Ideologie en filosofie, VUB Uitgaven, Brussel, 1972
• Filosofie van de Eros, Ontwikkeling, Antwerpen, 1973
• De Bron, Acco, Leuven, 1973, herziene uitgave 1978
• De betekenis, Brussel, 1975
• De eenzaamheid, Acco, Leuven, 1979
• De kunstenaar, Vrije Universiteit Brussel, 1981
• Protest tegen de catastrofale werkelijkheid, Acco, Leuven, 1981
• Belevenissen, Aurora, Antwerpen, 1982
• De gekwetste existentie, Aurora, Antwerpen, 1983
• Misschien... over de waarschijnlijkheid, Aurora, Antwerpen, 1984
• De esthetica van Kant, Acco, Leuven, 1988
• Naar de Dageraad, Kroniek en getuigenis van de oorlogsjaren 1943-1945, VUBpress, Brussel, 1996

Literatuur

• Eddy Strauven, Leopold Flam - Een grote onbekende ging heen, in Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift, 1995
• Willem Elias, Leopold Flam (1912-1995). Een filosoof van gisteren voor een wereld van morgen, VUBPRESS, 2010
• Op www.leopoldlaarmans.be, menu Forum (40 edities, van 1998 tem. 2008) interviews met vrienden, collega's en discipelen van Leopold Flam met o.m. Annie Reniers, Hubert Dethier, Ann Van Sevenant, Herman Schurmans, Dirk Claus, Willem Elias, Norman Palma…

Externe link

• DBNL - biografie