Jan Baert (kaper)

Jan Baert, in het Frans Jean Bart, (Duinkerke in het Graafschap Vlaanderen, 21 oktober 1650 – Duinkerke in Frankrijk, 27 april 1702) was een Duinkerkse kaper in dienst van de Franse koning Lodewijk XIV.

Leven

Jan Baert was afkomstig uit een familie van Duinkerkse zeevaarders en militairen. Zijn vader was Cornil Baert en zijn moeder Catherine Jansen. Zijn overgrootvoader Michiel Jacobsen was vice-admiraal van de Lage Landen voor de Spaanse koningen Filips II, Filips III en Filips IV.

Op 16 september 1652 (toen Baert ongeveer twee jaar oud was) kwam Duinkerke, dat op dat moment bezet was door Frankrijk, weer onder Spaanse macht, maar met de slag bij Duinkerke op 14 juni 1658 heroverde het Franse leger van Henri Turenne de stad opnieuw van de Spanjaarden. De Franse koning Lodewijk XIV schonk die avond de stad aan de Engelsen, die toen bondgenoten waren van Frankrijk. Als Brits burger trad Baert in 1662 op twaalfjarige leeftijd als scheepsjongen in dienst van een smokkelschip onder kapitein Jerome Valbué. Vanaf zijn 15 jaar voer hij onder het commando van de Nederlandse admiraal Michiel de Ruyter.

In 1666 sloten de Verenigde Provinciën en Frankrijk een alliantie tegen Engeland. Jans vader Cornil Baert kwam om het leven in Nederlandse dienst bij de aanval op een Engels schip. Met 16 jaar was Jan Baert luitenant op het schip het Vette varken dat de Engelse zeemachtbewegingen in het oog moest houden.

Op zijn 16e was hij een vooraanstaand officier en nam deel aan een kaapvaart tegen Groot-Brittannië in de Nederlandse marine onder admiraal de Ruyter. Hij vocht onder het bevel van de Ruyter in de Slag der Vier Dagen.

Toen Lodewijk XIV in 1672 oorlog voerde tegen Holland, sloot Baert zich aan bij Frankrijk en ontving hij koninklijke kapersbrieven. Er volgde een carrière als gepatenteerd kaper binnen de Franse vloot. Kapers worden onderscheiden van piraten, die door geen enkele macht gecontroleerd worden.

In 1689 werd hij door de Engelsen gevangen genomen tijdens een konvooigevecht. Samen met zijn luitenant Claude de Forbin en 20 matrozen wist hij korte tijd later uit de haven van Plymouth te ontsnappen en na drie dagen roeien in een gestolen boot Saint-Malo te bereiken.

In 1694, na zijn overwinning in de zeeslag bij Texel, slaagde hij erin een konvooi graan van Scandinavische schepen met bestemming Frankrijk uit Nederlandse handen te bevrijden.

Voor deze daad werd Bart benoemd tot Chevalier de St. Louis en in de adelstand verheven. Na zijn successen werd Jan Baert in 1696 chef d’escadre (achter-admiraal) van de Franse marine. In 1697 voerde hij het bevel over de mislukte expeditie naar Danzig, die tot doel had Louis-François de Bourbon, prins de Conti in de koninklijke verkiezing te installeren als opvolger van de overleden Poolse koning Jan III Sobieski.

Jean Baert was 2,04 meter groot. Hij overleed op 27 april 1702 op 51-jarige leeftijd aan de gevolgen van griep en vond zijn laatste rustplaats op het kerkhof van de Sint-Elooikerk.

Erkenningen

• In het centrum van Duinkerke staat sinds 1847 een standbeeld voor hem, en de marktplaats heet er Place Jean Bart.
• Theodor Fontane schreef een ballade met de titel Jan Bart.
• Meer dan twee dozijn Franse oorlogsschepen werden naar hem vernoemd.
• In Duinkerke is er een gymnasium Jean Bart.
• Een merk van tabak werd naar hem vernoemd, geschreven als Barth.
• In de mijnwerkersroman Germinal noemde Émile Zola een van de mijnen waar gestaakt werd naar Jean Bart.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Jean Bart op Wikimedia Commons.