Jaarwisseling in Nederland

De Jaarwisseling in Nederland is sinds 1576 het feest hoe wij het nu kennen. Er wordt champagne gedronken, vuurwerk afgestoken, oliebollen en appelflappen gegeten, en vreugdevuren aangestoken.

Geschiedenis t/m 19e eeuw

Al sinds jaar en dag is het in Nederland de traditie om met de jaarwisseling om middernacht de straat op te gaan, lawaai te maken en vuren aan te steken. Sinds de jaren 70 is het een traditie om vuurwerk af te steken, maar dit is niet altijd het geval geweest. In de 16e en 17 eeuw eeuw trokken mensen drinkend, joelend, en luidkeels zingend over de straten, en schoten met carbid of vuurwapens en staken vreugdevuren aan. Het was een gewoonte die te halen viel uit de Germaanse joel- en midwinterfeesten. Rijke particulieren staken in de 17e eeuw als eerste van de burgerij vuurwerk af. Vanaf de 18e eeuw kon iedereen voetzoekers en vuurpijlen kopen. In de 19e eeuw kwamen daar ook zevenklappers en rotjes bij. Particulier vuurwerk stierf even uit in de 19e eeuw. Maar keerde na de Tweede-Wereldoorlog terug dankzij Indiëgangers. Oud en Nieuw is al sinds mensenheugenis een feest van lawaai en overlast geweest. Tot en met de 19e eeuw was het ook gebruikelijk om geld te geven aan naasten en vrienden. Totdat bedelaars en dieven het geld van de mensen aftroggelden. In de jaren 40 werd in Den Haag de traditie om kerstbomen te verbranden weer opgepakt. Toenmaals in heel de stad. Deze traditie werd toen al gauw overgenomen door steden en dorpen in heel Nederland. Vuurwerk werd tot voor de jaren 70 overigens wel afgestoken, maar niet zo massaal als dat nu gebeurt.

Jaren 70 t/m heden

Sinds de jaren 70 werd er meer en massaler vuurwerk afgestoken. Vuurwerk werd fors goedkoper en makkelijker te verkrijgen. Tot en met het einde van de jaren 90 werden er met name in de omgeving van Den Haag, Amsterdam, Leiden en Utrecht vreugdevuren aangestoken. In iedere wijk en vrijwel in iedere straat werden er vreugdevuren aangestoken, met huisbranden en smeltende ramen tot gevolg. Ieder jaar eindigde het feest in gevecht met de politie, en was er ieder jaar voor tientallen miljoenen guldens aan brand-, rook- en vuurwerkschade. Sinds 2006 is het officieel verboden om vreugdevuren aan te steken, en moet dit door de gemeente geregeld worden. De twee bekendste overgebleven vreugdevuren vinden plaats op het strand van Scheveningen. In de jaren 70 was de afsteektijd pas om 22:00. Daarna was het een lange tijd om 10:00. Sinds 31 december 2014 is het afsteken van vuurwerk weer verkort naar 18:00 tot 2:00. Er zijn toen ook in sommige gemeenten vuurwerkvrije zones ingevoerd. In Rotterdam zijn er straten waar geen vuurwerk afgestoken mag worden. Vuurwerkliefhebbers vinden de regels te betuttelend, en pleiten voor langere afsteektijden, zo luidt: 'Het is immers toch maar één keer in het jaar'. Anti-vuurwerkorganisaties discussiëren al sinds 2011 om het afsteken van vuurwerk helemaal aan banden te leggen. Tot nu toe is dit niet gebeurd en is het afsteken van vuurwerk nog toegestaan.

Problemen rond de Jaarwisseling

De Jaarwisseling verloopt nooit zonder slag of stoot. Ieder jaar klagen oogartsen over het misbruik van vuurwerk en de gevolgen ervan. De artsen constateren wel sinds 2014 dat gemiddeld het aantal vuurwerkslachtoffers afneemt. Ook slachtoffers van ernstig alcoholmisbruik daalt sinds 2014 gestaag. Wel zien en horen de politie, brandweer, en ambulance dat het illegale en vooral het zwaar knallende vuurwerk toeneemt. Agenten, brandweerlieden, en ambulancebroeders genieten sinds 2009 ook steeds meer geweld van omstanders tijdens werkzaamheden. Ook de schadepost is nooit mild. Met de Jaarwisseling van 2017 bedroeg de landelijke schade 13 miljoen euro.

Werken tijdens de Jaarwisseling

De politie, ambulance, en brandweer zijn gedurende de gehele Jaarwisseling in dienst. Medewerkers van Jeugdzorg- en psychiatrische instellingen moeten paraat staan voor hun cliënten. Huisartsenposten en ziekenhuizen zijn open ook om vuurwerkslachtoffers en slachtoffers van alcoholmisbruik op te nemen. Ook bestuurders en chauffeurs van tram, bus, trein, en metro werken rond de Jaarwisseling. Om 20:00 op Oudejaarsdag ligt in heel Nederland het Openbaar Vervoer stil. De laatste treinen rijden tot 21:30. In de Nieuwjaarsnacht starten om 01:30 de eerste treinen weer. Sinds 31 december 2016 rijden er in Rotterdam gratis metro's tot in de nacht om vooral bezoekers van de landelijke vuurwerkshow bij de Erasmusbrug zo veilig en snel mogelijk weer naar huis te brengen. Dit was een succes. Medewerkers en presentatoren van radio en televisie werken ook.

Eindejaarslijsten

Sinds 1968 is de Top 100 aller tijden door Radio Veronica opgericht. Sindsdien is het traditie op de Nederlandse radio om met een hitlijst het jaar af te sluiten. Dit werd door Radio 2 in 1999 nieuw leven in geblazen door tussen kerst en oud en nieuw de Top 2000 op te richten. Eigenlijk was dit bedoeld als afsluiter van de twintigste eeuw en zo feestelijk het jaar 2000 in te gaan. (Overigens viel het eind van de 20e eeuw pas op 31 december 2000.) Maar vanwege het toenmalige succes wordt tot nog toe ieder jaar tot middernacht naar het nieuwe jaar toe de hitlijst uitgezonden.

Vuurwerkshows

Er waren al vuurwerkshows in de 17e eeuw o.a. op het Binnenhof in Den Haag. Deze is in 2016 daar ook weer teruggekomen. In dat zelfde jaar is er in Amsterdam bij het Scheepvaartmuseum ook een vuurwerkshow gekomen. Het landelijke vuurwerk in Rotterdam bestond al langer. Wanneer deze is opgericht is niet bekend.

Zie ook

• Vuurwerk jaarwisseling in Nederland

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Fireworks New Year celebrations in the Netherlands op Wikimedia Commons.

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties: